فرهنگ زیبای روستا / کایری در بندپی بابل
سایت بندپی – معصومه مهرعلی تبار : یاریگری از ویژگی های جوامع سنتی است که به راه حل هایی برای مشکلات موجود در جامعه منجر می شد. فقر اقتصادی، فقدان امنیت، خست و خشونت طبیعت (شرایط اقلیمی و جغرافیایی دشوار) از سویی و فرهنگ «یاری دوست» و پراخوت ایرانی و اسلامی از سوی دیگر، در درازای زمان، به ویژه روستاییان و کوچ نشینان را به هم وابسته کرده است. (گونه شناسی یاوری و یاریگری های سنتی ایران، مرتضی فرهادی)
یاوری ها و یاریگری ها در جامعه ایرانی انواع متفاوتی دارند که در اینجا مجال پرداخت به آن ها نیست اما تفاوت دو گونه ی مهم آن دگریاری و همیاری را به اختصار می توان در این تعریف خلاصه کرد که «دگریاری» یک رابطه ی یکسویه است اما «همیاری» رابطه ای دوسویه است. به نظر می رسد که شکل گیری انواع یاریگری و یاوری ها که درواقع نوعی تعاون و همکاری در جامعه بوده است به دلیل نیازهای اقتصادی و برطرف کردن مشکلات افراد جامعه بوده است که در عین حال باعث ایجاد همدلی و دوستی بین افراد جامعه (روستایی یا عشایر) می شده است.
فرهنگ کایری در بندپی
مرتضی فرهادی، جامعه شناس و مردم شناس، «کایـری» را نوعی دگریاری همترازانه ی گروهی و بلاعوض می داند و در مقابل «روجـاری» را نوعی همیاری و یاری با عوض می داند.
کایری یکی از انواع همیاری ها و دگریاری ها در بندپی است که از دیرباز وجود داشته است که بدون هیچ چشمداشتی صورت می گرفته است و در بین مردان و زنان جامعه رواج داشته است.
نیاکان ما در انجام بسیاری از کارها به « کایر » نیاز داشتند. ساختن خانه سرا، برنج کاری، شِل تاشی و برخی از کارهایی که معمولا زنانه محسوب می شدند مثل شستن و آماده کردن پشم گوسفند و موی بز، درست کردن کشک و… از جمله کارهایی هستند که کایری در آن صورت می گرفته است.
معمولا شخصی که در کاری نیاز به همکاری و یاری دیگران داشت از چند روز قبل آشنایان و همسایگانش را خبر می کرد و افراد در روز موعود جمع می شدند و در کار مورد نظر به آن فرد کمک می کردند. اشخاصی که کایری می رفته اند در واقع وقت و نیروی خود را صرف کمک به فرد دیگری میکرده اند. فرد کایر عموما انتظار نداشت که این عمل او جبران شود اما وقتی خودش در کاری نیاز به کایر داشت به همان آشنایان و همسایگان رجوع می کرد و این کمک کردن و کمک طلبیدن در عالم همسایگی و آشنایی انجام می گرفته است.
در کایری، علاوه بر اینکه کارها با سهولت و سرعت بیش تری انجام می شده است؛ باعث ایجاد دوستی ها و مودت در بین افراد می شده و افراد را وارد اجتماع می کرده است و از انزوا خارج می ساخت. این دور هم جمع شدن ها گاهی به یک مجلس شورا ماننده می شده است که افراد در آن در مورد مسائل مختلف به مشورت و همفکری می پرداخته اند.
همانطور که قبلا گفته شد انواع مختلفی از کایری در بین مردمان بندپی رواج داشته است و آن هم به دلیل دشوار بودن زندگی در جنگل ها و همچنین سرعت بخشی به انجام کارها بوده است که می توان از جمله به ساختن خانه سراها، پوشاندن سقف خانه ها و تلارها، چیدن پشم گوسفندان، شل تاشی، شخم زدن زمین های کشاورزی، نشا و درو و خیلی از کارهای بزرگ و خرد اشاره کرد.
فصل بهار و آغاز کار « دشت » نیاز به همکاری ها را افزایش می داده است و اولین همکاری ها و کایری ها در این راستا در نشاکاری خود را نشان می داده است. نشاکاری و « بینج تاشی » (مرحله کشت و برداشت برنج) از معدود نمونه های کایری هستند که هنوز در بندپی رواج خود را حفظ کرده اند.
همچنان مثل گذشته فرد « بینج کار » یا کشاورز برای روز خاصی آشنایان و همسایگان خود را جهت کمک در امر نشاکاری فرا می خواند. گرچه این رسم زیبا امروزه کمرنگ شده است اما این فراخوانی هنگام وجین کردن زمین و همچنین به گاه درو (بینج تاشی) نیز صورت می گیرد.
با بزرگ تر شدن جامعه بندپی و افزایش جمعیت و همچنین گسترش علم و فناوری و ماشین افزارها، گونه های همکاری از جمله کایری رونق خود را از دست داده است اما خوشبختانه گاهگاهی دشت های بندپی دسته های زنان و مردان کایر را به خود می بیند و به نظر می رسد می توان با گسترش این نوع فرهنگ ها حتی در شکل های جدید، دوستی ها و مودت های و همکاری هایی را که متاسفانه در حال از بین رفتن هستند، باری دیگر احیا کرد.
متن : معصومه مهرعلی تبار
منبع:
