آیین دیرینه پیشوازی نوروز در مازندران / نورو
سایت بندپی – سرویس فرهنگی ( آیین های نوروز ) : " باد بهارون بموئه، نوروز سلطون بموئه، گل به گلستون بموئه ،… " نوای خوش نوروزخوانانی است که در آخرین روزهای زمستان، با کیلومترها پیاده روی در محلات مازندران، نوید بهار را می دهند.
نوروزخوانی از جمله آیین های ریشه دار و قدیمی یی است که از حدود بیش از هزار سال پیش تا کنون در مناطق مختلف ایران رواج داشته است به ویژه در مناطق البرز شمالی، استانهای مازندران و گیلان.
برخی ها بر این باورند که نوروزخوانی در ایران پیش از اسلام وجود داشته است و مضامین آن در ایران قبل از اسلام علاوه بر توصیف طبیعت و مژده بهار، در ستایش اهورامزدا و مدح پادشاهان ایرانی بوده است.
این آیین پس از اسلام، علاوه بر اینکه وصف طبیعت و بشارت های بهار را در خود حفظ کرده است، خود را با مضامین ستایش الله و ائمه ی اطهار و روایات دینی منطبق ساخته است.
نوروز خوانی در واقع کارناوالی بوده است که در آن شعر و موسیقی و آواز و نمایش در کنار یکدیگر می آمدند و مردم را به جشن و سرور مهمان می کردند.
نوروزخوانان در گروه های ۲ تا چند نفری گرد هم می آمدند و در اوایل ماه اسفند یا نیمه های آن، شروع به نوروزخوانی یا بهار خوانی می کردند و مژده دهنده بهار بودند.
صورت معمول این آیین در روستاهای مازندران بدین صورت بوده است، هنگامی که نوروزخوانان وارد محلی می شدند یکی از آنها نوروزخوانی را انجام می داد و دیگری یا همراهان وی بعد خوانش اشعار توسط نوروزخوان اصلی، آن شعر را تکرار می کردند و یکی از آنان به انجام حرکاتی نمادین که شادی بخش باشد روی می آورد.
نوروزخوانان وقتی در حیاط خانه ای وارد می شدند، صاحبخانه را به نام صدا می زدند و با بکار بردن نام وی در شعر نوروزخوانی، از وی تقاضای مژدگانی می کردند. برای مثال در برخی اشعار این گونه بیان می شد: " مشتی گوهِرِ مهربون، خِنِه ی جا بِرو بیرون، بموئه نوروزِخون،… " یا در جایی دیگر " صد سِلامُ و سی عَلِیک، بِرار سلامَ عَلِیک، ته سِرپیششِ زممه پا، ته جا گیرمه جِمه تَنخا، باد بهارون امده، نوروز سلطون آمده، مژده دهید دوسِتان، گل در گلستون آمده " و یا " مشت عمویِ با ایمون، شَکِرِ شیرین ته زِبون، صَدِف هَسسه ته دندون، انعام ر بیار بیرون"، " مشتی هاجر باوفا، خنه جا برو دیا، سننخ در رِ هاکِن وا، انعامِ تو هاده اِما".
اشعار این گروه ها که با همراهی ساز و پاسخ همخوانان خوانده می شد مردم شهر و روستا را دعوت می کرد که برای تبریک چیزی به نوروزخوان بدهند و البته باید یادآور شد که نوروزخوانان این انعام را در قالب شعر درمی آوردند و بیان می نمودند. به عبارتی دیگر انعام را از صاحبخانه درخواست می کردند. در این هنگام افراد صاحبخانه به پاس آنکه این نوروزخوانان آمدن بهار و سرزندگی را به خانواده ی آنان مژده داده و شادی را به خانه شان آورده بودند، مقداری میوه، شیرینی، تخم مرغ، برنج، پول یا هر چیز دیگری را به آنها مژدگانی یا انعام می دادند.یکی از نوروزخوانان معمولا همراه خود کیسه ای داشت و این انعام را در آن کیسه می ریخت.
نوروزخوانی در بندپی
در بندپی نیز همانند دیگر نقاط مازندران، این آیین در نقاط مختلف اجرا می شده است که با استقبال خوبی از جانب مردم روبرو بود.
چنانچه حاج علی اکبر کیانی حاجی (مسئول ایل فیروزجاه در سالهای پیش از انقلاب) در دفتر یادداشت های خود می نویسد: «در زمان قدیم، حدود اول اسفندماه شمسی در این فواصل دونفر با هم اتفاق می کردند برای نوروزی خوانی که مژده بهار را به ساکنین روستاها می رسانیدند. این دو نفر در روستاهای بندپی و لفور و سوادکوه به حالت گردش در خانه ها و منازل اشخاص می رفتند و به نوروزی خوانی مشغول می شدند و رسیدن فصل بهار را بر روستائیان با شعار گرم محلی خود می رساندند.»
اما نوروزخوانی این روزها در بندپی حال و روز خوبی ندارد، دیگر گذشت آن روزگارانی که در واپسین روزهای اسفند مردم چشم به راه نوروزخوان بوده اند تا آمدن نوروز سلطانی را به آن ها مژده دهد و شادباش بگوید.
اکنون سال هاست که نوروزخوان دیگر در صحن حیاط خانه های روستاهای بندپی قدم نمی زند. گرچه هستند تک و توک نوروزخوانانی که گهگاهی در بندپی به نوروزخوانی می پردازند اما گسترش این رسم مستلزم همت بیش تری است، همتی هم از سوی مردم و هم از سوی مسئولان.
به نظر می رسد متولیان فرهنگی می توانند یکی از روزهای پایانی سال را به این امر اختصاص دهند و از نوروزخوانان دعوت کنند و با حضور مردم به حفظ و احیای این فرهنگ کمک کنند.
اقدام سایت بندپی در دعوت از آقای شعبان باباتبار برای اجرای نوروز خوانی در پنج شنبه بازار گلیا (روز پنج شنبه ۲۱ اسفند ۹۳) نمونه ای از تلاش های مردمی برای حفظ و احیای این سنت زیبا و شاد نیاکانمان است. امید است همه دست در دست هم به سوی احیای فرهنگ و آداب بندپی پیش برویم.
عکس : نوروزخوانی آقای شعبان باباتبار در پنج شنبه بازار گلوگاه بندپی (۲۱ اسفند ۹۳)
پخش آنلاین ویدئو نوروزخوانی :
آواهای نوروخوانی
منبع:
