بافران – نائین – اصفهان
سایتها و وبلاگهای روستای بافران
شهرستان نائین – استان اصفهان
http://nasimebafran.blogfa.com/
http://www.bafran.blogsky.com/
http://basijebafran.blogfa.com/
http://bafran-science.blogfa.com/
بافران . (اِخ ) دهی است از بخش حومه ٔ شهرستان نائین که در ۵۰ هزارگزی جنوب خاور نایین متصل به شوسه ٔ نایین به عقدا در جلگه واقع است . ناحیه ای است دارای آب و هوای معتدل و ۱۹۷۸ تن سکنه ، آب آنجا از قنات تأمین میشود. محصول عمده ٔ آن غلات و میوه و شغل مردمش زراعت و صنایع دستی زنان کرباس بافی و راهش فرعی است . دبستان و مسجدی قدیم دارد. (فرهنگ جغرافیائی ایران ج ۱۰). در تاریخ نائین تألیف صدربلاغی آمده است : از دهات معروف مشرق نائین است و آبادیهای حومه ٔ آن عبارت است از جید، کشتخوان ، پیربداق و علی آباد. قلعه مخروبه ای در بافران است که به قلعه رستم مشهور است . درخت و پایابی نیز هست که معروف است که حضرت رضا (هنگام عزیمت به خراسان ) در کنار آن درخت غذا خورده و در آن آب وضو ساخته است . شاه عباس کبیر هم در نذری که کرد که پیاده بخراسان مشرف شود (۱۰۱۰ هَ . ق .) تا آنجا که توانسته است از مسیر حضرت رضا راه پیموده است . به امر شاه عباس در اطراف آن درخت صحنی بنا کرده اند. مسجد جامع بافران نیز از آثار قدیمی آن محل است . جمعیت بافران به دو دسته عرب و عجم تقسیم میشود. عربهای آن ازاعراب بنی عامرند و تفنگچیان بافرانی در زمان قاجاریه معروف بوده اند، در هجوم افاعنه بافران مورد قتل عام قرار گرفت ).
برای توجیه نامگذاری بافران به این نام ، چند وجه را ذکر کرده اند که به آن اشاره می کنیم . در کتب تاریخی از جمله معجم البلدان ، مرآت البلدان و دیگرکتب ، اشاراتی به نام بافران شده است . لغت نامه دهخدا در توضیح کلمه « بادرانی » می گوید : منسوب به بادران که قریه ای است از قرای واقعه بین نایین و بادران از نواحی اصفهان . ابراهیم بن عبدا… بن محمد البادرانی مکنّی به ابو اسحاق متوفی در ذی الحجّه سال ۵۱۶ هجری از دانشمندان آن دیار است ( لغت نامه دهخدا ، ج۶ ص ۲۲۸)
وجه نخست ، کلمه بافران را برگرفته از نام ابواسحاق بادرانی که در قرن ششم هجری می زیسته است ؛ می داند . کتاب مسطتاب تاریخ نایین در این باره می گوید : « بافران ، اصلش بادران بوده و ابواسحاق ابراهیم بن عبدا… بن محمد البادرانی متوفی در ماه ذی الحجّه سال ۵۱۶ هجری از آنجاست . ( تاریخ نایین ، ص۲۳۰)
وجه دیگر که با وجه نخست از نظر کلمه همراه است می گوید : بافران در ابتدا به خاطر وزش بادهای سخت و شدید ، بادران بوده و بعدها به مرور زمان ، دال به فا تبدیل شده و کلمه بادران به بافران ، تغییر شکل داده است . البته امروز هم در بسیاری از فصول سال ، وزش بادهای شدید ، جهنمی از گرد و غبار را بر بافران ، آوار می کند و این توجیه را پذیرفتنی تر می کند .
وجه سوم ، بافران را کلمه ای ترکیبی می داند و آن ترکیب حرف اضافه « با » و صفت « فر « است و این گونه این وجه را توجیه می کند که به معنای جای افراد با فر و شکوه است . آنچه در این باره اهمیت دارد این است که این وجه هم می تواند با توجه به این که در ابتدا این منطقه زرتشتی نشین بوده درست باشد چرا که کلمه بافران و وجود جزء « فر » در آن می تواند این مدّعا را ثابت کند .
آثار و ابنیه تاریخی بافران :
قلعه های متعدد در بافران و سمبل و نماد آنها یعنی قلعه رستم ، نشان دهنده قدمت دیرینه این سرزمین است . قلعه ریگی ، قلعه شدّاد ، قلعه سوری ، قلعه یکّه درخت ، قلعه علی آباد ، قلعه حسین آباد ، قلعه میرشبلی و چندین قلعه مخروبه دیگر ، همگی نشان دهنده ناامنی منطقه و نیاز مردم به استفاده از قلعه ها در هنگام هجوم قبایل وحشی و بیابان گرد است .
مسجد جامع بافران نیز که تاریخ بازسازی آن به دوره سلجوقی و قرن پنجم هجری بر می گردد در ابتدا آتشکده زرتشتی ها بوده و بعدها با ورود اسلام ، مناره ای بر آن تعبیه شده و به شکل امروزی که با مسجد جامع نایین از راه زیر زمینی ارتباط دارد ، در آمده است .
از دیگر بناهای تاریخی و مهم در بافران ، یخچال زیبا و نیمه مخروبه ای است که متاسفانه به دلیل سهل انگاری مسوولان ذیربط این بنای عظیم و تاریخی در حال خراب شدن است. کاربرد این یخچال با توجه به کمبود آب خنک و شیرین در منطقه به این گونه بوده که با توجه به شکل ظاهری و مخروطی آن که معماری آب انبارهای امروزی نیز برگرفته از آن است ، در فصل زمستان ، داخل آن را پر از آب می کردند و این آب در طول زمستان یخ می زد . یخها بر روی هم در داخل محفظه مخروطی شکل ، انباشته می شد و در تابستان از این یخ استفاده می کردند . معماری و طرز ساخت این یخچال از جمله بناهای منحصر به فرد در این زمینه است که با بازسازی و مرمّت آن می تواند در جذب توریست و گردشگر ، نقش مهمی داشته باشد .
قدمگاه و پادرخت آقاعلی بن موسی الرضا (ع) که در دامنه قلعه با شکوه رستم قرار دارد از جمله مراکز زیارتی و قابل احترام در منطقه است ومردم این منطقه اعقاد راسخی به آن دارند . بنا به گزارش نویسنده کتاب تاریخ نایین ، شاه عباس که نذر کرده بود در صورت پیروزی بر قشون عثمانی ، پیاده به مشهد مقدس برود تا آنجایی که توانسته مسیر حضرت رضا (ع) در ایران را ردیابی کرده و از جمله این مسیرها به قدمگاه آقا در بافران نیز آمده و در قدمگاه ، سالنی نهار خوری با تزئیناتی گرانبها ساخته که بعد ها این وسایل زینتی به یغما رفته است . ( تاریخ ناین ، ص۲۳)
مسجد بابا شیخ علی نیز که از عرفای نامی بوده از جمله مکانهای است که آمیخته با رمز و رازهای از زندگی عارفی نامی است . عارفی که در گمنامی زیسته و با فاش شدن رمز و راز زندگیش از خدا طلب مرگ می کند و برای همیشه نام و یاد این عارف راستین در بافران ، جاوید می شود . آنگونه که در حافظه و یاد تاریخی مردم این سرزمین ثبت شده بابا شیخ علی پینه دوزی بوده که در گمنامی و تنهایی می زیسته . روزی پسر بچه ای ظرفی پر از روغن چراغ می خرد و در راه رفتن به خانه روغن می ریزد . طفل که از عواقب ماجرا با خبر بوده گریان و نالان ، کنار خانه بابا شیخ علی می نشیند و جرات رفتن به خانه ندارد . بابا شیخ علی ظرف طفل را می گیرد و پر از آب می کند و به او می گوید که به خانه برود ولی در این باره حرفی نزند . هفته ها می گذرد و روغن چراغ تمام نمی شود . پدر ومادر طفل با اصرار رمز و راز روغن چراغ را می پرسند و بابا شیخ علی که راز خود را فاش شده می بیند از خدای خویش طلب مرگ می کند و می میرد .
آنچه درباره بافران نوشته شد قطره ای است از دریا که امید این سیر با توجه به زبان خاص مردم منطقه ، آداب و رسوم و عقاید منحصر به فرد ، وجود ضرب المثلها و گنجینه ای از معارف وداستانهای محلی ، تبدیل به کتابی ارزشمند شود تا این گنجینه ها به دست آیندگان برسد . سیمای جدید روستای بافران که در تقسیمات جدید کشوری در حال شهر شدن است ، وجود استعدادهای ناب و خلّاق ، یاری خیّرین محترم و در آینده نزدیک با یاری آستان قدس رضوی احداث زیارتکده ای در محل پادرخت و قدمگاه آقا علی بن موسی الرضا (ع) همگی نوید دهنده آینده ای درخشان برای دیار دلاوران است .
علیرضا عرب
