آفات و بیماریهای درخت انار

آفات و بیماریهای درخت انار

درخت انار مانند سایر درختان، مورد هجوم آفات و بیماریهای خاص خود قرار میگیرد. عمده ترین آفات درخت انار در ایران بشرح زیر می باشد :

کرم به :

کرم به با نام علمی Euzophera bigella در محلهایی از پوسته و تنه درخت انار که به عللی از قبیل شکستگی ، هرس ، باد و طوفان و … زخمی شده است ، تخمگذاری میکند . لارو کرم به از ناحیه کامبیوم و قسمت زیری پوست تنه و شاخه تغذیه کرده و در محل تغذیه یا زیر پوست سایر قسمتهای تنه درخت انار به شفیره تبدیل میشود. در اثر تغذیه لاروها ، لکه های تیره رنگ و خشکید ه ای روی تنه و شاخه درخت بوجود می آید. قسمتهای آسیب دیده بتدریج گسترش یافته و به صورت پوسته های نسبتاً بزرگی از تنه و شاخه جدا میگردند.

شستشوی محل فعالیت لاروها با محلول ۲ در هزار یک سم فسفره ( مثل دیازینون ) میتوان این آفت را تحت کنترل درآورد. شستشوی محل های فعالیت آفت کرم به، با فشار زیاد آب خالص نیز در کنترل آفت مؤثر است.

شته سبز انار :

شته سبز یکی از آفات شایع درخت انار است . این شته که اوج فعالیت آن در اوایل فصل بهار است ، در باغهایی که شرایط برای رشد و تکثیر گسترده آنها فراهم باشد، موجب ریزش غیر طبیعی گلهای اول انار می شوند .

در صورتی که هدف شما تولید محصول ارگانیک می باشد ، کفشدوزک هفت نقطه ای ( هفت خال ) بهترین دشمن این آفت است . استفاده از تنداکسیر و یا صابون حشره کش نیز برای مهار این آفت بسیار مفید است .

ولی برای مبارزه شیمیایی با شته سبز انار میتوانید قبل از گلدهی، درخت را با کنفیدور یا پریمور و یا استامی پراید شست و شو کنید.

برگهای تازه پاجوشهای درخت انار بهترین غذا برای شته سبز هستند لذا تا زمانیکه تراکم شته ها خیلی بالاست ، به هیچ عنوان پاجوش ها را از بین نبرید و حذف پاجوشها را به بعد از فروکش کردن طغیان شته ها موکول نمائید.

سوسک چوبخوار انار :

سوسک چوبخوار انار با نام علمی Chrysobothris parvipunctata عامل ثانویه و تشدید کننده عارضه سبز خشکی و یا زرد خشکی تنه و سرشاخه های درختان انار می باشد. سوسک بالغ با بالپوشهایی به رنگ قهوه ای و نقاط سفید رنگ فرورفته، حدود اواسط بهار ظاهر میشود. این سوسک ، بسیار فعال بوده و پس از مقداری تغذیه از بافتهای نازک درخت انار ، بر روی شاخه های درختان ضعیف تخمگذاری میکنند

لاروهای سوسک چوبخوار به رنگ کرم تا زرد و از تیپ Buprestidae (سرهاونی) میباشند و اندازه آنها به بیش از ۳ سانتیمتر میرسد. لاروهای آفت در طول تابستان و اوایل پاییز در زیر پوست درخت فعالیت دارند.

شاخه ها و تنه های آلوده ، بتدریج ضعیف تر شده و در صورت آلودگی شدید ، در فصل تابستان سبز خشک و یا زرد خشک میشوند.

این آفت قادر است درختانی را که دچار کمبود مواد غذایی هستند از فاصله دور تشخیص دهد . بنابراین استفاده از کود سولفات پتاسیم شرط اساسی در کنترل این آفت است به طوری که عدم کاربرد پتاسیم سایر روش‌های مبارزه را بی‌اثر می‌کند.

سوسک چوبخوار انار در شرایط عادی توسط حشرات مفید تحت کنترل میباشد. بهترین روش کاهش جمعیت این آفت ، عبارتند از :

• رعایت دوره آبیاری و جلوگیری از تنش آبی
• رعایت بهداشت عمومی باغ
• قطع و سوزاندن شاخه های آلوده
• استفاده از سیم‌های مفتولی برای از بین بردن و له کردن لارو داخل تنه از محل سوراخ‌های ایجاد شده توسط لارو در تنه درختان انار
• ضربه زدن به تنه درخت در اردیبهشت ماه و جمع‌آوری سوسک‌ها و سوزاندن آنها
• تزریق سم دورسبان و یا خمیر آنتی تارلو در سوراخ‌های ایجاد شده توسط لارو در تنه درختان انار

کرم سفید ریشه انار :

کرم سفید ریشه انار با نام علمی Polyphylla ollivieri از آفات مهم ریشه درختان میوه از جمله انار است.

لاروهای کرم سفید ریشه ، با تغذیه از ریشه درختان انار موجب خشک شدن درختان جوان و ضعیف شدن درختان مسن انار میشوند.

حشره کامل ، سوسکی است به طول ۲۵ تا ۴۰ میلیمتر به رنگ قهوای که توده ای از پولکهای سفید صدفی رنگ روی آنرا پوشانده است.

کرم سفید ریشه انار زمستان را به صورت لارو به سر می‌برد و در فصل بهار ، قبل از آنکه وارد مرحله شفیرگی شود یک محفظه گِلی (خانه شفیرگی ) برای خود درست می‌کند و در آنجا تبدیل به شفیره می‌شود (در برخی موارد خانه شفیرگی ساخته نمی‌شود). دوره شفیرگی ۱۷ تا ۲۴ روز می‌باشد.

حشرات کامل از دهه سوم خردادماه تا دهه سوم مردادماه ( بسته به شرایط محیطی منطقه ) ظاهر می‌گردند ولی اوج خروج آنها معمولاً تیرماه می باشد. حشرات کامل با ایجاد سوراخهایی از خاک خارج می‌شوند و سپس از برگ درختان انار تغذیه می‌نمایند.

تمام فعالیت‌های حیاتی، تغذیه، جفت‌گیری و تخمریزی این حشره در غروب و اوایل شب انجام می‌گیرد.حشرات کامل در طول روز بدون هیچ فعالیتی در لابه‌لای شاخ و برگ درختان و جاهای امن به سر می‌برند.

جفت گیری در اوایل شب و اغلب بر روی شاخه‌ درخت انجام می‌شود. تخمریزی حشره ماده معمولاً ۴ روز بعد از جفت‌گیری انجام می‌شود. حشره ماده برای تخمریزی با پاهای جلویی خود به زیر خاک رفته و در منطقه‌ای مناسب که غذای کافی برای لارو وجود دارد ، تخم‌ریزی می‌کند. تخم‌ها به صورت انفرادی یا دسته‌های تا شش عددی در عمق صفر تا ۱۲ سانتیمتری خاک گذاشته می‌شود.

حشره دارای ۳ سن لاروی است. لارو سن اول از مواد هوموسی یا ریشه علفهای هرز و لارو سنین دو و سه از ریشه درختان تغذیه می‌کند. لارو در خاکهای مرطوب فعالیت بیشتری دارد. فعالیت این حشره در سطح باغ لکه‌ای است.

بدلیل قدرت زیاد ریشه زنی درختان انار ، خشکیدگی مستقیم ناشی از کرم سفید ریشه تنها در مورد نهالهای جوان اتفاق می افتد . اما در درختان مسن خسارات غیر مستقیم آفت در اثر ضعیف نمودن درخت و عارضه های ثانویه ( مانند سرمازدگی ) حادث میشود.

کرم سفید ریشه انار مانند بسیاری از آفات دارای دشمنان طبیعی فراوانی است که آنها را در مراحل مختلف زندگی مورد حمله قرار میدهند. پرندگان، مورچه گان، تعدادی از میکرواورگانیسمهای خاک، زنبورها و بعضی از کنه ها از جمله دشمنان طبیعی این آفت محسوب میشوند.

در روش مبارزه بیولوژیک ، جمع آوری حشرات کامل در صبح زود با تکان دادن درختان و درختچه های محل استقرار و استراحت شبانه حشرات ، جمع آوری حشرات کامل با کمک نور چراغ ، جمع آوری لاروهای آفت در هنگام شخم، بویژه در فصل تابستان و پائیز از جمله روشهای موثر برای کاهش جمعیت این آفت میباشد.

برای مبارزه شیمیایی علیه لاروهای آفت کرم سفید ریشه انار ( زملنیکه جمعیت آفت زیاد و مبارزه شیمیایی اجتناب ناپذیر باشد ) ، ابتدا باغ را آبیاری نموده و سپس طوقه درختان آلوده را تا روی ریشه های اصلی به شعاع نیم تا یک متر(بسته به کوچکی یا بزرگی درخت) کنار زده و حدود ۲۰ تا ۴۰ لیتر محلول سمی در داخل گودال ایجاد شده ریخته و خاک را به جای خود برگردانید و مجدداً آبیاری نمایید. برای این کار باید از سموم مجاز مانند لیندین به نسبت ۲ در هزار و یا دیازینون ۶۰% با نسبت یک در هزار استفاده شود. این کار باید در زمان رشد کرمها ( بهترین زمان از نیمه مرداد تا اواخر شهریور ) انجام شود .

شپشک آرد آلود انار :

شپشک آرد آلود انار با نام علمی Pseudococcus citri Ri روی سرشاخه ها ، تنه و میوه درختان انار، بخصوص در نواحی شمال ایران دیده میشود. حضور این آفت با ترشح عسلک و دوده در محل تغذیه همراه است. شپشک های آرد آلود به گیاهانی که دارای مقدار بالای نیتزوژن در سطح برگ ها هستند و گیاهانی که دارای بافت آبدار باشند بیشتر حمله می کنند.

کنترل بیولوژیک

–   استفاده از دشمنان طبیعی یعنی حشره  Cryptolaemus montrouzieri

کنترل زراعی

– هرس شاخه های آلوده.

–  پرهیز از آبیاری و کود دهی زیادی

–  استفاده از فشار باد و یا آب در روی ساقه های قوی برای کم کردن تعداد شپشک ها

– استفاده از کارت های زرد رنگ برای به دام انداختن حشرات نر و جلوگیری از جفت گیری با حشرات ماده

 

کنترل شیمیایی

• استفاده از صابون های تشکیل شده از نمک پتاسیم و یک اسید چرب.
• اگر حشره ها مقاومت نشان دادن از حشره کش بوتانیک استفاده شود.
• استفاده از روغن های باغبانی.با توجه به این که شپشک های نباتی در سطح زیرین برگ ها مخفی می شوند و این که روغن ها سیستمیک نیستند پس باید از سم پاشی شدن تمام گیاه اطمینان حاصل کرد.
• استفاده از عصاره سیر و فلفل که در این مورد خطر مقاوم شدن وجود ندارد.
• استفاده از حشره کش های گروه پیرتروئید
• استفاده از سرکه سفید با نسبت ۱۰ در ۱۰۰۰ بصورت پاششی

نکات مهم برای انجام موفق مبارزه :

• بهترین زمان استفاده از سموم زمانی است که پوره های سن ۱ از تخم خارج می شوند.
• به دلیل اینکه مورچه ها از شپشک ها در برابر دشمنان طبیعی نگه داری می کنند برای اینکه دشمنان طبیعی نیز بتوانند شپشک ها را کنترل کنند باید مورچه ها را نیز از بین برد.
• با توجه به این که حشرات ماده ثابت بوده و پرواز نمی کنند و این حشرات نر هستند که پرواز کرده و با حشزات ماده جفت گیری می کنند پس استفاده از کارت های زرد رنگ برای به دام انداختن حشرات نر و جلوگیری از جفت گیری با حشرات ماده نیز توصیه می شود.
• مبارزه زمانی آغاز می شود که پوره ها سن اول از تخم خارج شده باشند.برای تعین این زمان از تله های زرد رنگ چسبناک استفاده می شود.این تله  های را روی گیاه در محل شاخه ها ، تنه و ساقه نصب کرده و زمانی که تعدادی حشره نر در تله ها مشاده شده ۲ هفته بعد زمانی است که پوره های سن اول از تخم تفریخ شده و باید سم پاشی صورت گیرد.

کنه قرمز پاکوتاه انار :

کنه قرمز پاکوتاه انار با نام علمی Tenuipalpus punicae مهمترین کنه ی خسارت زا در باغهای انار می باشد. این کنه از شیره برگ درخت انار تغذیه کرده و موجب ضخیم شدن و زنگ زدگی برگها میگردد. در صورت حمله شدید، برگ های درختان انار در خارج از فصل ریزش می کنند.

این آفت از پوست میوه انار هم تغذیه می کند که موجب خشک شدن پوست و پیدایش لکه های قهوه ای سوخته و برنزه بر روی پوست میوه انار می گردد. دانه های میوه صدمه دیده کم آب و بیمزه به نظر میرسند .این کنه در ترکیدگی میوه انار نیز مؤثر می باشد.

رنگ کنه بالغ ، نارنجی روشن تا قرمز بوده و پس از بلوغ و تغذیه ، لکه های سیاه رنگ در طرفین جانبی بدن آن ظاهر می شود .

تخمهای کنه قرمز پاکوتاه انار بیضوی کشیده به رنگ قرمز خونی با طول تقریبی ۱۲۵ و عرض تقریبی ۵۴ میکرون هستند . لارو کنه قرمز پاکوتاه انار دارای ۳ جفت پا به رنگ قرمز روشن و به شکل بیضوی می باشد .

شدت خسارت این کنه بستگی به درجه حرارت و ارتفاع منطقه داشته و هرچه ارتفاع کمتر باشد مقدار جمعیت و میزان خسارت افزایش پیدا می کند . در باغاتی که در ارتفاع کمتر از ۱۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارند ، میزان خسارت به مراتب شدیدتر از باغات کوهپایه و ارتفاعات می باشد .

علائم خسارت این کنه در اوایل فصل چندان محسوس نیست ، زمانی که هوا رو به گرمی می گذارد ، علائم ابتدایی به صورت نقاط رنگ پریده در روی برگ درختان انار ظاهر می گردند و به تدریج با افزایش تراکم جمعیت کنه ها ، حالت خشکیدگی بروز نموده و به تدریج برگها شروع به ریزش می نمایند . در بعضی از مواقع شدت خسارت آنقدر زیاد می باشد که برگها حتی قبل از شهریور ماه ریزش نموده و درختان بدون برگ می شوند و میوه ها به صورت خشکیده و نارس در روی سرشاخه های بدون برگ مشاهده می شوند.

در اواسط تابستان که جمعیت کنه در سرشاخه های درخت و روی برگها زیاد می گردد ، از فاصله چند متری ، قرمز رنگی در محل تجمع کنه ها دیده می شود .

معمولاً در باغهایی که از سموم شیمیایی دور بوده اند، خسارت کنه انار بسیار ناچیز بوده و نیازی به مبارزه ندارد. آبیاری منظم و جلوگیری از کاهش شدید رطوبت نسبی باغ، با حفظ یک پوشش نرم از علفهای هرز در کف باغ، در کنترل این جانور مؤثر است. بر اساس یک تجربه عملی محلول پاشی درختان آلوده با محلول ۰.۲۵ در هزار مایع شوینده ریکا در کنترل آفت مؤثر بوده است.

پاشیدن روغن معدنی به جای سموم اثرات مطلوبی در کاهش جمعیت کنه داشته، که در ۲ مرحله یکی اوائل اسفند به نسبت ۳ درصد و دیگری اوایل خرداد به نسبت ۲ درصد توصیه شده است .
در شرائط حاد میتوان یکی از ترکیبات کنه کش نظیر کلتان به نسبت ۲ در هزار را بکار برد. در صورت وجود شته و کنه بصورت توام استفاده از متاسیستوکس به نسبت ۱ در هزار استفاده شود.

کنه پیچاننده برگ انار :

کنه پیچاننده برگ انار با نام علمی Eriophyes granati اولین بار از استان سیستان و بلوچستان گزارش شد. رنگ این کنه در حالت طبیعی زرد و منشاء پیدایش آن ایتالیا میباشد. این کنه باعث برگرداندن لبه برگ انار و پیچش آن شده و در نهایت ، برگ بصورت لوله در می آید. تغییر حالت برگ ، سبب ایجاد رطوبت کافی در داخل آن شده و از آفت در مقابل حرارت نور مستقیم خورشید و وزش باد محافظت می نماید. در صورتیکه آلودگی شدید باشد تمام برگهای جوان کج و بهم پیچیده میشوند. ریزش برگهای آفت زده و تولید میوه نارس با دانه های خشک و پوسیده ، ار نتایج فعالیت این نوع کنه میباشد.

این کنه اولین بار از زاهدان، کله گان ناهوک و سینوگان سواران در استان سیستان و بلوچستان گزارش شده است. علائم خسارت در تمام مناطق مورد بررسی تقریبا یکسان و خسارت آفت بصورت تا شدن لبه برگها در این مناطق مشهود بوده است. گستردگی این کنه تمام مناطق مدیترانه ای، گرمسیری و نیمه گرمسیری گزارش شده است.

کنه شرقی مرکبات :

کنه شرقی مرکبات با نام علمی Eutetranychus orientalis Klein از خانواده Tetranychidae اولین بار در اهواز و از روی درختان انار جمع آوری شده است. خسارات این کنه در روی درخت  انار در مقایسه با کنه پا کوتاه انار ، کمتر میباشد. این کنه ، یکی از آفات مهم انواع مرکبات در خوزستان است، و علاوه بر انار و مرکبات، بر روی تعدادی از درختان میوه، گلهای زینتی و درختان غیر مثمر مشاهده شده است.برای مبارزه با این آفت ضرورتی به استفاده از سموم شیمیایی نبوده و وجود فون قوی از کفشدوزکها در شرائط طبیعی رافع این مشکل میباشد.

آفتاب سوختگی تنه و سرشاخه های درخت انار :

خشکیدگی تنه و سر شاخه ها ، مهمترین عامل خسارت زای درختان انار در اثر تابش مستقیم آفتاب محسوب می گردد.  در اثر تابش مستقیم و شدید آفتاب روی قسمتهای آفتابگیر تنه و سر شاخه های درختان انار ، پوست درخت متورق شده و از چوب جدا می گردد.

زردی، کم برگی، پژمردگی و ریزش برگ درخت و کوچک ماندن میوه از جمله عوارض اولیه این آفتاب سوختگی می باشد. هجوم سوسک چوبخوار انار (chrysobothris parvipunctata) همراه با سبز خشکی یا زردخشکی درختان صدمه دیده از عوارض ثانویه آفتاب سوختگی درخت انار هستند .

 

عارضه آفتاب سوختگی سمت دار بوده و سمت آفتابگیر تنه و ناحیه فوقانی سر شاخه ها آسیب می بینند. میزان خسارت در درختانی که مدتی در سایه دیوار و یا درختان دیگر قرار داشته و بعداً بنا به دلایلی ( مانند تخریب دیوار و یا قطع درختان مجاور )، در معرض تابش مستقیم آفتاب قر ار می گیرند، بسیار شدید تر می باشد. معمولاً اینگونه درختان در اثر شدت عارضه ، سبز خشک و یا زردخشک می شوند. میزان خسارت در درختان مسن و روی تنه های شیب دار نیز شدید است.

 

روشهای مبارزه با این عارضه :

• رنگ آمیری تنه و سرشاخه ها بوسیله یک ماده سفید رنگ بی اثر، مثل گِل سفید ( نوعی خاک رس ) و آرد جو درفصل بهار و تابستان
• رنگ آمیزی تنه درختان با رنگ سفید حاوی مواد پلیمری ، ضد اشعه آفتاب و قارچ کش
• رنگ آمیزی تنه درختان با استفاده از محلول کائولن

 

طرز تهیه محلول کائولن :

• رس کائولن )خاک چینی ( یا رنگ پلاستیک ۵کیلوگرم
• آب۱۰لیتر
• ترکیب بردو ۲۰۰گرم
• -چسب کاغذ دیواری ۷۰ گرم

پوسیدگی فایتوفتورایی ریشه و طوقه درختان انار :

فایتوفتوراها انگل های اختیاری هستند که روی گیاهان مختلف ایجاد بیماری می کنند . تا کنون بیش از ۶۰ گونه فایتوفتورا شناسایی شده اند که بیش از ۱۵ گونه از آنها در ایران گزارش شده اند . پوسیدگی طوقه ، یقه و ریشه درختان از عوارض انگل های فایتوفتورا می باشد.

انگل فایتوفتورا غالباً موجب پوسیدگی ریشه های فرعی و اصلی شده و لکه های آبسوخته روی طوقه درخت ایجاد می کند که این لکه ها بتدریج قهوه ای تا سیاه شده و ممکن است دور تا دور طوقه را فرا بگیرند و گیاه را از پای در آورند . هر چند انگل فایتوفتورا در ناحیه ریشه و طوقه تولید بیماری می کند اما در شرایط مناسب اسپورهای آن در اثر باد یا شتک باران بطرف بالا پرتاب شده و باعث آلودگی شاخه ، برگ و میوه می شوند .

علائم پوسیدگی ریشه و طوقه در گیاهان مختلف کم و بیش شبیه به هم است . ترشح صمغ از نواحی طوقه تا ارتفاع نیم متری تنه از علائم بارز بیماری است . صمغ ابتدا آبکی و شفاف است و سپس خشک و در نواحی مرطوب و پر باران ، صمغ در اثر بارندگی حل و شسته شده ، سپس پوسیدگی قهوه ای در طوقه و ریشه بوجود می آید.

بافتهای آوند آبکشی در درختهای بیمار به جای آنکه سفید رنگ باشند نکروزه و به رنگ قهوه ای مایل به قرمز شده و سرانجام با پوسیدن ، به رنگ قهوه ای تیره در می آیند . پوست قسمتهای آلوده بسیار سخت شده و با دست به سختی شکسته می شود پوست تنه در ناحیه طوقه بصورت ورقه های خشک و بطور عمودی از درخت جدا می گردد.

علائم بیماری ممکن است روی برگ ، جوانه و شاخه نیز ظاهر شود . برگها از ناحیه دمبرگ حالت رنگ پریدگی به خود گرفته و زرد می شوند . این زردی در رگبرگهای میانی به خوبی قابل تشخیص است . برگها پس از مدتی ریزش می کنند و درخت ضعیف می گردد. ضعف درخت از نوک درخت شروع شده و به تدریج به قسمتهای دیگر تنه سرایت می کند .

برای جلوگیری از بروز پوسیدگی طوقه انار اقدامات زیر مؤثر می باشد:

• آبیاری به اندازه نیاز و به موقع درختان انار بگونه ای که از پیدایش حالت اشباع خاک برای مدت طولانی جلوگیری شود
• خودداری از مصرف زیاد کودهای ازته
• پوشاندن دور طوقه و تنه درختها تا ارتفاع ۵۰ سانتی متر در اواخر پائیز تا اوایل بهار با گونی یا پلاستیک
• خودداری از کشت دوم مانند سبزی ، صیفی و جالیز در باغهای انار

در صورت بروز عارضه ، اقدامات زیر جهت رفع و پیشگیری از گسترش آن انجام شود :

• تراشیدن بافت های آلوده گیاه و سوزاندن آنها و رنگ کردن بافت سالم گیاه با بردوفیکس رقیق نشده
• ضدعفونی ابزار هرس با بردوفیکس رقیق نشده به منظور پیشگیری از انتقال آلودگی
• آبیاری درختان با بردوفیکس ١۰ درهزار و برای درختان مسن تر آبیاری سایه انداز و بیل زدن خاک سایه انداز
• محلول پاشی کل گیاه با بردوفیکس ۵ در هزار

ریشه گره ای انار ( نماتد ریشه ) :

در اثر این بیماری ، روی ریشه های نازک انار غده های کوچک به اندازه ته سنجاق و گاهی بزرگتر ایجاد می شود که علامت اختصاصی بیماری بوده و در مواردی که شدت داشته باشد ممکن است موجب زوال تدریجی درخت شود.

علائم این بیماری روی اندامهای هوایی درخت انار و به صورت توقف رشد ، ضعف عمومی ، زردی برگها ، ریزش برگهای انتهایی شاخه ها و خشکیدگی تدریجی سرشاخه ظاهر می شود.

اقدامات زیر برای جلوگیری از پیدایش و کاهش شدت این بیماری موثر است:

• احداث باغ انار در زمینهایی که آلودگی به نماتدهای مولد بیماری نداشته باشد.
• استفاده از نهالهای ریشه دار سالم و عاری از نماتد
• مبارزه با علفهای هرز ( علفهای هرز می توانند میزبان نماتود های مولد غده ریشه باشند )
• اجتناب از کاشت درختان انار در خاکهای خیلی سبک و ماسه ای که مستعد آلودگی شدید به نماتد های مولد غده می باشند
• قبل از احداث باغ جدید انار ، لازم است خاک زمین مورد نظر ، مورد آزمایش قرار گیرد  .در صورت آلودگی زمین به نماتد و اجبار در احداث باغ در آن زمین ، باید خاک را با فومیگانت هایی مانند متیل بروماید ضدعفونی کرد.

مراجع :

۱- آفات و بیماریهای انار تالیف م. شاکری

۲- اصول فنی مدیریت باغ انار م. شاکری

و …

تهیه و تنظیم : مهندس عسکری کارشناس انار ۰۹۳۹۲۶۱۴۰۳۹