آفات و بیماریهای میوه انار

آفات و بیماریهای میوه انار

 

پوسیدگی و ترشیدگی میوه انار در انبار:

پوسیدگی و ترشیدگی میوه انار در انبار و سردخانه یکی از عمده ترین بیماریهای مربوط به نگهداری میوه انار میباشد. تعدادی از قارچها، باکتریها، مخمرها و نماتدها در صورت راه یابی به داخل میوه عامل بروز این بیماری و گندیدگی و فساد میوه میباشند.

گونه های مختلف قارچ آسپرژیلوس یا Aspergilluss و قارچ پنیسیلیوم Penicillium از عمده ترین عوامل فساد انار در انبار و سردخانه معرفی شده اند.

ترکهای بسیار ریز میکروسکوپی میوه های ظاهراً سالم ، محل ورود قارچ به داخل میوه و شروع فرآیند پوسیدگی است. در صورت بالا بودن رطوبت و گرما فرآیند پوسیدگی بدون ورود قارچ به داخل میوه نیز صورت میگیرد. در مورد پوسیدگی انارهای ملس، ترش یا شیرین تفاوت قابل ذکری مشهود نیست تنها ارقام پوست قرمز نسبت به پوست سفید حساس ترند.

اگر قصد انبار داری طولانی مدت میوه انار و نگهداری آن در انبار را دارید ، باید اصول کامل برداشت و نگهداری صحیح میوه انار را رعایت نمائید تا سطح خسارت را در آستانه اقتصادی مدیریت کنید.

نگهداری انارها بسته به میزان بریکس ، اسیدیته قابل تیتر و نوع پوست ، متفاوت است. پوسیدگی انار عمدتاً از باغ شروع می­شود . کرم گلوگاه نقش بسیار مهمی در شروع آلودگی دارد. عــلاوه بــر کــرم گلــوگاه، ترکهــای ریــز موجــود در پوســت، آفتاب ســوختگی، محلهای تغذیه حشــرات مکنده، آسیبهای مکانیکی و بالاخره لهیدگی ایجاد شــده در حین برداشــت یــا در مراحل مختلف حمل و نقل ، از جمله عواملی هســتند که می­توانند پوســیدگی میوه انار را به دنبال داشــته باشــند. اما وجود این عوامل برای ایجاد پوسیدگی و ترشــیدگی الزامی نیست.

• برای کنترل پوسیدگی انار در انبار و سردخانه استفاده از تیابندازول، اشعه گاما، کلسیم کلراید در سطح ۴ درصد و وایتکس تجاری ۱۰ درصد مناسب است.
• انارهایی که به منظور نگهداری در انبار یا سردخانه انتخاب می شوند ، قبل از حمل به انبار یا سردخانه با محلول قارچ کش ۳ در هزار زینب Zineb با نام تجاری دیتان – زد Ditan-Z ضدعفونی شوند .
• دمای بهینه نگهداری انار در انبار و سردخانه نیز با توجه به رقم و مدت زمان نگهداری، متفاوت است. واقعیت امر این است که انار به دمای پایین بسیار حساس است و آسیب سرمایی می­بیند .
• نگهداری کمتر از یک ماه در دمای ۱ درجه بالای صفر تاثیرمنفی  چندانی بر کیفیت میوه انار نمی­گذارد.
• نگهداری در دمای ۱ درجه بالای صفر بیشتر از۴۰ روز ، موجب تخریب بافت سطحی انار شده و بشدت به نشت الکترولیت‌ها کمک کرده و میوه افت وزن زیادی پیدا خواهد کرد.
• اگر زمان نگهداری میوه کمتر از ۸ هفته است در دمای ۵ درجه سانتی گراد نگهداری شود .
• برای نگهداری طولانی‌تر از ۸ هفته ، پیشنهاد می­گردد دما بالاتر باشد. البته نباید نادیده گرفت که دمای بالاتر ، کاهش وزن بیشتری برای انار دارد ، ولی حسن کار این است که آسیب سرمایی و به دنبال آن حمله قارچی کاهش می­یابد.
• انار در معرض مستقیم باد اواپراتور نباشد و لایه کاغذی روی سبد میوه باشد. قرار دادن میوه در معرض مستقیم سرما ، باعث افت وزنی و آسیب دیدن میوه می­گردد. پوست انار سرشار از مواد فنلی است و تراوایی غشا و نشت مواد فنلی باعث قهوه ای شدن پوست آن می­گردد .
• رطوبت پیشنهادی ، درصورت استاندارد بودن کلیه شرایط (سبد سالم و تمیز،کاغذ مناسب، سالن مناسب،رفت وآمد کم به سالن ) ۸۵ درصد و در صورت استاندارد نبودن شرایط و مشکوک بودن به آلودگی قارچی ، بین ۷۵ تا ۸۰ درصد می باشد.

ترکیدگی میوه انار:

ترکیدگی میوه انار مهمترین بیماری فیزیولوژیکی و خسارتزا در تمام مناطق انارکاری ایران و دنیا محسوب میشود و بعد از کرم گلوگاه انار ، بیشترین خسارت را به باغداران وارد مینماید . این خسارت بعضاً تا ۴۰ درصد گزارش شده است.

البته میزان ترکیدگی انار در سالهای مختلف یکسان نبوده و به عواملی همچون کاهش درجه حرارت، واریته، نامنظم بودن آبیاری، بافت و جنس خاک و هوای موجود در آن، کمی رطوبت هوا، آلوده بودن باعات به آفات مکنده نظیر شته ها و کنه ها، بادهای گرم، بادهای سرد اوائل پائیز، کمبود بعضی از عناصر نظیر کلسیم، سرمای شدید پائیزه همراه بارندگی، آفتاب سوختگی، تغذیه و اختلالات هورمونی مرتبط میباشد.

کم آبی، نامنظم بودن دوره آبیاری، واریته حساس، اختلاف زیاد درجه حرارت شب و روز در انتهای دوره رشد و سرمای زود رس پائیزی توأم با ریزش باران ، به ترتیب از بیشترین عوامل بروز ترکیدگی میوه انار میباشند. ترکیدگی میوه انار از اواخر مرداد شروع و در اوائل پائیز به حداکثر شدت خود میرسد.

روشهای کنترل ترکیدگی میوه انار :

• بعضی کارشناسان اعتقاد دارند مصرف کود ازته که منجر به افزایش میزان اسید های آمینه و پروتئینها و بهبود شادابی درخت و برگها میگردد ، در کاهش آفت ترکیدگی انار موثر بوده و پیشنهاد مصرف چند باره این کود در طول دوره رشد و اواخر دوره را دارند.
• استفاده از اسید جبیرلیک به نسبت ۱۵۰ در میلیون بعد از گل دهی درخت انار ( البته عوارض ناشی از آن در غلضت های بالاتر و کاهش گلدهی سال بعد نیز گزارش شده است )
• استفاده از خاک پوش جهت حفظ رطوبت خاک
• جلوگیری ار تنش رطوبتی
• اجتناب از آبیاری سنگین در زمان رسیدن میوه ها
• کاشت ارقام مقاوم

آفتاب سوختگی میوه انار:

آفتاب سوختگی میوه انار از بیماریهای غیرپاتوژنیک انار محسوب میشود. پوست میوه انار در اثر تابش شدید و مداوم نور آفتاب ، سوخته و حالت شادابی خود را از دست می دهد و در نتیجه دانه‌های انار در آن قسمت رشد طبیعی نکرده و کوچک ، کم آب و تا حدودی بی رنگ باقی می مانند. این عارضه از مرغوبیت و بازارپسندی انار به نحو چشم گیری کاسته و موجب خسارت سنگینی به باغداران می‌گردد. در شرایط حاد آفتاب سوختگی ، آب دانه ها تبخیر و تنها هسته آن مانده، میوه را غیر قابل مصرف میکند.

یکی از عوامل آفتاب سوختگی، طولانی بودن فاصله بین دوره های آبیاری درختان است که موجب نرسیدن آب به پوست میوه شده و قسمتی از میوه که در معرض نور خورشید (بخصوص در تابستان) قرار دارد ، آب خود را از دست داده و قهوه ای یا سیاه می شود .

• تنظیم فواصل آبیاری نسبت به احتیاجات آبی درختان انار
• جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب به میوه با استفاده از چادرهای پوششی ( بخصوص در ارقام حساس )
• انتخاب ارقام مقاوم و پوست کلفت (کلفتی پوست مقاومت در مقابل تابش آفتاب را افزایش می دهد)
• کاشت درختان انار در جهت مناسب (کشت های شرقی، غربی آفتاب سوختگی بیشتری دارد).
• انجام هرس مناسب ( باید دقت نمود که درختان شدیداً هرس نشده و یا به اصطلاح زیاد لخت و عریان نگردند)
• افزایش تراکم و سایه اندازی طبیعی درخت
• استفاده از پودر کائولن

بیماری قارچی سرکوسپورا Cercospora :

لکه قارچی سرکوسپورا یکی از آفات میوه و درخت انار است  . این قارچ علاوه بر ایجاد پوسیدگی در سطح خارجی میوه انار ، موجب سیاه رنگی شاخه های درخت انار شده و برگ ریزش حاصل آن است. این بیماری به مرور زمان موجب مرگ درخت انار میشود.

کنترل مشکلات قارچی در درختان انار باید پیش از تولید میوه ، در اوایل بهار شروع شود و در تمام طول تابستان که میوه در حال رشد است ادامه یابد.

• استفاده از قارچ کش مسی در فصل خواب درخت ، موجب پیشگیری از بروز بیماریهای قارچی در درخت انار میشود .
• رعایت الگوی کشت برای ایجاد جریان هوای مناسب در اطراف درخت در پیشگیری از بروز بیماریهای قارچی در درخت انار بسیار موثر است .
• هرس مناسب برای ایجاد جریان هوای مناسب و نورگیر شدن تمام قسمتهای درخت
• جدا کردن و از بین بردن ( سوزاندن یا دفن کردن ) میوه ها، ترکه ها و برگهای آلوده به کنترل گسترش بیماری کمک فراوانی میکند.

کنه ثانویه زنگار مرکبات :

کنه ثانویه زنگار مرکبات با نام علمی Brevipalpus lewisi Mego یکی از انواع کنه است که به شکل موردی خسارت آن در باغات انار گزارش شده است . زنگ زدگی و خشکیدگی پوست انار نتیجه فعالیت این آفت میباشد. این کنه بیشتر اواسط تابستان قابل رویت است. اولین آثار خسارت آن روی انار ، در نزدیکی های دم میوه میباشد. خسارت، بصورت قهو ای شدن پوست از ناحیه دم میوه شروع و به سمت گلوگاه گسترش می یابد. پس از چند روز ترکهای ظریف و متعددی در سطح پوست میوه ایجاد شده و در نهایت تمام سطح میوه حالت چوب پنبه ای پیدا میکند .

روش مقابله با این کنه ، همانند سایر کنه ها و بشرح زیر می باشد:

مبارزه بیولوژیک و زراعی با کنه ها :

 

• حمام دادن درختان میوه با استفاده از آب و اوره و یا آب و سولفات آمونیم
• در اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد همزمان با گرم شدن تدریجی هوا اولین پوره های کنه ها در پشت برگ و لابه لای کرک ها ظاهر می شوند. بنابراین برای نتیجه گیری بهتر از عملیات می بایستی حمام دادن درختان همزمان با حضور اولین پوره های کنه انجام گیرد.
• برای اولین نوبت می توان از محلول پنج در هزار اوره با آب و یا پنج در هزار سولفات آمونیم با آب استفاده کرد.
• پیگیری این عملیات می بایستی هر ۱۰ روز یک بار انجام گیرد.
• برای اخذ نتیجه بهتر می بایستی هنگام محلول پاشی تمام اندام درخت شامل شاخه، برگ و ساقه شسته شود خصوصا اینکه فشار سمپاش به نحوی باشد که پشت برگ ها کاملاً خیس شوند.
• با انجام این عمل کنه های بالغ و پوره ها بیمار شده ، از رشد و جفت گیری بازمانده و تخم آنها نیز با قرار گرفتن داخل محلول تدریجاً خفه شده و به تدریج جمعیت آفت کاهش می یابد. ضمناً شفافیت برگ ها با جذب ازت و یا گوگرد افزایش یافته شاداب تر شده و در مقابل ضربه و فشار اندام های مکنده، از خود مقاومت نشان می دهند.
• خاک زراعی اکثر نقاط کشورمان در حالت قلیایی است بنابراین توصیه می شود برای جذب بیشتر و بهتر ریزمغذی ها استفاده از کود دامی که قبلا با گوگرد آماده شده از طریق حفر چال گود و به همراه استفاده از سولفات پتاسیم و منیزیم موجب می شود بافت حفاظتی برگ ضخیم شده و در مقابل اندام های مکنده کنه ها از خود مقاومت نشان دهند و خسارت کمتری ببینند.
• کنه ها دشمنان طبیعی بی شماری دارند از جمله آنان می توان سن آنتی کوریده، سن های اوریوس و کفشدوزک سیاه رنگ استدودوروس و بال توری ها را نام برد.
• انجام عملیات هرس درختان و حذف شاخه های زائد و بی بار ، موجب نفوذ هوا به داخل درخت و انجام تهویه مناسب و آفتاب گیر شدن درخت شده و به کاهش جمعیت کنه ها کمک می نماید.

 

مبارزه شیمیایی با کنه ها :

• کنه ها زمستان گذرانی خود را به صورت تخم و یا حشرات کامل در روی پوسته و لابه لای پولک جوانه ها و خاک سپری می کنند. بنابراین برای کاهش چشمگیر جمعیت آفت، استفاده از محلول پاشی توسط یکی از روغن های امولسیون شونده و افزایش یکی از حشره کش های نباتی می تواند تا میزان ۹۹ درصد از جمعیت آفت را کاهش دهد.
• زمان مصرف قبل از بیداری کامل درختان بوده و میزان مصرف روغن بستگی به چگونگی مراحل بیداری درختان میوه دارد.
• بهترین زمان محلول پاشی برای درختان میوه هسته دار هنگام تورم جوانه ها و قبل از بالنی شدن و برای درختان میوه دانه دار همزمان با بالنی شدن یا تورم کامل جوانه ها می باشد.

عارضه دانه سفیدی انار:

عارضه دانه سفیدی انار ، به علت تخریب و تغییر در ترکیب آنتوسیانین های موجود در آریل انار بوجود می آید . با بروز این عارضه ، رنگ آریل از قرمز تیره بـه سفید کرمی تا قهوه ای سوخته تغییر می یابد و شکاف و حفره هایی در غشاء و بافت آریل ایجاد می شود که این بافت را دفرمه کرده و کیفیت میوه و طعم آن را نامطلوب می کند.

آفتاب سوختگی ، تأخیر در برداشت میوه رسیده انار ، نگهداری انار در سرمای شدید ، طولانی بودن دوره آبیاری ، کمبود آب بعد از کوددهی و مسن بودن درخت انار از عمده ترین دلایل بروز این عارضه می باشند.

استفاده از پوششهای مناسب برای درختان در فصل گرما – برداشت به موقع میوه – تنظیم دمای مناسب انبارداری –  کوتاه کردن دوره آبیاری در ماههای گرم – تأمین آب لازم بعد از کوددهی و هرس و جوان سازی درختان مسن موجب پیشگیری از بروز این عارضه می گردد.

کپک خاکستری انار :

بیماری کپک خاکستری ، یکی از مهم ترین بیماری های پس از برداشت میوه انار می باشد. این قارچ با آلوده نمودن غنچه گل انار، موجب آلودگی میوه انار می شود . علائم ظاهری بیماری کپک خاکستری معمولاً بعد از برداشت میوه نمایان می گردد.

علائم اولیه بیماری به صورت نقاط کوچک و قهوه ای رنگ بر روی گل انار نمایان می شود. با گسترش بیماری ، توده قارچی سفید و خاکستری به همراه نقاط سیاه رنگ تمام میوه را در بر می گیرد. این قارچ از طریق صدمات مکانیکی ، وارد میوه می شود.

     عامل بیماری کپک خاکستری ، قارچ Botrytis cinerea می باشد. زمستان گذرانی این قارچ بر روی بافت های گیاهی آلوده و میوه های باقی مانده بر روی درخت یا کف باغ صورت می گیرد. باد نقش فراوانی در جابجایی عامل بیماری دارد. نقش رطوبت برای آغاز چرخه بیماری زایی بسیار اساسی است. سرعت رشد توده قارچی در بازه دمایی ١٨ الی ٢۴ درجه سانتی گراد به بالاترین سطح خود می رسد.

راه های پیشگیری و کنترل بیماری:

• جمع آوری و حذف میوه های آلوده
• جلوگیری از صدمات مکانیکی به میوه ها
• نگهداری میوه در سردخانه (دمای حدود پنج درجه سانتی گراد)
• استفاده از بردوفیکس به شرح زیر:

– سم پاشی با بردوفیکس ١۰ در هزار پس از ریزش ٧۰ درصد برگ ها در پاییز

– سم پاشی با بردوفیکس ١۰ در هزار پس از هرس زمستانه

– سم پاشی با بردوفیکس ۵ در هزار هنگام تورم جوانه ها

– سم پاشی با بردوفیکس ۵ در هزار بعد از ریزش گلبرگ ها

مگس مدیترانه‌ای:

«مگس مدیترانه‌ای» Mediterranean fruit fly یکی از آفت‌های خطرناک است که مبدئی آفریقایی دارد و از قرن ۱۹ به بعد در بسیاری از کشورها انتشاریافته است.

این آفت طغیانی و خطرناک ، هم‌زمان با نزدیکی فصل برداشت انار در این میوه ظاهرشده و می تواند خسارات سنگینی را به این محصول وارد نماید .  مگس مدیترانه ای در صورت عدم مبارزه به موقع و صحیح می تواند بیش از ۸۰ درصد محصول را از بین ببرد.

دلیل شیوع آفت مگس مدیترانه‌ای

دلیل اصلی شیوع آفت مگس مدیترانه‌ای ماندن بیش از موعد میوه‌های انار روی درختان و ریختن انارهای پوسیده و مدفون در باغ‌ها است؛ در باغ‌هایی که این آفت پدیدار شده به دلیل ماندن بیش‌ازحد میوه روی درختان بوده که به کانونی برای مگس میوه تبدیل‌شده است.

این مگس قبل از جفت‌گیری حتماً باید تغذیه کند بنابراین از لاشه پوسیده گیاهان می‌خورد سپس درون میوه تخم‌گذاری می‌کند و ممکن است تا مدت‌ها در میوه پوسیده باقی بماند.

علائم آفت‌زدگی محصول

تغییر رنگ در محل تخم‌ریزی مگس بر روی میوه، پوسیدگی میوه در اثر تغذیه لارو آفت و ریزش شدید میوه از علائم شیوع آفت مگس مدیترانه‌ای است.

روشهای  مبارزه غیر شیمیایی با مگس مدیترانه‌ای :

– نصب کارت‌های زرد چسبنده
– نصب تله‌ با استفاده از مایع سراتراپ ، قرص سراتینکس و سایر فرمول‌های جلب‌کننده

– استفاده از طعمه مسموم کننده مگس
– جمع‌آوری و مدفون کردن میوه‌های پوسیده ریخته شده پای درختان در عمق ۵۰ سانتی‌متری خاک
– جمع‌آوری تمامی میوه‌های رسیده در زمان برداشت برای جلوگیری از تخم گذاری و افزایش جمعیت مگس در سال بعد

مبارزه شیمیائی :

مگس مدیترانه ای مبارزه شیمیائی ندارد ، ولی استفاده از سم مالاتیون بر علیه این آفت در برخی نقاط کشور گزارش شده است .

 

مراجع :

۱- آفات و بیماریهای انار تالیف م. شاکری

سایتهای اینترنتی و …

تهیه و تنظیم : مهندس عسکری کارشناس انار ۰۹۳۹۲۶۱۴۰۳۹