ازغند – مه ولات – خراسان رضوی
سایتها و وبلاگهای روستای ازغند
شهرستان مه ولات – استان خراسان رضوی
معرفی روستای ازغند
قرنهاست روستای کهن ازغند ، در دامنه جنوبی رشته کوههای چهلتن خراسان بزرگ ( رضوی ) آرمیده است . این روستای تاریخی ، جدیداً به توابع شهرستان مهولات بخش شاد مهرملحق شده است . تابعیت این روستا تا زمان اسحاق خان قرایی که جزءتربت شده سالها بین شهرستان تربت حیدریه و ترشیز به اقتضای قدرت هریک ، دست به دست شده است . گمانه زنی ها به استناد آثار بر جای مانده، قدمتی حداقل دو هزار ساله را حکایت میکند . آثاری همچون ، گورهای زردشتیان موسوم به گبرها ، مخروبه هایی برجای مانده بر بالای کوه صعب العبور باغ قلعه که ممکن است از قلاع اسماعیلیه باشد . حفره های باقی. مانده در شرق روستامعروف به سومب و همچنین باغهایی که فقط نامی از آنها باقی است ، مانند : باغ هَوس ، باغ نظر ، باغ گلشن و باغ صومعه ، باغ سلطانی و باغ میری همه از گذشته ای اگرنگوییم با عظمت و پرشکوه ، ولی سرسبز و خرم حکایت دارد .
متاسفانه ، جزهمین آثار و نامهای یاد شده و اعتقاد به اینکه نام قدیمی روستا « شهر سبز » بوده ، تا کنون هیچ دست نوشته یا سند مکتوبی به دست نیامده ، که از ۴۰۰ سال پیش فراتر رود .
در سال ۹۵۰ قمری درویشعلی بوزجانی مولف کتاب روضه الر یاحین که در باره شیخ احمد جامی ۴۴۱—536قمری وفرزندانش تحقیق میکرده برای تحقیق پسر شیخ احمد جامی بنام خواجه عبدالرشید ( که در اینجا مدفون است ) سفری به ازغند نموده و به اوضاع ازغند آن زمان در کتاب خود به نام « روضه الریاحین » اشاره نموده است .
آقای دکترمحمدرضا خسروی و آقای محمد وکیلی مهولاتی در کتابهایشان در زمینه تاریخ منطقه نیز به همین منبع استناد کرده اند .
وجه تسمیه ازغند
درباره نام ازغند و حتی شکل نوشتاری آن ( ازقند ، ازغند ) روایت ها و استدلالهای گوناگونی مطرح است . بعضی شکل تغییر یافته « آذوقه بند » را ، و بعضی « ازغنه » و برخی « اُزقند » یا « اُزغند » که « اُز » به معنی خوش و خرم + « قند » از ریشه پهلوی « کن » و « کنت » به معنی شهر . و نتیجه میگیرند ازغند به معنی « شهر سبز » است .
برای « اُز » هنوز تأییدیه ای دریافت نشده است . ولی استاد فریدون جنیدی یکی از اسطوره‌شناسان و کارشناسان زبان‌های باستان و پژوهندگان برجسته فرهنگ باستانی ، بخش دوم واژه « ازغند » یعنی « غند » را به معنی شهر را چنین تأیید میکنند :.
« واژه ی کن در کَنت پهلوی به معنی شهر است و ازجمله در" سمرکنت " که کم کم به گونه ی سمرقند در آمده است، باقی است و در تورانی با تخفیف ت به دال به گونه ی " کند " به معنی ده یا روستا رواج دارد.
همچنین کنت به گونه ی " قند " در سمرقند و قندهار و به گونه ی " جند " در بیرجند و به صورت " غند " در ازغند خراسان و برخی از شهرها و روستاهای ایران هنوز زنده است »
قلعه تاریخی ازغند
در زمینه قلعه های ایران تحقیقات فراوانی انجام گرفته که هریک از این تحقیقات از زاویه ای خاص به آن پرداخته اند . وبلاگی تحت عنوان « قلعه های ایران » ( به آدرس : http://ravid0.blogfa.com/page/1.aspx ) به تشریح و بررسی ویژگیهای معماری قلعه های ایرانی پرداخته است . به علت اینکه این موارد در قلعه تاریخی ازغند رعایت شده ، در اینجا عبناً قسمتهایی از آن مطلب آورده شده است :
« از آغاز دوران پیش از تاریخ در هزاره اول پیش از میلاد پیرامون دهکده ها نیز حصار کشیده می شد، اینکار نخست برای مصون ماندن از حمله راهزنان و جانوران وحشی بود ولی بعدها عمدتا برای دفاع متقابل در برابر هجوم دشمنان صورت می گرفت، در سراسر سرزمین ایران حصار های محکم، دهکده ها و قلعه های مسکونی را می توان یافت که متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد است. هر جای این سرزمین نگاه کنید، قلعه، برج، بارو، ارگ، کهندژ، دربند، خندق و دروازه و نظایر آنها از ناامنی محیط زندگی و توجه و تدبیر آگاهانه ایرانیان به ملاحظات دفاعی حکایت می کند
در ایران هزاران قلعه بزرگ و کوچک وجود دارد که می بایست توسط جوانان عزیز پرشور و علاقمند ایرانی، از آنها عکس بگیرند و نقشه بردارند و در تاریخ آنها کاوش نمایند و برای استفاده عموم به اینترنت بسپارند. در معماری و شهرسازی اوایل اسلام که متاثر از معماری قبل از اسلام بویژه دوره ساسانیان است تفکرات دفاعی مورد توجه بوده است به طوری که معمولا هر شهر اسلامی از سه بخش تحت عنوان کهندژ، شارستان و ربض تشکیل می گردید، مهم ترین این بخش ها کهندژ یا ارگ بود که عبارت بود از قلعه های که در وسط یا گوشه شهر قرار داشته و معمولا از یک سو به باروی شهر پیوسته بود تا همواره برای دفاع و مقابله با تهاجمات دشمن آماده باشد، ازجمله کهن دژهای معروف می توان کهن دژهای شهرهای ایران، سمرقند، بخارا، بلخ و نیشابور را نام برد.
قلعه های ایران، به دو نوع جلگه ای و کوهستانی، مصالح ساختمانی آنها نیز متفاوت است، طرح اصلی قلعه های جلگه ای مربع و یا مربع مستطیل است که در چهار گوشه آن برج های مدور برای دفاع ساخته شده اند، مصالح این قلعه ها خشت و گل است و به ندرت از آجر و گچ استفاده شده است .
اطراف بعضی از این قلعه ها خندق حفر می کردن و برای رسیدن به قلعه از پل های متحرک بهره می گرفتند. بعضی از این قلعه ها به دلیل امنیت آن ها محل سکونت کشاورزان و روستاییان شد که با گذراندن خیابانی معمولا شمالی – جنوبی و تامین آب آشامیدنی خانه های روستایی در دو طرف خیابان ساخته می شد. داخل قلعه کوچه های پر پیچ و خمی داشته است که همه آن ها به گذر اصلی قلعه که به در قلعه منتهی می شود راه دارند، خانه ها دو طبقه هستند و از طبقه زیرین برای نگهداری دام و یا انبار مواد غذایی و آشپزخانه استفاده می کردند و اتاق های نشیمن در طبقه دوم قرار داشته اند .»
سخن پایانی
سایت ازغند با هدف معرفی و زنده نگهداشتن نام ازغند و مردم شریف و بافرهنگ آن ، در آذر ماه ۱۳۸۸ آغاز به کار کرده است . گرچه مدیریت آن با یک نفر است ولی سرپا ماندن و ماندگاری و پرباری آن در گرو همکاری تمامی همشهریان است
