فسخود – اردستان – اصفهان

سایتها و وبلاگهای روستای فسخود
شهرستان اردستان – استان اصفهان
www.fasakhod.com/

روستای فسخود قسمتی از دهستان علیا یکی از توابع شهرستان اردستان واقع در استان اصفهان میباشد و در مختصات جغرافیایی ۳۳ درجه شمالی و ۵۲ درجه شرقی قرار گرفته است.

مرحوم دهخدا در لغتنامه اش در رابطه با دهستان علیا و روستای فسخود اینچنین نوشته است:

"علیا یکی از دهستان های چهارگانه شهرستان اردستان است که در خاور این شهرستان واقع شده و حدود و مشخصات آن به شرح زیر است:

حدود: از شمال به دهستان گرمسیر، از جنوب به دهستان برزاوند و بخش کوهپایهٔ شهرستان اصفهان، از خاور به دهستان پائین، از باختر به شهرستان کاشان.

وضع طبیعی: در مرکز این دهستان دو رشته ارتفاع مجزا بنام کوه "جقند" و کوه "لاسیب" قرار دارد، که راه اردستان به اصفهان از وسط این دو ارتفاع میگذرد و دیگر رشته ارتفاع کوه "شورغستان" که از جنوب خاور بطرف شمال باختر ادامه دارد (که خطالرأس این رشته ارتفاع حد طبیعی دهستان علیا را با بخش کوهپایه مشخص مینماید). ضمناً راه فرعی اردستان به اصفهان از گردنه ٔ شورغستان در رشته ارتفاع نامبرده عبور میکند.

هوای این دهستان نسبتاً معتدل، و آب مزروعی قراء از قنوات تأمین میشود. محصول

عمده ٔ آن غلات، گردو، بادام، قیسی و کتیرا است. شغل اهالی زراعت و مختصری گله داری، و صنعت محلی آن کرباس بافی است. قرای این دهستان بوسیله ٔ راههای ماشین رو و ارابه رو به یکدیگر مربوط میشوند.

این دهستان از ۲۶ آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده و جمعیت آن ۱۳۳۴۰ تن [در زمان نگارش لغتنامه] است.

قرای مهم آن عبارتند از کچوسنگ (مرکزدهستان) [در زمان نگارش لغتنامه] شیرا زان، جنبه، فسخود و اونج.

در بهار سال ۱۳۲۸ هجری شمسی بعلت جریان سیل ، قسمتی از آبادیهای این دهستان خراب شد…

(از فرهنگ جغرافیایی ایران جلد ۱۰)"

البته از میزان قدمت و زمان دقیق بوجود آمدن روستای فسخود اطلاعات دقیقی در دست نمی باشد، لیکن آنچه که از نوشته های بر روی سنگ قبرها برمی آید و همچنین وجود مقبره امامزادگان موسی و قادر فرزندان امام محمد باقر(ع) که از قدیم محل زیارت اهالی و زائرین اطراف بوده است، حکایت از گذر قرون متمادی از زمان بوجود آمدن این روستای قدیمی دارد…

در میان نقل قول هایی که از قدیمیترهای ده شنیده میشود عده ای معتقدند که در زمانهای بسیار دور به علت ناامنی در روستاها و شهرهای اطراف و حمله گاه و بیگاه دزدان و راهزنان به مردم و غارت مال و اموال آنها، عده ای به این منطقه پناه برده و به علت وجود آب و قرار گیری در پناه دامنه کوههای اطراف و از طرفی دور بودن این محل از راههای ارتباطی و مناطق عبور کاروانها، اینجا را محل امنی برای زندگی تشخیص داده و در این محل سکنی گزیده و ماندگار شده اند.

عده ای دیگر عقیده دارند که در زمان حکومت یزیدبن معاویه و جنگ بین امام سوم شیعیان حضرت حسین بن علی(ع) علیه بیداد و ستم وی، عده ای از شیعیان مومن که ندای هل من ناصر ینصرنی اباعبدا… را شنیده بودند به قصد یاری و کمک آن حضرت راهی عراق شدند ولی هنگامی که به این نقطه رسیدند خبر شهادت امام را شنیدند و از ادامه راه ناامید شده و همینجا را برای ادامه زندگی انتخاب نمودند…

به هرحال پیشینه هرچه که بوده نسل به جای مانده انسانهای مومن، سخت کوش و صادق و ساده ای هستند که خصلتهای ارزشمند روستایی و خوی مهمان نوازی خود را حفظ نموده و به زادگاه و اصالت خود افتخار می کنند و موید این نکته اینکه هنوز فامیل بسیاری از مردم این محل پسوند فسخودی را به همراه دارد….

اهالی این روستا از قدیم مردمانی سخت کوش و دارای پشتکار و جدیت زیادی بوده اند و مشاغل آنها عمدتا دامداری در سطح وسیعتر و کشاورزی در حد کمتر بوده است.

در بخش کشاورزی همچنان که میدانید در زمانهای گذشته نظام ارباب رعیتی بر کشور ما حکمفرما بود. بطوریکه زمین متعلق به ارباب و بقیه مردم صاحب زمین نبوده و مجبور به کار کردن برای ارباب بودند. این روستا نیز متاسفانه از این قاعده مستثنی نبوده و در زمان قاجار یکی از شاهزادگان دربار به نام "مهدی قلی میرزا" که از نوادگان ظل السلطان یکی از حکام اصفهان بود این روستا را جهت تفرجگاه خود انتخاب نمود و در آن باغ سرسبز و زیبایی تاسیس کرد که انواع درختان میوه در آن وجود داشت…

بقایای این باغ هنوز در میان دیگر باغات روستا قابل مشاهده می باشد و به "باغ سنجدین" معروف است و دلیل احتمالی این نامگذاری وجود درختان متعدد سنجد در اطراف آن بوده است. این باغ در سالهای گذشته توسط بعضی از اهالی روستا خریداری گردیده است.

مهدی قلی میرزا به مانند ظل السلطان علاقه فراوانی به شکار داشت و اکثر مواقع به این روستا مراجعه می نمود و به تفریح و سرگرمی و شکار از کوههای اطراف مشغول میشد.

پس از تصویب قانون اصلاحات ارضی در زمان رژیم گذشته زمینهای فوق بین کشاورزانی که سالها روی آن کار کرده بودند و مالکان واقعی آنها بودند تقسیم شد و نظام ارباب رعیتی از این روستا رخت بربست.

واقع شدن روستا در حاشیه یک رودخانه کم آب و یا به نوعی بی آب و همچنین وجود کوههای بلند در اطراف روستا علی الخصوص دو کوه بلند در قسمت شمال و جنوب به نامهای زردکوه که در زبان محلی به زرجه معروف است و یزدان کوه که در آینده اشاره بیشتری به آنها خواهد شد موجب شده کشاورزی از رونق کمتری برخوردار باشد.

از این رو ساکنین برای امرار معاش و گذران زندگی خود مجبور به تن دادن به کارهای سخت و طاقت فرسا از جمله کار در معادن بودند و برخی نیز در فصول تابستان به تولید ماده ای به نام کتیرا که از گیاهی به نام "گون" حاصل میشود و دارای خواص دارویی و صنعتی بسیار می باشد روی می آوردند که میتوان گفت در روستاهای استان اصفهان این شغل طاقت فرسا تا سالهای اخیر نیز از رونق زیادی برخوردار بوده است.

در فصل زمستان که کشاورزی از رونق می افتاد مردم به کار گیوه کشی یا ساخت گیوه های پارچه ای و چرمی می پرداختند.

اما عده بسیاری نیز به شغل گله داری و پرورش دام مشغول بوده اند و با ییلاق  و قشلاق در مراتع روستا به تولیدات دامی روی می آوردند که این امر نیز به علت دوری روستا از بازار مصرف و نبود وسایل رفت و آمد و دشواری انتقال تولیدات دامی به سایر نقاط رفته رفته از رونق افتاد.

مسائلی که به آنها اشاره گردید نهایتا سبب شده اهالی این روستا نیز مانند بسیاری از دیگر نقاط روستایی کشور اقدام به مهاجرت نموده و در سالهای گذشته به تهران و اصفهان و اخیرا به شهرستان نطنز که در فاصله حدود ۴۰ کیلومتری روستا قرار دارد روی آورده و مشغول کار در ادارات و کارخانه ها و… گردند و رفته رفته روستا نسبتا خالی از سکنه گردد.

با این حال هنوز روستای فسخود از سرسبزی و شادابی خوبی برخوردار بوده و جوانان غیور و غیرتمند این روستا شریان زندگی را در آن حفظ نموده و آن را به محل مناسبی برای گذران اوقات فراغت اهالی در ایام تعطیل تبدیل نموده اند. بطوریکه اکثر اهالی که در نزدیکی روستا مشغول کار و فعالیت میباشند تابستان را در روستا میگذرانند و از آب و هوای آن لذت می برند.

همانطور که پیشتر نیز اشاراتی شد در سمت شرق روستا کوه یزدان، در شمال آن دو کوه زردکوه یا زرجه و کورک، در جنوب چَم میل و دُندِویل و در غرب روستا نیز رودخانه و دهانه دل پهنه قرار گرفته است…

گفتنی است که زردکوه به صورت یک قله کوه بلند در راس روستا قد برفراشته و مقبره امام زادگان موسی و قادر در دامنــــه این کــــوه قرار دارد و در زمانهـــای گذشته اکثر اهالی خانه هــــای خود را در مجــــاورت امام زاده بنا می نموده اند و این محل یکی از دو محله پر جمعیت روستا بوده است.

ولی در حدود ۶۰ سال پیش طبق گفته بزرگان روستا بعلت آهکی بودن زمین یا فعل و انفعالات درون زمین، کوه ریزش نموده و سنگهای بزرگ به سمت روستا سرازیر شده اند و باعث تخریب خانه های زیادی  از اهالی گردیده است ولی خوشبختانه با توجه به اینکه این امر در تابستان صورت گرفته و اکثر اهالی در پی کسب و کار در خارج از روستا بسر میبرده اند ظاهرا تلفاتی در پی نداشته است.

در هر صورت با توجه به مسائلی که پیشتر به آن اشاره شد مسئولین وقت در آن زمان هیچگونه کمکی به اهالی روستا نکرده و ساکنین مجبور شدند با سختی و مشکلات فراوان خانه های خود را در قسمتهای دیگر روستا بنا کنند که همچنان نیز پا بر جا و قابل سکونت میباشد.

محله های قدیمی و فعلی روستا به شرح ذیل نام گذاری شده اند:

۱- محله بلادُره که در ورودی مناطق مسکونی روستا پس از گذر از دشتها و زمینهای زراعی قرار گرفته و خانه بهداشت روستای فسخود نیز که حدود چهار دهه از تاسیس آن میگذرد در این محله قرار دارد. طبق گفته اهالی وجه تسمیه این محله قرارگیری مسیر دسترسی به مزرعه دُره (لا دُره) در سمت چپ این محله بوده است.

۲- محله امامزاده به مرکزیت میانده

(که در گویش محلی به آن مامده گفته می شد).

۳- محله گِلبَند که در حوالی یکی از قنوات اصلی و در نزدیکی باغات واقع شده و از چشم انداز بسیار زیبایی برخوردار می باشد.

۴- محله لاتَنور که در اصطلاح محلی به آن لوتِنیر گفته میشود. "لو" به معنی دره ای که مابین دو تپه واقع شده و "تِنیر" هم بر گرفته از قطعه سنگ بزرگی است که در بالا دست این دره قرار دارد و گودی تنور مانندی بصورت طبیعی در آن ایجاد گردیده است.

۵- محله گِلینه که نام گذرگاهی است که در مرکز روستا قرار دارد و وجه تسمیه این محله خاک رس آن بوده که در هـــنگام بارندگی تبدیـــل به گل و لای میشده و رفت و آمد را دچار مشکل می ساخته است.

۶- محله حسینیه که حسینیه قدیم روستا در این محله قرار داشت. این حسینیه دارای غرفه های متعددی بوده و در ایام سوگواری اباعبدا… الحسین و سایر مناسبتهای مذهبی، اهالی روستـــا در آن جمع شده و به عـــزاداری می پرداختند.

امروزه در اثر گذشت زمان و عدم رسیدگی، حسینیه و اکثر بناهای این محله بطور کلی از بین رفته است.

۷- محله لو علی خان که در حال حاضر نیز یکی از محله های پر جنب و جوش روستا می باشد و احتمالا در قدیم شخصی به نام علی خان در آن سکونت داشته است.

روستا از قدیم دارای دو مسجد بوده است، یکی در محله امام زاده و دیگری مسجد جامع که در نزدیکی  قنات دوم  روستا ( چشمه هونی گرم ) قرار دارد.

مسجد محله امام زاده از بناهای قدیمی خشت و گلی است و هنوز هم پا بر جا بوده و مورد استفاده اهالی قرار میگیرد.

مسجد جامع روستا نیز در دهه ۱۳۴۰ نوســــازی شده است و امروزه مراســــم مذهبی مختلف اهالی در آن برگزار می گردد.

گفتنی است که در گذشته، مسجد جامع هم از بناهای بزرگ خشت و گلی بوده که بدست استادان و کاردانان زحمتکش آن زمان بنا شده بود. سقف این مسجد متشکل از تیرهای چوبی قطور و بلندی بود که بر دیوارها و ستونهای خشتی قطور استوار شده و بر آن تکیه می زد. همانطور که گفته شد این مسجد در سالهای دهه ۱۳۴۰ به همت اهالی خیر روستا تخریب و نوسازی گردید. و کماکان در مناسبتها و مراسم مختلف مورد استفاده اهالی قرار میگیرد.

این روستا در حال حاضر از برق و آب لوله کشی و تلفن برخوردار بوده و آنطور که گفته میشود قرار بر این است که در آینده نزدیک از نعمت گاز نیز بهره مند گردد.

در سمت شرق روستا و در فاصله حدود ۵ کیلومتری آن روستای کُمشِچه قرار دارد. هر دو روستا از لحاظ زبان و فرهنگ مردم یکسان بوده و اکثر مردم این دو روستا با هم نسبت فامیلی دارند.

مزارع وَروَنده و مارسار در پائین دست روستا قرار گرفته و سکنه چندانی ندارند. شایان ذکر است که بخشی از این مزارع در مالکیت اهالی فسخود میباشد.

از دیگر روستاهای اطراف نیز میتوان به روستاهائی که در مسیر راه ارتباطی فسخود به نطنز قرار دارند اشاره نمود. روستاهائی از قبیل ابیازن در نزدیکی نطنز که زیارتگاه و مرقد امام زاده شاه سلطان حسین نیز در آنجا قرار گرفته، روستای مزرعه باباحاجی که محصولات کشاورزی آن انواع سبزیجات بوده و تولیدات آن به شهرهای اطراف نیز ارسال میشود، روستاهای گُل آباد، رِنگان، شورغَستان، گِل و مِل، عباس آباد، حسن آباد و بسیاری روستاهای دیگر.

نظام اداره روستا در قدیم از دو قطب تشکیل می شده که در ذیل به آنها اشاره کوتاهی می شود:

قطب اول تصمیم گیری روحانیت بود که در امور فرهنگی و مذهبی دخالت داشت.