آستمال / ورزقان / آذربایجان شرقی
سایتها و وبلاگهای روستای آستمال
شهرستان ورزقان – استان آذربایجان شرقی
روستای ”آستمال“ از توابع دهستان جوشین بخش خاروانا، شهرستان ورزقان، با مختصات جغرافیایی ۴۶ درجه و ۲۰ دقیقه طول شرقی و ۳۸ درجه و ۴۳ دقیقه عرض شمالی، در ۳۰ کیلومتری شمال غربی شهر ورزقان واقع شده است. رودخانه آستمال از کوه‌های سید جبرئیل و اوزور سرچشمه می‌گیرد، از میان روستا می‌گذرد و در پایین دست به تک‌چای می‌ریزد. کوه اوزور در شرق و کوه گچی گونایی در فاصله ۵ کیلومتری غرب این آبادی واقع شده است. ارتفاع روستای آستمال از سطح دریا ۱۸۰۰ متر است و آب و هوای آن در فصول بهار و تابستان معتدل و در پاییز و زمستان سرد است.
روستای آستمال سابقۀ تاریخی کهنی دارد و در گذشته به ”دژ قوم ماد“ معروف بوده است. سکونت در این مکان به هزارۀ اول قبل از میلاد بازمی‌گردد. محلاتی با نام‌های ”گونِی کوچه“، ”قوزِی کوچه“، ”میدان“، ”که درق“ و ”دوشلی کوچه“ بیانگر قدمت بسیار کهن این روستا است. در آستمال امامزاده‌ای به نام سید جبرئیل وجود دارد که مورد احترام مردم است.
مردم روستای آستمال به زبان آذری سخن می‌گویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند.براساس سرشماری سال ۱۳۷۵، روستای آستمال دارای ۶۰۱ نفر جمعیت بوده است. در سال ۱۳۸۵، جمعیت این روستا ۴۲۸ نفرگزارش شده است.
بیشتر مردم روستا، به فعالیت‌های زراعی، دامپروری و باغداری اشتغال دارند. از جمله مهم‌ترین محصولات زراعی روستا، می‌توان به گندم، انواع حبوبات، انواع صیفی‌جات و علوفه (یونجه و شبدر) اشاره کرد.
در این روستا، باغداری رونق نسبی دارد و گردو، سیب، گلابی، به، آلبالو و زردآلو از مهم‌ترین محصولات آن است. مراتع گسترده موجبات توسعه و رونق دامداری را فراهم آورده است. لبنیات، گوشت و پشم از جمله محصولات دامی این روستا است. مردم این روستا به زنبورداری نیز می‌پردازند و عسل آن شهرت منطقه‌ای دارد. گروهی از مردم به فعالیت‌هایی در زمینه صنایع دستی مانند قالی‌بافی، جاجیم بافی و گلیم‌بافی اشتغال دارند.
روستای آستمال در یک محدوده کوهستانی با شیب نسبتاً تندی استقرار یافته و بافت مسکونی متمرکزی دارد. خانه‌های مسکونی روستا به دلیل محدودیت فضایی وسعت اندکی دارند و لذا، بیشتر خانه‌های روستا دو طبقه ساخته شده‌اند. فضاهای داخل خانه‌ها نیز با توجه به نوع زندگی و فعالیت مردم شکل گرفته است.
مصالح به‌کاررفته در بناهای قدیمی روستا، مشتمل بر سنگ، گِل و چوب و در بناهای جدید سنگ، سیمان، آجر، آهن و گچ است.از نظر طبیعی کوه‌های اطراف روستا، از چشم‌اندازهای زیبا و دلفریبی به‌خصوص در فصول بهار، تابستان و پاییز برخوردارند. همچنین پوشش گیاهی متنوع دامنه کوه‌ها و جنگل‌های انبوه اطراف روستا، همراه باغ‌های میوه و جریان آب رودخانه دائمی آستمال، مجموعه بسیار زیبایی از طبیعت روستا را به نمایش می‌گذارند که هر گردشگر با ذوقی را به وجد می‌آورد.
روستای آستمال سابقه تاریخی نسبتاً طولانی دارد. مسجد قدیمی، زیارتگاه‌های سید جبرئیل و پیر صندوق از جمله آثار تاریخی و مذهبی روستای آستمال است.
در این روستا نیز مانند سایر روسـتاهای آذربایـجان مراسـم مـلی و مذهبی با تشریفات ویژه برگزار می‌شود. آتش افروزی در شب چهارشنبه سوری و گفتن: ”آتیل ماتیل چرشنبه، بختیم اَچیل چرشنبه“ از جمله شب‌های بیاد ماندنی نوجوانان و جوانان روستای آستمال است. عید نوروز باستانی، اعیاد مذهبی و جشن‌های آیینی با شادی و سرور برگزار می‌گردد و فضای شورانگیزی به روستا می‌بخشد. در ایام عزاداری ائمه به‌ویژه در ماه محرم، مردم روستای آستمال به سوگ می‌نشینند و به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌پردازند.
پوشاک غالب مردم روستای آستمال همانند پوشش سایر مردم نواحی روستایی آذربایجان است، ولی اکثر زنان و دختران روستایی از لباس محلی از جمله ”تومان“ (دامن چین‌دار) و ”کؤینک“ (پیراهن گلدار بلند) استفاده می‌کنند و با ”یایلیق“ (روسری) سر خود را می‌پوشانند.
به دلیل رونق دامپروری و تولید پشم گوسفند، صنایع دستی نیز در روستا رواج دارد. انواع گلیم، جاجیم، قالیچه و جوراب و دستکش زمستانی برای مصرف خانوار و عرضه به بازار تولید می‌شود.
از انواع غذاهای محلی روستای آستمال می‌توان به انواع کباب، آبگوشت محلی، کوفته و آش بویژه ”دوغا آشی“ (آش دوغ) اشاره نمود. از آن جایی که در آشپزی از مواد اولیه تازه و طبیعی استفاده می‌شود، غذاهای محلی روستا بسیار لذیذ و خوش‌مزه است.
دسترسی: این روستا از طریق جاده ساحلی ارس و شهر خاروانا قابل دسترسی می‌باشد.
آستمال روستایی با قدمت چند هزار ساله که می توان مردم آنرا به دو قوم آستامال و آس آن که دو نژاد ترک هستند نسبت داد. این روستای زیبا و سرسبز را در استان آذر بایجان شرقی در شهرستان ورزقان در بخش خاروانا می توان یافت که با طبیعت بکر خود ذهن هر کسی را به خود مشغول می کند.
به علت دور بودن روستا، راه آن حدود ۲۰ کیلومتری خاکی بودکه باعث ناشناس ماندن آن منطقه و طبیعت بکر آن شده بود که اخیرا با همت مسئولان و اهالی این راه آسفالته شده است. بعد از عبور از میان کوه های سربه فلک کشیده به روستایی می رسیم که خود را در میان کوه ها محبوس کرده تا خود را همچنان بکر و دست نخورده نگهدارد.
آستمال خاکی غنی از آلومینیوم دارد که شاید به زودی از آن بهره برداری شود. این روستا با داشتن آب و هوای کوهستانی و سرد،منبع و صادر کننده ی نمونه گردو در آن منطقه می باشد.
حدود ۵ کیلومتری روستا امامزاده ای به نام سید جبرئیل وجود دارد که گویند عرب بوده و برای رهایی خود از دشمنان به آنجا پناه آورده و در آنجا جان به جان آفرین تسلیم کرده که اهالی روستا نسبت به آن اعتقاد عمیقی دارند و نذورات خود را به ضریح آن میبندند.
به علت همجوار بودن روستا با جنگل های ارسباران گردشگران و کوهنوردان زیادی به آنجا آمده اند که از جمله می توان به گروه کوهنوردی آذربایجان شرقی اشاره کرد.
روستایی در نزدیکی آستمال وجود داشته که به نام سروستان (سوستین)بود که بعد از مدت ها از بین رفته است و به همان نام مشهور است که طبیعت زیبایی دارد.
رودخانه ی زیبایی از وسط روستا می گذرد که روستا را به دوقسمت جنوبی و شمالی(قوزی-گونی) تقسیم میکند. اهالی روستا لهجه خاصی نسبت به دیگر روستا های همجوار دارند که لهجه بسیار شیرینی است.
روستای آستمال مهد علم و عالمان زیادی است. در سال ۱۳۳۷زمانی که در آن منطقه هیچ مدرسه ای وجود نداشت در آستمال مدرسه ای به نام نظام الملک که با همکاری جاج نصیر آقا عزتی (زمانی خان روستا بود) ساخته شد و علما و استادان زیادی را به جامعه تحویل داد.
از دیگر علما و روحانیون آن زمان می توان حاج آقا آخوند و میرزا محمد علی واعظی نام برد که از علمای آن منطقه بودند و در بین مردم احترام خاصی داشتند. منطقه ی کوروش که در نزدیکی آستمال است به گفته ی شفاهی( افرادی که اهل آن منطقه هستند) مربوط به کوروش کبیر شاه ایران است که البته نمیتوان به گفته ی شفاهی افراد اعتماد کرد.
از آنجا که اهالی این روستا افرادی مومن و خدا شناس هستند عزاداری های بسیار جالب و تاثیر گذاری دارند که آقای بابک مینقی(مستند ساز تبریزی)آن را بهتر شرح داده اند که قسمتی از آن این گونه است: "…شب به روستا رسیدیم وقتی که وارد مسجد شدم زیبایی و بدویت مراسم عزاداری یک لحظه مرا مبهوت کرد… تا ساعت ۴ صبح اعضای گروه بیدار بودند و مشغول آماده سازی تجهیزات و نقل حکایت. بیشتر از دو سه ساعت نخوابیدیم. صبح صبحانه را مهمان یکی از اهالی روستا بودیم که جایتان خالی سنگ تمام گذاشته بودند. و بعد از حیاط همان خانه مشغول تصویربرداری شدیم. مراسم سینه زنی و زنجیر زنی و … ۴ روز کار مداوم ضبط مراسم و آیین های عزاداری و زندگی مردم روستا، تصویر برداری بافت دست نخورده و طبیعت زیبای روستا و … خط و ربط قصه فیلم مستند آستامال را در خلال زندگی و کار دروستای آستامال طراحی کردم".که البته می تونید برای خرید این فیلم باشماره موبایل۰۹۱۴۳۱۷۳۹۷تماس بگیرید.
درباره واژه آستمال
درباره واژه آستمال حدودی مطالب لازم ارایه گردید. آستمال «آس+ دام+ ال» نگارنده پس از بررسی و تحقیقات دریافت که آستمال در گذشته محل زندگی قوم آس‌ها بوده است. و لغت مذکور در فرهنگ جغرافیای قراجه‌داغ از آن دوران به یادگار مانده است. محققین از وجود قوم مباستانی به نام آس در کناره‌های ارس و دامنه کوه آرارات «آغری داغ» زندگی می‌کردند، خبر می‌دهند. نام قوم آس در بسیاری از مناطق جغرافیایی و اسامی اشخاص نیز به چشم می‌خورد. نگارنده در آذربایجان گردی به شهر و آبادی و کوه و رودخانه و کوشن‌هایی به نام آس بسیار برخورد میکند که قدمت دیرین دارند. متاسفانه ناشناخته مانده‌اند و در اثر بی‌مهری مراکز علمی و فرهنگی و دانشگاهی و فرهنگ‌دوستان می‌رود این‌گونه واژه‌های باستانی از بین برود. برای ادای دین خود نسبت به فرهنگ ایران زمین و زادگاهم آذربایجان با بضاعت اطلاعات توانستم کلمات باقی‌مانده آس را در شهرستان‌های مختلف شناسایی نمایم و به جهان علم و دانش اعلام دارم. از جمله روستای آس کلیبر «کلی‌بار».
آس. از آبادی‌های قدیمی و باستانی قراجه‌داغ در شهرستان کلیبر ۳ کیلومتر غرب جاده آسفالته اهر و کلیبر قرار دارد. آس کهن‌ترین دیه در آذربایجان است. همچنین لغت آس عتیق‌ترین واژه جغرافیایی ایران زمین است. در روستای آس اسناد تاریخی دال بر قدمت آن بسیار فراوان است. از جمله گورستان باستانی آس از نظر تصاویر سنگ قبر می‌توان گفت در دنیا بی‌نظیر است. شکل و تصویر سنگ گورستان آن همانند سنگ نگاره‌های مجموعه قوبستان واقع در ۶۰ کیلومتر باکو می‌باشد، برابری میکند. محققان برخی از این سنگ‌نگاره‌ها را مربوط به دوره سنگی و یادگار آس‌های عتیق می‌دانند. تصویر سنگ روستای آس کلیبر با سنگ‌نگاره‌های قوبستان هم‌خوانی دارند. دیگر بازمانده آثار قوم آس از جمله در میان آبخازهای گرجستانی هنوز هم منطقه‌ای به نام آس وجود دارد. کوه آسنی، دهکده آسنی، طایفه آسنی، رود آسنی و توباس «توب+ آس» آس توپراقی، سرزمین آس، چای توماسلی «توم+ آس+ لی» داغ توماسلی «نام دهات جمهوری آذربایجان» آستاق (آستاخ، آس + تاق، کوه آس) آستارآباد از شهرهای قدیمی مازندران، آستارا (آس+ ت+ کند» مرکز شهرستان هشترود، آزگان «آس+ گان» از روستاهای اهر، آستمال و آستارگان از روستاهای ورزقان، استیار و سرند از روستاهای مواضعخان و رزقان، و دیگر احتمال دارد اسامی این روستاها نیز بازمانده واژه آس باشند. اسبلان «اسفهلان»سهلان «ساوالان»روستای تابعه صوفیان، آستاری «عنصرود فعلی» اسنجان و اسبس روستاهای شهرستان اسکو، سرکندیزه در شهرستان شبستر آستی در دهستان رباط شهرستان اردکان ۴۹ کیلومتر شمال شرقی اردکان، اسپرخون در حومه و اسمنج قرار دارد. در مناطق مختلف ایران و سایر کشورها وجود چنین لغات به چشم می‌خورد. مانند اسلاوها و استانبول آسمیر «ازمیر» در کشور ترکیه و غیره … عده‌ای از صاحب‌نظران بر این عقیده هستند که نام قاره آسیا از قوم آس گرفته شده است. در گذشته چون دو جا با یک نام بود، این امر گاهی مایه بدفهمی بار می‌آورد. با عوض کردن حرف‌ها با یکدیگر از بدفهمی جلوگیری می‌کردند. مانند تالش و گالش (ص ۲۲۸ زبان پاک تالیف کسروی). تحقیقات و بررسی‌ها نشان می‌دهد. در اثر آمیزش فرهنگ‌ها و تلفظ غلط و تغییر و تعویض حروف لغات واژه‌ها تغییر شکل می‌دهند
