روستای گفت / جغتای / خراسان رضوی
سایتها و وبلاگهای روستای گفت
شهرستان جغتای – استان خراسان رضوی
نگاهی کلی به روستای گفت : گفته می شود گفت از گبر گرفته شده که قبلا در این روستا ساکن بوده اند و قبرهای آنان در قبرستان روستا موجود می باشد. در گذشته قلعه قدیمی در این روستا بوده که رئیس آن الهیار خان بوده است. میر علم که قصد تجاوز و غارت این قلعه را داشته در کنار قنات کلاته اعلی سکونت داشته و برجی را برای خود در این مکان ساخته اند و از تپه بلندی به نام (میر علم) که در این مکان واقع است برای دیده بانی و کمین خود استفاده می کرده اند و گفته می شود که با توپ به در قلعه حمله کرده اند که گلوله های آن سربی بوده و به وزن ۳ کیلوگرم که آثار آن تا همین اواخر پیدا بود. نا امنی در آن زمان به گونه ای بود که درب قلعه در اول غروب بسته می شده و در صبح باز می شده است و آب آن از جنوب روستا از درون باغهای سناوی به وسیله لوله هایی معروف ( به موری) تامین می شده است. با توجه به یک سند قدیمی که درون یکی از دیواره های قلعه پیدا شده و در سال ۱۲۹۶ ه.ق . نوشته شده روشن کننده خیلی از مسائل و مشکلات آن زمان است .
در این سند آمده است این مناطق زیر نظر بجنورد بوده و کلیه کارمندان دولت باید حقوق خود را از این شهر می گرفتند. ملاغلامعلی از طایفه رجب بوده پایش معیوب بوده و چشمش کم نور بوده. این شخص کار محاسبات و کتابت را بر عهده داشته است و همچنین آمده است محمد آباد کلاته ای بوده که توسط بعضی از اهالی این روستا آباده شده است و هم اکنون با نام «محمدآباد گفت» شناخته می شود. نرخ گندم در آن زمان سه من و نیم قران بوده روغن خوردن ، من پنج قران- روغن سوخت ، سه قران – محلوج ۴ قران- خیاط ۱ قران- نداف، نیم قران – و وضعیت املاک را در آن زمان بسیار خوب توصیف کرده اند . از کدخدای قدیمی گفت به نام امین یاد می کنند.
۱- وجه تسمیه و هویت روستای گفت: بر اساس تحقیقاتی که از بزرگان و مطلعین شده است، اسم این روستا در ابتدا «جنرغیان» بوده است که در قسمت جنوب روستا واقع شده است و تا همین اواخر آثاری هم از آن زمان بر جای مانده است. بعد از آن به دلیل واقعه سیل به شمال روستا و به درون باغهای گفت فعلی آمده اند و در مکانی به نام «حیاط قوچون» مسکون شده اند و بعد از مدتی به مرکز روستا آمده اند که شاید یکی از علتهای آن وجود ترکمن در آن زمان و ناامنی که بر اکثر روستاها حاکم بوده است ، می باشد . در مرکز روستا قلعه و دژی محکم برای خود ساخته اند تا از گزند دشمنان در امن باشند. آثار آن به روشنی دیده می شود که قلعه ای است و یک دو مرکزی دارد و دیوارهای آن، به عرض دو متر و ارتفاع بیست متر می باشد و دور این قلعه برج و باروهایی به فاصله معینی قرار دارد که تیراندازها در بالای این برجها به نگهبانی مشغول بوده اند. قدمت این روستا دقیقا مشخص نیست، ولی از روی قبرهای موجود می توان گفت که از زمان فتحعلی شاه قاجاریه به بعد افراد در این روستا سکونت داشته اند. در مرآه البلدان آمده است، گفت روستایی کوه پایه است که آب آن را از قنات تامین می شود. روستای گفت یکی از دهات شهرستان جغتای خراسان رضوی است. آقای دکتر علی اکبر دهخدا در لغت نامه ، ص ۳۳۵ آورده گفت دهی از دهستان بخش جغتای می باشد. دکتر لطف الله مفخم در فرهنگ آبادیهای ایران جلد اول صفحه ۴۱۱ گفته، گفت از دهات سبزوار محسوب می شود. در کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور (نشریه اداره کل آمار و ثبت احوال) صفحه ۱۵۵ نوشته « گفت از روستاهای شهرستان سبزوار به شمار می آید» آقای دکتر محمد حسین پاپلی در فرهنگ آبادیها صفحه ۴۸۸ نوشته «گفت از آبادیهای سبزوار شمرده می شود» در فرهنگ جغرافیایی ایران جلد نهم، صفحه « گفت از دهات بخش جغتای شهر سبزوار است » 2- موقعیت و مشخصات جغرافیایی: روستای گفت از طرف جنوب به کوهها که معدن کرومیت گفت در این قسمت قرار دارد منتهی می شود و از شمال به دشت و باغات منتهی می شود و از مغرب به روستای جبله و از مشرق به شهرستان جغتای منتهی می شود . این روستا ۵۷ درجه و ۱ دقیقه طول جغرافیایی و در ۳۶ درجه و ۳۷ دقیقه عرض جغرافیایی قرار دارد. ارتفاع روستا از سطح دریا ۱۴۶۰ متر می باشد. فاصله مرکزی شهرستان جغتای تا روستا ۵ کیلومتر می باشد . ۳- پستی و بلندی: این روستا در ناحیه کوهستانی قرار گرفته و جزء روستاهای کوهپایه به حساب می آید و رشته کوه البرز در جنوب آن واقع شده است و از نظر پستی و بلندی می توان به دو بخش دشت و کوهستان تقسیم می شود. در بخش کوهستانی روستا باغهای میوه قرار دارد و در بخش دشت آن زمینهای کشاورزی قرار دارد که قسمت اعظم کشاورزی روستا در این قسمت واقع شده است عمده محصولاتی که در این روستا به دست می آید ، شامل محصولات باغی در بخش کوهستانی از قبیل انگور، گلابی، سیب، زردآلود، هلو، انار، گیلاس و ……….. و در دشت این روستا محصولات عمده عبارتند از : گندم، جو، چغندر قند، هندوانه، خربزه و زیره و …….. ۴ – آب و هوا این روستا به دلیل واقع شدن در منطقه کوهستانی از آب و هوای معتدل کوهستانی برخوردار می باشد. به طور کلی دو جریان آب و هوایی در این روستا وجود دارد: الف- جریان هوایی که از طرف شرق می وزد که باد نیشابور نام دارد. ب- جریان هوایی که از طرف جنوب غربی می وزد که باد گرگان نام دارد. و همین جریان آب و هوایی که باعث نزولات جوی برف و باران و وزش بادهای سرد در زمستان می شود . میزان بارندگی منطقه در سال حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰M می باشد. البته سالهایی هم پیش آمده که میزان بارندگی ۴۵۰M هم فراتر رفته است. از آنجا که بیشتر کشاورزی این منطقه کوهپایه از قنات و رودخانه است میزان بارش برف تاثیر زیادی در آب دهی قناتها و رودخانه ها خواهد داشت. حداقل و حداکثر دما در این منطقه بین ۱۰- درجه و ۳۹+ درجه در زمستان و تابستان می باشد. ۵- رودخانه ها: نمی توان گفت در این روستا رودخانه دائمی وجود دارد، فقط چند رودخانه فصلی وجود دارد که از جنوب به شمال در جریان هستند . مهم ترین رودخانه فصلی روستا رودخانه «بناوندر» می باشد که نسبتا از میزان آب دهی خوبی در حدود ۶ لیتر در ثانیه برخوردار است. و یک رودخانه فصلی دیگر به نام (رودخانه سناوی) می باشد که در اواسط سال میزان آب دهی آن یک لیتر در ثانیه می باشد. البته بستگی به بارندگی آن در سال نیز دارد به صورتی که امسال میزان آب دهی آن چندین برابر سالهای قبل می باشد. سه قنات نیز در این روستا وجود دارد که یکی از قناتها در داخل روستا قرار دارد و اهمیت حیاتی در گذشته داشته و حال نیز هم دارد، چرا که باغات شمال روستا هم از این قنات آبیاری می شود و در گذشته آب آشامیدنی مردم از این قنات تامین می شد ولی امروزه به دلیل آمدن برق به روستا مردم کمتر از این آب استفاده می کنند. منبع دیگری که آب حمام روستا از آن تامین می شود رودخانه «خوشباز» است که در گذشته از رودخانه های پر آب این روستا بوده، ولی امروزه خشک شده و به صورت چشمه در پائین کوه درآمده است. قناتها و چشمه های دیگری نیز وجود دارد که امروزه به دلیل خشکسالی های پی در پی از اهمیت افتاده و میزان آب دهی آن بسیار کم شده است. ۶- چاهها: چاهها در روستا امروزه به دلیل عدم آب لوله کشی اهمیت حیاتی دارند، به صورتی که در اغلب منازل یک چاه آب وجود دارد و آب شرب و مصرف آنها از همین چاهها استفاده می شود. در گذشته به دلیل نبودن برق در این روستا به چرخ دستی آب را از چاه بیرون می آورده اند ، ولی امروزه به دلیل وجود برق از پمپ آب استفاده می کنند و آب را به راحتی به بالای زمین از عمق ۲۰ متری زمین می آورند که متاسفانه مصرفی بی رویه از آب این چاهها باعث کم شدن آب قنات روستا شده است. ۷- پوشش گیاهی: پوشش گیاهی روستا از نوع مرتع می باشد به صورتی که در سالهایی که بارندگی خوب است مراتع و چمنزارها سرسبز و چشم نواز است . متخصصین امر، مراتع این روستا را از نوع درجه سه می دانند. گیاهانی که جنبه دارویی دارند و در کوهها سبز می شوند عبارتند از : هواشان (آویشن) ، گوند( که از شیره آن کتیرا به وجود می آید ) ، کتل کاتی وزژک و گیاهان خودرویی مثل : تلخه، کشک، دمبه گاوی،هور، چوز، زارع و ……….. می باشد.
امروزه افزایش جمعیت بدون توجه به میزان امکانات و منابع اولیه به صورت یک مسئله اجتماعی درآمده و توجه بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرده است . برای افزایش جمعیت روستاها در دهه های گذشته شاید بتوان توجیهی منطقی پیدا کرد ولی در دهه های اخیر افزایش بی رویه جمعیت خود می تواند مسائل و معضلاتی برای جامعه و خانواده به وجود آورد.
چرا که در گذشته از فرزندان خود به عنوان نیروی کار استفاده می کردند و حتی اگر به صورت شبانه روزی هم تلاش می کردند باز هم نیاز به نیروی انسانی مشاهده می شد ، اما امروزه با مکانیکی شدن کارها و وارد شدن ادوات و وسائل مکانیزه کشاورزی، دیگر نیاز به نیروی مازاد نخواهد بود. از طرف دیگر باید توجه داشت که اگر روند افزایش جمعیت همانند گذشته ادامه پیدا کند برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی جامعه را با مشکلاتی روبرو خواهد نمود.
ساخت جمعیت
بر اساس آخرین سرشماری تعداد جمعیت این روستا ۷۰۰ نفر می باشد و این روستا ۱۵۳ خانوار می باشد به طوری که میانگین افراد ۵/۳ نفر در هر خانوار می باشد. بر اساس آخرین آمار سال ۸۷ خانه بهداشت جمعیت زنان ۳۴۲ و جمعیت مردان ۳۵۸ نفر می باشد.
زنان شوهر دار ۴۹-۱۵ سال ۱۰۳ نفر می باشند. حدود ۵۰% جمعیت روستا کمتر از ۲۴ سال سن دارد و حدود ۱۵% درصد جمعیت بین ۱۹-۱۰ سال قرار دارند.
اغلب جوانان به سن ازدواج رسیده در این روستا ازدواج کر ده اند و سن ازدواج برای پسران به طور میانگین ۲۳ سال و برای دختران ۱۷ سال می باشد.
نرخ رشد جمعیت را در این روستا می توان ثابت دانست ولی در مقایسه با گذشته درصد قابل توجهی کاهش پیدا کرده است ولی از آنجا که میزان ازدواج جوانان نیز افزایش پیدا کرده است اگر اینها هر کدام تمایل به داشتن دو فرزند نیز داشته باشند. در سال حدود ۱۰ تا ۱۵ تولد خواهیم داشت.
به خاطر باورهای غلطی که از گذشته در بین مردم وجود دارد حدود ۹۰ درصد کسانی که باردار هستند تمایل بیشتری به داشتن پسر دارند.
وضعیت بهداشت روستای ما نسبت به گذشته بهتر شده ولی قابل قبول نمی باشند. میزان مرگ و میر ناشی از بیماریهای عفونی و واگیردار که در گذشته شیوع داشته کمتر شده است و بیشتر مرگ و میرها ناشی از کهولت سن و تصادفات می باشد.
بهداشت این روستا در سال ۱۳۷۰ به بعد با یک حیاط اجاره ای کار خود را آغاز کرد و پس از مدتی با کمک مردم و مرکز بهداشت سبزوار بودجه ای برای ساختن این بنا در نظر گرفته شد.
این ساختمان در زمینی به مساحت ۵۰۰ متر و زیر بنای ۷۰ متر احداث گردید. بهورز خانه بهداشت روستا دارای مدرک پنجم ابتدائی می باشد.[۱]
مهاجرت:
مهاجرت نیز امروز، مورد توجه بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است چرا که این مسئله می تواند اثراتی بر جامعه مهاجر‌پذیر یا مهاجر فرست داشته باشد.
به طور کلی مهاجرت از روستا به جاهای دیگر افزایش پیدا کرده است که این خود دلایلی را به دنبال دارد که به طور مختصر بیان می کنیم:
۱- جدا بودن محل کار بعضی از این افراد از روستا
۲- ازدواج این افراد خارج از روستا
۳- عدم وجود امکانات رفاهی در روستا قبل از مهاجرت این عده
۴- تحصیل در خارج از روستا
به طور کلی این روستا مهاجر فرست بوده تا مهاجر پذیر به صورتی که طی آخرین آمار حدود ۱۰ درصد جمعیت روستا که بیشتر قشر فرهنگی می باشند تا کنون به شهر مهاجرت کرده اند.
مهاجرتهای فصلی در این روستا وجود دارد به صورتی که کشاورزان حدود ۶ ماه از سال را برای کشاورزی به شمال روستا مهاجرت می کنند و در اوایل زمستان بر می گردند.
وضعیت آموزش و سواد در روستا:
بدون شک آموزش و پرورش مهم ترین شالوده و بنای هر جامعه است و همانطور که از نامش پیداست به تعلیم و تربیت می پردازد. آموزش و سواد در ترقی و تعالی نهادهای اجتماعی و فرهنگی نقش بنیادی و کلیدی دارد.
وضعیت آموزشی در این روستا به گونه ای است که در دهه های گذشته به صورت رسمی نبود.
بلکه کسانی که تمایل به تحصیل و کسب علم داشتند زیر نظر آخوند در آن زمان تربیت می شدند و فقط سواد خواندن و نوشتن در حد ابتدائی و آموزش قرآن می دیده اند و بر اساس گفته بزرگان حق الزحمه این آخوندها را همان شاگردانش تامین می کرده اند که مقداری از جو یا گندم یا چیز دیگر بوده است.
اما آموزش رسمی در این روستا از سال ۱۳۴۲ آغاز گردید که در کنار آن نهضت سواد آموزی نیز در روستا فعالیت داشته و دارد. تعداد با سوادان در این روستا اعم از نهضتی و غیر نهضتی را می توان ۹۵ درصد دانست و کلیه کسانی که در سن تحصیل قرار دارند با سواد هستند و این روستا هم اکنون دارای ۴۰ دیپلم می باشند ، ۴۵ نفر فوق دیپلم و حدود ۱۲۰ نفر لیسانس که تعدادی از اینها دانشجو و تعدادی هم مشغول به کارند و بقیه فارغ التحصیل شده اند و فاقد کار رسمی دولتی می باشند.
۳ نفر هم تحصیلات کارشناسی ارشد و دو نفر هم دکتری دارند. در کل این روستا در مقایسه با روستاهای اطراف و حتی روستاهای مناطق دیگر آن طور که من اطلاع دارم بیشترین قشر تحصیل کرده را دارد و از لحاظ بینش فرهنگی، اجتماعی می توان گفت در حد بالایی قرار دارد.
وضع اشتغال:
اشتغال یکی از مسائل مهم می باشد که از زوایایی مختلف می تواند مورد توجه قرار گیرد، چرا که می تواند نقش مهمی را در اقتصاد و اجتماع هر منطقه و کشور داشته باشد.
همچنین داشتن شغل و کار مشخص می تواند نقش مهمی در سلامت روانی و اجتماعی افراد یک جامعه داشته باشد.
از آنجا که اقتصاد بین روستا بر پایه کشاورزی می باشد، برنامه ریزی صحیح و کارشناسانه می تواند سهم بزرگی در رفع بیکاری داشته باشد.
در حالی که قشر عظیمی از این جوانان تحصیل کرده هستند نیاز به بستری جهت جذب و بهره برداری از آن وجود دارد، چرا که اگر بستری ایجاد نشود باید شاهد مهاجرت این عده به شهرهای بزرگ و خالی شدن روستا از افراد جوان و خلاق باشیم.
وضعیت اشتغال زنان در این روستا :
اکثر زنان روستا به کار خانه داری و در کنار آن در بسیاری از فعالیتهای کشاورزان شرکت می کنند و همپای مردان خود به کار کشاورزی مشغول می باشند.(و در ضمن در کنار این فعالیت ها به کار تربیت فرزندان می پردازند)
با سلام برای پربار تر شدن این سایت اکوتوریسم شهرستان سبزوار را لینک فرمایید زیرا اطلاعات ارزشمندی را در اختیار هموطنان ارجمند قرار می دهد با تشکر یک شهروند خراسانی