بیوران سفلی – سردشت – آذربایجان غربی
سایتها و وبلاگهای روستای بیوران سفلی
شهرستان سردشت – استان آذربایجان غربی
موقعیت جغرافیایی:
ابتدا لازم است مختصر توضیعی در مورد موقعیت جغرافیایی ومسائل کلی روستی بیوران داده شود و سپس به موضوع اصلی پرداخت، روستای بیوران پایین در ۶ کیلو متری غرب شهرستان سردشت از توابع (آ.غ) واقع است ، قریب ۱۲ کیلو متری با مرز کشور همسایه ؛عراق- فاصله دارد این روستا از سه طرف در میان کوه ها و تپه های محصورات گویی اینکه روزکاری بهترپناهگاه برای حفظ ساکن این قریه از افت سرما یغمای قبایل بوده است (کاسه شکین) کوهی است استوار در جنوب روستا و تپه های (گردی ره زی) و (کوشوکه) به ترتیب در غرب شرق این روستا مانند دو نگهبان بیدار جاوید ایستاده اند . و در جانب شمال روستا رودخانه ای جاری است که آب بخشی از زمین های مزرعی از آن تامین می شود.
در مورد تشکیل این روستا اطلاعدقیقی در دسترس نیست، اما وجود سه قبرستان پر قبور(کاولان)(بری قه بران) و(دوله قله)و همچنین تپه ی استراژیک(قه لات)که همان (قلعه) فارسی است. از وجود آبادی پر جمعیتی در چند سال قبل خبر می دهد ذکر این نکته ضروری است، که تمامی قبور موجود به شیوه ی اسلامی و رو به قبله هستند و این گویای این است که قبور مربوط به تاریخ بعد از اسلامند.
سالمندان منطقه می گویند محل اصلی روستا در گذشته(چیپه مو)بوده است که جهت شرق؛حدود یک کیلومتر با محل فعلی روستا فاصله دارد البته در آن موقع روستا ۱۱خانوار بوده است و قبور قبرستان کاولان (واقع در زمین های مزرعی کنونی بیوران)مربوط به قبیله میر حسن است که هر سال در فصول بهار و تابستان از اطراف کرکوک(یکی از شهر های عراق)به دکانان که سرچشمه ی (رسوه شیت)در آن واقع ذاست می آمدند و در زیر سایه درختان وروی تپه (قه لات)سکوهایی می ساختند که به آنها دکان می گفتند و بعدها این حوالی دکانان نام گرفت.
قبیله میر حسن تا چندین سال به این ییلاق وقشلاق ادامه دادند و سرانجام در این منطقه ماندگار شدند،۱۵ خانوار بیوران (چیپه مو)نیز به علت جنگ با قبایل روستای کان رش سبب شد که گرایش بیشتری به قبیله میر حسن پیدا کنند. سرانجام با قتل ۱ نفر از کانی رش ها بیشتر زمین های خود را به عنوان خون بها دادند و از آن جمله (سر چشمه گاله)که اکنون کمبود آب سردشت از آن جبران می شود،جزوی از آن خون بها بود ،این امر سبب شد پیش از پیش ۱۵ خانوار بیورانی به قبیله میر حسن نزدیک شده و با آنها رابطه و پیوند نسبی پیدا کنند تا سرانجام همه با هم ترکیب وهمه را یک جا قبیله(مره سنه)بخوانند و کلمه مره سنه مخفف (میر حسن) است چرا که در زبان کردی میر را (م)وحسن را(سن)نیز می گفتند از جمله کاکه سن ،جناب میر حسن۲برادر نیز داشته است به نام های میر شیخ حیدر و میر سلیمان که هر کدام به طور جداگانه آبادی هایی را به وجود آورده اند. در مورد وجه تسمیه (بیوران)نیز نظرات مختلفی وجود داشته واز (ماموستا هژار در هه مبانه بورینا)اشاره بر این دارد که بیوران از بوران به معنی باد وباران گرفته شده است وعده ای معتقداندکه در درخت های به زیادی وجود داشته و از (به وه ران)به معنی ریزش میوه(بهه)از درخت آمده است وتعدادی می گویند از کلمه(بیور)یعنی (تبر)گرفته شده است البته با توجه به وضعیت آب وهوایی،بوران هژار مناسب ترین است.از آنجا که فرهنگ و آداب و رسوم رابطه ی تنگاتنگی با ساختار اجتماعی_اقتصادی دارد لازم می دانم در این رابطه نیز مختصرطاً توضیعاتی داشته باشم از نظر بافت اجتماعی روستای بیوران از طایفه متعددی چون_مام برایمه_صوفی حمزه_درویش برایمه _قادرآغایی _سمایل آغایی_سلیمان آغایی_شینه_فقه شیخی_مام آغایی و گاله تشکیل شده است و قبیله بزرگتری به نام مرسنه در عراق و بیتوش نیز وجود دارند،تمامی طوایف روستا یک پارچه متعد بوده و در طول تاریخشان متفرق نشده اند و همواره با هم همکاری وهمیاری داشته اند و مکرراً خویشاوندی نسبی را با خویشاوند های به سببی مستحکمتر کرده اند.
جمعیت روستا:۲۶۰خانوار مقیم روستای بیوران سفلی هستند جمعیت روستا ۱۳۵۸نفر است از این جمعیت ۲۵نفر به زیارت خانه خدا رفته اند در طول تاریخ ساکنان روستامهاجرت های فراوانی داشته اند اما کمتر مهاجرپزبوده اند فقط دو مرد غریبه (ابوبکر محمدپور)مهابادی (رسول محمدپور)عراقی با دو تن از دخترهای روستا ازدواج نموده ودر روستا ماندگار شده اند و سرانجام با طایفه همسرشانعجین شده اند ف ، عده ای از بیورانیها در طی مهاجرت به عراق آنجا ماندگار شده وحالا دارای شناسنامه عراقی هستند و هنوز هم در بیوران عمو و عموزاده دارند.در اوایل انقلاب نیز ۵۰خانواری دوباره به عراق مهاجرت نمودند و تقریب ۲۵خانوار نیز به کشورهای اروپاییمهاجرت کرده اندو۷۵خانوار نیز به شهرستان سردشت مهاجرت داشته اند. با این همه هنوز روستا دارای۲۶۵ خانوار است،فرهنگ وآداب و رسوم ساکنان روستای بیوران تا قبل از سال ۱۳۶۸به صورت آهسته و با مشکل نامحسوس در حالی تغییر بود اما بعد از این تاریخ یک دگرگونی جهتی رخ داد. علت تغییرنامحسوس آداب و رسوم ساکنان روستای در گذشته نوع معشویت آنان بود چرا که در ادوار گذشته به علت مشغولیت ۹۸%از روستائیان به کشاورزی و دامپروری ویا چیدن کتیرا در کوهستانها در فصول بهار وتابستان و پاییز روستا خالی از سکنه می شود،دامپروران به کوهستان جمالدین(محل قشلاق بیورانیها)کوچ می کردند و کشاورزان همراه فرزندان خودزمین های مزروعشان شبانه روزی زیر کپر وکوخها می ماندند.و کارگران کتیرا نیز دل به گون های کوه می دادند واین مسائل سبب می شد بیورانی ها فقط ۳ماه زمستان عملاًدر روستا بمانند ومسلٌم است در بسط و توسعه وتکمیل ،توجه چندانی به روستا نمی شد،در دوره های گذشته تا چندی پیش برای ساختن یک خانه بیشتر از چوب وگل استفاده می شد،همین امر سبب شد که کشاورزان به کاشت درخت سفیدار بپردازند وتعدادی به سنگ تراشی بپردازند اما در این اواخر با زیاد جمعیت وتوسعه روستا و ارتباط آسانتر با شهر،در این سوی رود خانه یعنی کناره جاده آسفالته سردشت_بیوران نیمی از ساختمان ها مصالح اند چون آجر وسیمان وآهن بنا شده اند ودر داخل روستا نیز مردم به تصویر ساختمان ها پرداخنه وآنها را بهتر و بهداشتی تر کرده اند. در روستا چندین ساختمان به صورت بامی واحد با هم متصل ند به شیوه ای که بایک غلتک چندین ساختمان را غلتک کوبی می کنند ،هر چند که تازگی ها بیشتر بام ها قیر وگونی شده اند ،خانه ها رو به شرق بنا نهاده شده اند و با طلوع آفتاب گرم و روشن می شوند ،در وسط روستا مسجدحضرت محمد(ص) وجود دارد که ۸۰سال از بنای آن وی گذرد یعنی سال۱۲۹۸شمسی تاسیس شده است و در سال ۱۳۷۱ تعمیر گشت که مسجد تعمیر شده ی کنونی مجلل و زیباست و مسجد زنانه هم سال۱۳۸۸ساخته شده است روستا دارای دو حوض ودستشویی جداگانه ی زنانه و مردانه میباشد که چسپیده به مسجدند ،فاضلاب همه رد شده اند و حوض ودستشویی به صورت غیر بهداشتی وبدون پوشیدگی از جوار تعدادی از خانه های مسکونی می گذرند و به رودخانه می ریزند، در گذشته تمام ساکنان روستا از این حوض ودستشویی استفاده می کنند و زنان روستا تمام آب شرب وسشتشو و گاو گوسفندان خود را با ظرف هاییبه خانه حمل می کردند و صبحگاهان در همین حوض دست وصورت خودرا می شستند اما با لوله کشی آب بهداشتی به خانه ها در مورخ ۱۳۷۴ ساخت وساز حمام و دستشویی خانگی تقریباً استفاده از حوض ودستشویی عمومی کم شده است تا ۵۰سال پیش کمتر روستا باسواد و خواندن و نوشتن داشتند انگشت شمار بودند و فقط میتوان ملا عزیز وملابرایم و حاجی خضر سلیمان پور را نام برد که تحصیلات آنان نیز حجرهای بوده است اما حاجی خضر کوردی و فارسی را بهتر بلد بود و هنوز نیز اشعاری به زبان کوردی از او باقی است ولی امروزه روستای بیوران تعداد ۱۸۰نفر در سطح دیپلم و بالاتر از دیپلم دارد،از تعداد مذکر ۳۰ نفر خانوم می باشند که فقط دو نفراز آنها از بیورانند ۳۰نفر دیگر نیز کارمند دارند که فقط ۹نفر مقیم بیوران هستند ، اولین نفری که موفق به اخذ مدرک لینسانس شد جناب آقای عبداللٌه عزیزی بودند که معمولاً بیورانی ها ایشان را برای خود به عنوان الگوی زنده مثال می زدند، از او می گفتند و زحمت های دوران تحصیلش وبلاخره از موفقیتش برگردیم به گذشته بیوران آن زمانها ساختمانها یکنواخت و یک طبقه بودند که در داخل روستا به وسیله تیغه های چپری منقسم می شوند و معمولاً اطاق تاریک را هر و مانند انتهای ساختمان ویژه حیوانات بود (در واقع حیوان و طیور و انسان زیر یک سقف زندگی می کردند) و خانه به وسیله سوخت هیزم گرم می شد، بعدها ساختمان ها ،یواش دو طبقه شدند،طبقه طبقه زیرین ویژه حیوانات وطبقه بالا مختص اهل خانه شد، در حال حاضر بیشتر اهالی دامپروری و پرورش طیور را رها کرده ،اگر چه اکثر خانواده ها یکی دو راس گاو شیرده را جهت تهیه فراوارده ها لبنی نگهداری می کنند ولی اغلب محک نگهداری آنها با خانه های مسکونی فاصله دارد البته با اتمام جنگ تحمیلی وپاک سازی مراتع از مین در این اوآخر مجدًد دامپروری روستا رو به گسترش است و طویله ها را دور از خانه های مسکونی می سازند.
در گذشته پوشیدن جوراب های ساق بلند (زنگال)وجلیقهی پشمی (قول بال) دستیار(جه مه دانه)وشال کمر (پشتیند)از آداب و رسوم مردان روستا بود زنان نیز بالا پوش (کولونه)و کلاه آراسته به زیو (کوچکه) و پارچه شیر دوشی _کاشت و برداشت محصول_پارچه بافی_گلیم بافی_ پرورش دام وطیور_چیدن کتیرا_کارهای خانگی_پختن نان بچه داری و…پرداختند وهنوز هم زنان و دختران در فصل بهار برای چیدن کتیرا،کنگر و ریواس و منوک دسته جمعی به کوهستان می روند ، آنجا طبیعت را روحاًحس می کنند و آزاد را می کند وعشق به میهن را می آموزند ،ضمن اینکه با عمل بخشی از مخارج زندگی را تامین می کنند.
آزمان ها صنعت رنگرزی و صابون سازی سنتٌی رایج بود چربی دم گوسفند را (دوگ)همراه با تیزاب (آب آغوشته به خاکستر تنور) می جوشاند وبعداً در آب سرد می ریختند و صابون می شد و یا ((اسپون)) که نوعی گیاه کوهستانی بود_ در زیر نور آفتاب خشک می کردند و بعداً در هاون سنگر یا(سندول) می کوبیدند تا پودر گردد آن وقت به عنوان پودر راختشویی از آن استفاده می شد. در گذشته بیماری های پوستی فراوانی رایج بوده است چون سطح بهداشت بسیار پایین بود، روستا فاقد هر گونه امکانات رفاهی بود اگر چه سال ۱۳۰۰ شمسی جاده ی سردشت _قلع دزه (عراق)که از روستاهای بیوران می گذرد به وسیله ی بیل وکلنگ زده شد ولی به علت فقر مردم و بدی راه ارتباط باشهر هم چونان مشکل بود و اکثراً با پای پیاده و یا با استفاده از الاغ صورت می گرفت سرانجام در سال ۱۳۴۸ یک دستگاه مینی بوس توسط دو نفر سردشتی (قادر مصطفی روزه_سید هدایت) در خط بیوران شروع به کار نمود. چهار سال بعد در سال ۵۲شمسی یک نفر از روستا (ابرهیم فروعی)یک دستگاه مینی بوس را خریداری نمود شروع به کار کرد ، این امر برای اهالی روستا به منزله ی اختراع ماشین بخار بود چرا که عده ای توجه هشان به ماشین آلات معطوف شد و ارتباط با شهر بیشتر و بیشتر شدبعدها توسط همین شخص خرمن کوبی و ماشین درو نیز خریداری شد که این ها همه ابزار آلات جدیدی بودند و تحویل اساسی ربا در روستا به وجود آوردند به طوری که در حال حاظر اهالی روستا دارای ۹۶دستگاه ماشین بارکشی و مسافربری هستند، با این همه هنوز هم نقش ابزار آلات سنتٌی و آلاغ باری پیدار است. به طور کلی روستا حالا در مرحله ی اصطکاک از اندیشه های جدید با اسطوره های سنتٌی است؛ از قطعه زمینی صدای تراکتور بر می خیزد و از دیگری هیاهوی دهقان؛ اسب ۱ابه پای ماشین می دود، این درخت از اره موتوری مینالد و آن یکی از اره دستی.
برخی معتقداند که کار با تراکتور باز دهی بیشتر دارد و عده ای باور دارند که شخم زدن باگاو مایه ی برکت است و میزان محصولات رابیشتر می کند ،به هر حال همکاری و همیاری یکدیگر می شناختند ملاً چندین نفر مزرعه ای را درو می کردند ویا ساختمان را نبا می نمود و این تعاونی بود که دارد، در مراسمات عروسی یا مجلس ترحیم و تدفین تمامی اهالی روستا شرکت دارند و هر خانواده در منزل خود غذا را آماده می کند و آن را برای پذیرای از مهمان ها به مسجد می برد، این امر سبب می شود که خانواده داماد یا صاحب عزا ناراحتی و فشار چندانی را احساس نکنند.
در دوره های گذشته ازدواج ها بیشتر درون گروهی بود وبیوران ها بیشتر با یکدیگر ازدواج می کردند کمتر دخترها را به غیر از اهالی روستا می دادند اما حالا کم کم ازدواج های برون قبیله ی نیز صورت می گیرد اگر چه هنوز به طور کامل متداول نشده است ، در مراسم عروسی یک بیورانی ،تمامی بیورانی های مقیم روستا دعوت شده محسوب می شود و عرفاً باید حضور داشته باشند. معمولاً جوانان روستا تابع تصمیم ریش سفیدان و معتمدین و شورای روستا می باشند و اکثر ریش سفیدان و شوراها نیز طی نشست های در مورد مسائل،نظرات و پیشنهادات عمومی را جویا می شوند.
چنان که قبلاً ذکر شد تا قبل از سال۱۳۶۸ شمسی روستا فاقد امکانات رفاهی آن چنانی بود اما در این سال با رسانی به روستا سرآغازی برای تحول فرهنگ و آداب ساکنان شد ،تلویزیون هایی خریداری شد این امر سبب شد که جوان ها و نوجوان ها که معمولاً به بازی های محلی چون(پیشکیلان_ جورابین_هه لوکین و شب نشینی و… می پرداختند) بیشتر به پای تلویزیون بنشیند و مسلماً در فکر اندیشه اهالی نیز تحولاتی به وجود آورد،پس از سال ۶۸ روستا به عنوان مرکز دهستان بریاجی به مرکزیت ۸۳ روستا انتخاب گردید بعداً به تدریج شرکت نفت دایر شد، خانه بهداشت احداث گردید جاده سردشت بیوران آسفالت گردید_ شرکت تعونی تاسیس شد_ روستا لوله کشی گردید _ یک مدرسه ابتدایی ساخته شد _ درمانگاهی با ساختمان نسبتاً بزرگ و دارای ۱۲ اطاق و یک آزمایشگاه بنا شد _سالن چند منظوره احداث گردید ،مخابرات روستا و ساختمان آن ساخته شد و شروع به کار نمود و در سال ۱۳۸۲ شمسی روستادارای تلفن خانگی شد ونانوایی تمام اتوماتیکی ماشینی راه اندازی شد با این همه هنوز بسیاری از خانواده ها نان هفتگی خود را با مساعدت زنان همسایه به تنور می پزند و حالا هم قریب ۱۷ تنور خانگی در روستا وجود دارد، هر چند خانوار از یک تنور استفاده می کنند و در تابستان ۱۳۸۳ روستا داری دهیاری شد و کارهای در دست اجرای دهیاری عبارتند از احداث سد حفاظتی به صورت کابیونی به طول ۱۰۳متر_ ساختمان دهیاری در دست احداث _جدول گذاری به طول ۱۰۰متر که تمام شده است_و طرح های آینده تعویض پل ارتباطی روستا _احداث خیابان به داخل روستا و جدول گذاری دست دوم جاده_ احداث بلواردر خیابان اصلی که در سال ۱۳۸۵ دست به کار خواهند شداست.امروز در روستا دو باب آرایشگاه مردانه و دو عدد آرایشگاه زنانه و ۱۰مغازه خورده فروشی و یک مغازه آهنگری و یک مغازه توزیع کپسول گاز و یک مغازه حابی سازی وجود دارد که هر سال به تعداد آنها اضافه می شود. با اینکه بیوران از رفاه نسبی برخوردار است و از نظر مناظر و چشم اندازی طبیعی در سطح عالی است و دل هر رهگذری را می رباید و محل تفریح و تفرج شهر نشینان شد باز هم هنوز افرادی وجود دارند که به سنت های سخت پایه بندند که به صورت یک خانواده گسترده زندگی می کنند و مرد حرف اول خانواده را می زند و هنوز به شیوه گذشته با مشکلات بر خورد می نمایند و تقریناً معتقدند که زور ولشکر کشی راه حل مشکلات است. فرامش نشود که قریب ۶۰سال قبل بیورانی ها ه الی شهر سردشت بودند و از سردشت ها واج و خراج میگرفتند و به روستاهای اطراف حمله ور می شدند، در جریان قیام(امر حمه سور) ساکن قلعه رش، بیورانی ها جانب دولت پهکوی را گرفتند و با امر حمه سور جنگیدند ولی در این میلن تعدادی از بیورانی ها با فرار به کشور عراق و تهیه ی تفنگ مداوم با ژاندارم حکومت پهلوی جنکیدند،در جنگ با (امر حمه سور ) سر هنگ سید علی خان از فرمنده هان حکومت کشته شد و در قبرستان(به ری قبران) به خاک سپرده شد که بر روی قبر آن تاریخ ۱۳۱۸حک شد است بنا به نوشته حسن قزلجی در کتاب (پیکه نبنی گدا) مرگ(سید علی خان) مهابادی ها را بی نهایت خوشحال کرده است به طور کلی فرهنگ و آداب و رسوم اهالی بیوران سیر صعودی دارد و همکاری و همیاری اهالی تحسین بر انگیز است و توسعه و ترقی روستا از اهداف هر بیورانی می باشد، در واقع (بیوران) یک خانواده بزرگ است و نمادی است که همه بیورانی ها به پای آن جان می دهند.
