آوه – ساوه – مرکزی
سایتها و وبلاگهای روستای آوه
شهرستان ساوه – استان مرکزی
آوه، یا آبه، شهرکى کهن نزدیک ساوه. اکنون روستایى است از دهستان جعفرآباد در جنوب شهرستان ساوه در استان مرکزی ایران. در فرهنگها و منابع تاریخى و جغرافیایى عربى و فارسى، آبه و آوه هر دو آمده، اما اغلب به صورت آبه ضبط شده است. جمعى چون دمشقى، فیروز آبادی و یاقوت حمودی «آبه» و گروهى چون ابن خلدون، مقدسى، ابن بطوطه و نویسنده حدود العالم، «آوه» آورده‌اند. یاقوت مى‌گوید: آوه به سبب موازنه با ساوه چنین تلفظ مى‌شود و عامه مردم آبه را آوه مى‌خوانند. منسوب آن نیز غالباً «آبى» آمده و به ندرت آوی و آوجى هم دیده مى‌شود. به گفته خوانساری این نسبت در مورد فقیهان عموماً «آبى» آمده است به استثنای محمدبن محمد علوی آوی (6/323). ابن بطوطه در سفرنامه خود (۱/۱۸۷) از دانشمندی به نام نظام‌الدین حسین آوی و نیز از دانشمند دیگری به نام علاءالدین آوجى (2/658) نام برده و همچنین حافظ ابرو از دانشمندان به نام سید تاج‌الدین آوجى یاد کرده است (ص 100).
سابقه تاریخى: برخى از جغرافى دانان قدیم آوه را شهری نزدیک «ساوه» نوشته‌اند (فیروزآبادی) و برای تمیز آن از آوه همدان، آوه ساوه گفته‌اند (لسترنج، .(۲۱۱ یاقوت آن را بُلَیده (شهرک) خوانده است. نویسنده حدودالعالم گوید: ساوه و آوه شهرکهایى‌اند انبوه و آبادان و با نعمت بسیار و خرم و هوای درست و راه حجاج خراسان (ص 142). حمدالله مستوفى آن را «شهر» و از اقلیم چهارم ذکر کرده است. اعتمادالسلطنه آن را از بناهای اردشیر بابکان مى‌داند (ص 13) مستوفى مى‌گوید: «طالع بناش سنبله، دور باروش قرب 5 هزار گام است. هواش معتدل است و آبش از رودخانه گاوماها… و غله و پنبه در آنجا بسیار نیکو بود، اما نانش سخت نیکو نبود. از میوه‌هاش انجیر نیکو بود. مردم آنجا سفید چهره و شیعه اثنا عشری‌اند و در آن مذهب به غایت متعصب‌اند، و با هم اتفاق نیکو دارند و حقوق دیوانى آنجا به تمغا (نک: آل تمغا) مقرر است و ۱۰ هزار دینار ضمانى آن باشد و از آن‌ِ ولایتش که 40 پاره ده است، ۷ هزار دینار است و شهر و ولایتش داخل بلوک ساوه است» (ص 60).
قزوینى به نقل از ابونصر میمندی گوید: میان آوه و ساوه رود بزرگى است و اتابک شیرگیر (امیر سلجوقى مق ۵۲۵ق/1131م) پلى عجیب و بى مانند با ۷۰ طاق بر آن ساخت؛ و نیز جاده‌ای سنگ فرش به طول دو فرسخ از پل تا ساوه بنیاد نهاد تا رهگذران در رنج نیفتند (ص 283- 284). مستوفى‌این رود را شاخه‌ای‌از گاوماهارود مى‌داندو مى‌نویسد: این رود «چون نزدیک ساوه و آوه رسد، در پس سدی که صاحب سعید خواجه شمس‌الدین محمد صاحب دیوان طاب ثراه در مابین برو ساخته بُحیره شود و فضل آب بهاریش از هفتاد پولان [پل هفتاد طاق] مابین ساوه و آوه… گذشته، در مغازه منتهى مى‌شود و بنیاد آب تابستانى ولایت آوه و ساوه بر آن سد است. طول این رود ۴۰ فرسنگ باشد. این رود در ولایت ساوه مانند زاینده رود است» (ص 221). اشپولر مى‌نویسد: مسکوکاتى به دست آمده که به نام محمدبن یول قتلغ، یکى از امرای ایلخانى در سالهای 737 و ۷۳۸ق/1337 و ۱۳۳۸م در چندین شهر از جمله اوه ضرب شده است (ص 135، حاشیه). اگر این اوه همان آوه ساوه باشد معلوم مى‌شود که پس از تاراج مغول دوباره رونق یافته است.
قاضى ابونصر میمندی در شعری آوه را ستوده و مردم آنجا را شاعر و نویسنده خوانده است (یاقوت). از این شهر بزرگان و دانشمندان بسیاری برخاسته‌اند. از جمله آنان وزیر ابوسعد منصوربن حسین آبى (ه م)، ابومنصور محمد آبى (یاقوت)، صاعدبن محمدبن صاعد بریدی آبى و عزالدین حسن بن ابى طالب یوسفى آبى (ه م) (خوانساری، ۴/۱۱۶، ۱۱۷) را مى‌توان نام برد.
وضع کنونى: روستای آوه در حدود ۲۰ کیلومتری باختر قم بر کنار رود گاوماها (گاوماسا) قرار دارد. ویرانه‌های شهرک قدیمى در اطراف آن دیده مى‌شود. عرض جغرافیایى آن 34 و ۴۵ شمالى و طول جغرافیایى آن 50 و ۲۰ شرقى است. محصول آن غلات، بنشن، پنبه، انار و انجیر؛ و پیشه مردم آن کشاورزی و گله‌داری است. آوه در منطقه‌ای جلگه‌ای است. راه شوسه دارد و دارای 341 خانوار با جمعیت 719 ،۱نفر است (سرشماری 1355ش). گورهای باستانى بسیار در حوالى آوه دیده مى‌شود.
سابقه تاریخى: برخى از جغرافى دانان قدیم آوه را شهری نزدیک «ساوه» نوشته‌اند (فیروزآبادی) و برای تمیز آن از آوه همدان، آوه ساوه گفته‌اند (لسترنج، .(۲۱۱ یاقوت آن را بُلَیده (شهرک) خوانده است. نویسنده حدودالعالم گوید: ساوه و آوه شهرکهایى‌اند انبوه و آبادان و با نعمت بسیار و خرم و هوای درست و راه حجاج خراسان (ص 142). حمدالله مستوفى آن را «شهر» و از اقلیم چهارم ذکر کرده است. اعتمادالسلطنه آن را از بناهای اردشیر بابکان مى‌داند (ص 13) مستوفى مى‌گوید: «طالع بناش سنبله، دور باروش قرب 5 هزار گام است. هواش معتدل است و آبش از رودخانه گاوماها… و غله و پنبه در آنجا بسیار نیکو بود، اما نانش سخت نیکو نبود. از میوه‌هاش انجیر نیکو بود. مردم آنجا سفید چهره و شیعه اثنا عشری‌اند و در آن مذهب به غایت متعصب‌اند، و با هم اتفاق نیکو دارند و حقوق دیوانى آنجا به تمغا (نک: آل تمغا) مقرر است و ۱۰ هزار دینار ضمانى آن باشد و از آن‌ِ ولایتش که 40 پاره ده است، ۷ هزار دینار است و شهر و ولایتش داخل بلوک ساوه است» (ص 60).
قزوینى به نقل از ابونصر میمندی گوید: میان آوه و ساوه رود بزرگى است و اتابک شیرگیر (امیر سلجوقى مق ۵۲۵ق/1131م) پلى عجیب و بى مانند با ۷۰ طاق بر آن ساخت؛ و نیز جاده‌ای سنگ فرش به طول دو فرسخ از پل تا ساوه بنیاد نهاد تا رهگذران در رنج نیفتند (ص 283- 284). مستوفى‌این رود را شاخه‌ای‌از گاوماهارود مى‌داندو مى‌نویسد: این رود «چون نزدیک ساوه و آوه رسد، در پس سدی که صاحب سعید خواجه شمس‌الدین محمد صاحب دیوان طاب ثراه در مابین برو ساخته بُحیره شود و فضل آب بهاریش از هفتاد پولان [پل هفتاد طاق] مابین ساوه و آوه… گذشته، در مغازه منتهى مى‌شود و بنیاد آب تابستانى ولایت آوه و ساوه بر آن سد است. طول این رود ۴۰ فرسنگ باشد. این رود در ولایت ساوه مانند زاینده رود است» (ص 221). اشپولر مى‌نویسد: مسکوکاتى به دست آمده که به نام محمدبن یول قتلغ، یکى از امرای ایلخانى در سالهای 737 و ۷۳۸ق/1337 و ۱۳۳۸م در چندین شهر از جمله اوه ضرب شده است (ص 135، حاشیه). اگر این اوه همان آوه ساوه باشد معلوم مى‌شود که پس از تاراج مغول دوباره رونق یافته است.
قاضى ابونصر میمندی در شعری آوه را ستوده و مردم آنجا را شاعر و نویسنده خوانده است (یاقوت). از این شهر بزرگان و دانشمندان بسیاری برخاسته‌اند. از جمله آنان وزیر ابوسعد منصوربن حسین آبى (ه م)، ابومنصور محمد آبى (یاقوت)، صاعدبن محمدبن صاعد بریدی آبى و عزالدین حسن بن ابى طالب یوسفى آبى (ه م) (خوانساری، ۴/۱۱۶، ۱۱۷) را مى‌توان نام برد.
وضع کنونى: روستای آوه در حدود ۲۰ کیلومتری باختر قم بر کنار رود گاوماها (گاوماسا) قرار دارد. ویرانه‌های شهرک قدیمى در اطراف آن دیده مى‌شود. عرض جغرافیایى آن 34 و ۴۵ شمالى و طول جغرافیایى آن 50 و ۲۰ شرقى است. محصول آن غلات، بنشن، پنبه، انار و انجیر؛ و پیشه مردم آن کشاورزی و گله‌داری است. آوه در منطقه‌ای جلگه‌ای است. راه شوسه دارد و دارای 341 خانوار با جمعیت 719 ،۱نفر است (سرشماری 1355ش). گورهای باستانى بسیار در حوالى آوه دیده مى‌شود.
سلام ادب احترام اوه افتخار جهان تشیع… sherafatsaveji.blogfa.com