اشکهران – اصفهان – اصفهان

شناسائی وموقعیت جغرافیایی روستای اشکهران

قبل از بررسی موقعیت جغرافیایی ، شرح مختصری از اصفهان را بیان می کنیم :

شهرستان اصفهان با مساحتی حدود ۱۶۱۰۴کیلومتر مربع و جمعیتی حدود ۱۶۰۹۹۸۳و تقریبا‌98%مساحت کل کشور را تشکیل می دهد. این شهرستان دارای ۱۱شهر و۱۹ دهستان و۶بخش می باشد.

شهرستان اصفهان دارای شش بخش می باشدکه عبارتند از:

۱.         بخش بن رود

۲.         جرقویه علیا

۳.         جرقویه سفلا

۴.         کوهپایه

۵.         جلگه

۶.         مرکزی

روستای اشکهران یکی از روستاهای بخش بن رود،وتوابع شهرستان اصفهان می باشد.این روستااز شرق به شهرستان ورزنه وتالاب گاو خونی،از غرب به بخش جلگه،از شمال به رودخانه زاینده رود ومنطقه کوهپایه وازجنوب به اراضی جرقویه منتهی می شود.

در باره ی وجه تصمیه اصفهان ،مورخان وجغرافی دانان مطالب زیادی گفته اند  از جمله حکایت ها وافسانه هایی که به ثبت رسانده اند. اما اغلب معتقدند که در دوران باستان (پیش از ورود اسلام به ایران ) اصفهان مرکز تجمع سپاه مناطق جنوبی ایران مانند کرمان و فاس بوده وحالت پادگان نظامی داشته است. به همین دلیل آنجا را سپاهان یعنی محل استقرار سپاهیان نظامی می گویند

اصفهان از دیر باز مورد تهاجم سلاطین بزرگ بوده است .ما دراینجا به منظور آشنایی بیشتر با گذشته ی اصفهان  ذکر نمونه ای از حوادث تاریخی اصفهان در دوره ی آق قویو نلو هارا مفید می دانیم :

(( زنانی که سرهایشان را بریدند وموهایشان را تراشیدند))

هر چند که در دوره ی  آق قو یو نلوها ، اصفهان رونق مختصری داشت ولی در زمانی که اصفهان تحت فرمان ترکمنان چادر نشین (قرا قو یونلوها و آق قو یو نلوها )بود آسیب های فراوانی دید وجمعیت آن به شدت کاهش یافت . در این زمان مردم اصفهان در اثر ستم فراوان دست به طغیان زدندازآن جمله در زمان جهان شاه قراقویونلوها ، مردم اصفهان سر به شورش برداشتند واز اطاعت آنها سر پیچی کردند . در پی این امر جهان شاه سپاه بزرگی به اصفهان فرستاد وفرمان داد که شهر را بسوزانند ومردم را قتل عام کنند. او به سربازان گفت :اصفهان را بسوزانید و مردان آنجا را از دم تیغ بگذرانید و هر کس باید حداقل سر یک نفر از مردان را به نزد من آورد.

با این فرمان سپاه به اصفهان هجوم برده وهمه مردان این شهر را کشتند . جمع زیادی از سربازان توانسته بودند سری را به نزد شاه ببرند .ولی آنهایی که نتوانسته بودند سری ببرند زنان بی دفاع را مورد هجوم قرارداده وسرآنها را تراشیده وچنین وانمود کردند که سر مردی را ازتنش جدا کرده وبه نزد شاه آورده اند.طی این حمله سربازان، شهر اصفهان خسارت مالی وجانی فراوانی را متحمل شد.]

شهرستان اصفهان دارای شش بخش می باشد:

۱-   بخش بن رود

۲-   بخش جرقویه علیا

۳-   جرقویه وسطا

۴-   کوهپایه

۵-   جلگه

۶-   مرکزی

شهرستان اصفهان با مساحتی حدود ۱۶۱۰۴کیلو متر مربع وجمعیتی حدود ۱۶۰۹۹۸۳و تقریبا۹۸% مساحت کل استان را تشکیل می دهد.این شهرستان دارای۱۱ شهر و۱۹ دهستان و۶ بخش می باشد .

روستای اشکهران یکی از روستاهای بخش بن رود از توابع شهرستان اصفهان میباشد.این روستا از شمال به رودخانه زاینده رود و منطقه کوهپایه ،از جنوب به اراضی جرقویه ، از شرق به شهرستان ورزنه وتالاب گاو خونی واز غرب به بخش جلگه منتهی می شود .

وجه تصمیه اشکهران «اشکهران از دید تاریخ نویسان»

حمدالله مستوفی درباره ی ناحیه رویدشت که یک از نواحی اصفهان در قرن هشتم به حساب می آمده گفته است که منطقه رودشت شصت پاره دیه (ده) داشت که از بین آنها  ورزنه ، اشکهران (اشکهران ) ، قورتان ( قولفان )و کمندان ، معظم  قوای آن  بوده است.(مستوفی حمدا لله –قدهه القلوب،صفحه ۵۱)

که در هر یک به گفته مستوفی کمابیش هزار خانه وجود داشته است. همچنین بازارها ومساجد ومدرسه وحمام وخانقاه در هر کدام از روستاهای مزبور ساخته شده است (که هنوز آثاری از انبارها وقلعه های آن زمان در این روستا به جای مانده است که خود صحت این مطلب را تائید می کند .)

بناهای قدیمی روستای اشکهران

قلعه

قلعه اشکهران بزرگترین عامل در جلوگیری

از تهاجم قبیله ها ودیگر قشرها بوده است . در

گذشته به علت اینکه جمعیت روستاها کم ووسایل

دفاع  ابتدایی شامل اسلحه های سرد بوده  است .

مردم روستا جهت مقابله با خطرات ومقابله با راهزنان که گاه وبیگاه به جان ومال روستائیان دستبرد میزدند ،به صورت اجتماعی در داخل این قلعه ها ودژهای بلند زندگی می کردند .

در قسمت غربی روستای اشکهران یک قلعه بسیار بزرگ بنا شده است که در چهار گوشه آن چهار برج قرار گرفته است .در اطرا ف این برج ها سوراخهایی جهت تیر اندازی ونظارت به اطرا ف ایجاد شده است. ارتفاع برجها در حدود۱۲ متر است . یک درب بسیار بزرگ در قسمت شرقی این قلعه واقع شده است که به درون آن راه دارد. الان نیز این قلعه خالی از جمعیت است ولی ازبناهای بجا مانده جهت برخی کارها استفاده می شود .

لازم به ذکر است که بزرگترین قلعه در این بخش در روستا ی قورتان است که این روستا در یک کیلو متری اشکهران واقع می باشد ودرگذشته  هنگام هجوم راهزنان ، مردم روستاهای اطراف به آن قلعه پناه می بردند .

انبار آب

یکی از بناهای قدیمی این روستا ،انبار

قدیمی می باشد که به شیوه ای خاص

وزیبا ساخته شده است .چون این منطقه

از روزگار قدیم با مشکل کم آبی مواجه

بوده است ، لذا انبارهایی در روستا بنا

می کردند ودر مواقع لزوم آن را پرآب

می کردند ودر مخزن انبار تا چندین ماه ذخیره می کردند . انباری که در حال حاضر در روستا به شیوه سنتی  بنا شده است درساخت وساز آن از مصالحی چون آجر،گل ومواد دیگری استفاده شده  و به صورت گنبدی آن را بنا کرده اند .از این نمونه فقط یک مورد بیشتر ساخته نشده است .علت آن شاید به خاطر کمی جمعیت وکوچک بودن روستا بوده است . البته این انبار از نظر  بهداشتی دارای مشکلات زیادی بوده است. نکته جالب در بنای این انبار این است که ساختمان انبار طوری بنا شده است که آب آن همیشه خنک وسرد است وبر فراز این انبار بادگیرهایی جهت خنک نگه داشتن آب انبار ساخته شده است. در حال حاضر ازآب این انبار استفاده نمی شود وقبل ازاینکه  آب آشا میدنی به این روستا لوله کشی شوداین انبارها به وسیله تانکرهای آب پر میشد وآب آن مورد استفاده قرار می گرفت.

پل قدیمی

پلی که به دست یک معمار یزدی و باهمکاری مردم روستا در سال…     برروی رودخانه  زاینده روددرکنارروستای اشکهران ساخته شد،درعرض چند روز توسط سیلاب ویران شد وبه گفته قدمای محل  این پل هنوز به طور کامل ساخته نشده بود که به دلیل کوتاه بودن ستونهای

آن وفاقد استحکام بودن در اثر سیلابی که در این رودخانه جاری شد ،فرو ریخت که بعدا روی این رودخانه پل سیمانی دیگری بادقت بیشتری بناشد.

برج هاوکبوترخانه ها

تقربیابیشترروستاهای قدیمی توابع اصفهان دارای برج هاوکبوترخانه هایی می باشندکه اشکهران نیز یکی از این روستاهامی با شدکه در آن کبو تر خا نه دیده می شود.وجوداین برجهاوکبوترخانه ها مزایائی داشته است.ولی الان هیچ استفاده ای ازاین کبوترخانه هانمی شود.چون این کبوتر خانه هابیشتر در مزارع ساخته می شد،می توان فهمیدکه ازفضله آنهابه عنوان کود استفاده می شد. این برجهارافقط به کبوتران اختصاص می دادندتاکبوتران ازمزارع به راحتی غذای خود را تامین کنند واز طرف دیگر کشاورزان بتوانند از فضولات آنهابه عنوان کوداستفاده کنند.به گفته قدمای روستااستفاده های دیگری که ازاین برجهامی شد ،این بودکه عده ای ازروستائیان درداخل این برجهابه نگهداری از مزارع و روستامی پرداختندوبه همین خاطراینکبوترخانه ها بیشتر درسر راه اصلی ورود به روستابنامی شد.زیراهمان طورکه گفته شد در قدیم الایام غارت ودزدی بسیار رایج بوده است .

امام زاده بابا شیخ علی

این امام زاده با قدمت نسبتاً زیاد در نزدیکی گلستان شهدا واقع شده است.طبق مندرجات کتیبه ای که اخیراًدر مورد این بنا در دسترس قرار گرفته است اطلاعا ت بیشتری را در مورد بیو گرافی فرد مذکور دراختیار ما قرار می دهد.

موقعیت عمومی- خصوصی

وجه تسمیه ی بن رود

بن به معنی ریشه وانتها و به دلیل قرار گرفتن در انتهای رود خانه ی زاینده رود،بن رود نام گرفته است.

جمعیت این بخش در حدود ۲۷۰۰۰نفر است  بخش بن رود دارای یک شهرستان به نام ورزنه ،دو دهستان و۱۷ روستا است .این بخش در حدود۴/۱۳ درصد از وسعت شهرستان اصفهان را به خود اختصاص داده است.

روستای اشکهران که یکی از روستاهای این بخش میباشد به علت واقع شدن در مجاور رود خانه زاینده رود از یک طرف ونیز احاطه شدن به واسطه باغهاودشتهای اطراف از طرف دیگر،از طبیعتی بسیار سبز بر خوردار می باشد.

آب وهوا

میزان متوسط بارندگی سالیانه این روستا با میزان متوسط بارندگی شهر ورزنه که در فاصله ۵کیومتری این روستا واقع شده است،تفاوت محسوسی دارد .این میزان بارندگی در حدود ۸۵ میلی متر است.

آب و هوای گرم وخشک به علت مجاورت با کویر دارای تابستان هایی خیلی گرم وزمستان هایی نسبتا سردی می باشد.به همین علت اختلاف درجه حرارت در شب و روزمتفاوت می باشد .خشک ترین ماههای این بخش در ماههای تیر ومرداد می باشدکه می توان گفت بارندگی اصلا وجود ندارد.

پوشش گیاهی

شرایط نسبتا مساعد آب وهوایی وجنس مرغوب خاک در این منطقه پوشش گیاهی خوبی راایجاد کرده است ،به علت کم بودن بارندگی در این منطقه وواقع شدن درکنارمنطقه کویری کشت دیم اصلا صورت نمی گیرد. بیشتر محصولاتی از قبیل گندم وجو ،چغندر قند پنبه ،یونجه و محصولاتی جالیزی مانندخربزه ، هندوانه ،گوجه ، خیار…رامی توان نام برد.که ازاین قبیل میوه هانیز درحداستفاده عموم روستابه عمل می آید.

بقولات وسبزیجات

بزیجات این روستا شامل محصولات زیر است :شاهی،تره،تربچه،ریحان نعناع، شنبلیله

 جعفری، چغندر، زردک (هویج)،بادمجان، شلغم،کدو، پیاز

 که بیشتراین محصولات به اندازه نیاز ومصرف خانواده ها به عمل می آید .

محصولات کشاورزی

ومیوه ها

سابقاگندم روستای اشکهران ومنطقه «بن رود»چندان خوب نبوده است.

به همین جهت ازنان محلی آن هیچ وقت تعریف نمی شد.

ولی درحالحاضرگندم دراین بخش وبلوک رویدشت ازنوع بهترین گندم محسوب می شود.

از سایرحبوبات ومحصولات پنبه ،جو، ارزن ذرت ، کنجد ، شاهدانه وسیاهدانه مانند سایر نقاط بخش  به عمل می آید.

یونجه سهم عمده غذای حیواتات در این روستا می باشد .

یونجه ای که دراین روستا کاشته میشود تا ۷ مرتبه چیده میشود ودوام آن تا ۷ الی۸ سال می باشد.

 دراین روستاعلف شیرین بیان به مقدار فراوان به چشم می خورد.

 به طوری که امسال یعنی در سال ۸۱ مقدار زیادی از این گیاه جمع آوری شد

وبه شهرستان هایی مانند شیراز فرستاده شد. به زبان محلی، این گیاه ‎‏‏ًٌُُ‏‎«چیله» یا« آند» نام دارد.

اقسام میوه ها

از درختان میوه ای که در این روستا زیاد به چشم می خوردمی توان به درخت توت واناراشاره کرد.

درختان دیگری مانند زردآلو ،آلوچه ،شکرپاره ،سنجد ،پسته، انار، انگوروانجیر نیز

در باغهای این روستاسابقامحصولات خوبی در برداشتند

ولی اخیرابه خاطر زمستان سردی درسال۳۷۵ ۱ باعث شد که ییشتر درختان باغ ها

 از جمله انار مورد تهاجم این سرماقرارگیرد به طوری که این نوع درخت به ندرت در روستایافت می شود.

درختچه های گل

از درختان گلی که در این روستا پرورش داده می شوند

فقط به درختان گل سرخ،آتشی وگل محمدی می توان اشاره کرد.

ازگل محمدی بیشتر درتهیه گلاب استفاده می شود.

فصل گل دهی این درختچه ها در فصل بهار  به مدت کوتاهی می باشد.

پرندگان

این روستا به دلیل سرسبز بودن و خوش آب وهوا بودن

 واز همه مهمتر قرار گرفتن در کنار رود خانه زاینده رود زیستگاه پرندگان بسیاری بوده است .

از پرندگان در این بخش می توان کبوتر خانگی و صحرائی ،گنجشک وسارا رابه تعداد بیشمار یافت .

یک نوع گنجشک در این بخش کاکلی نام دارد که مانند خروس تاج دارد .

نوع دیگر آن کلاغ وزاغ که به آنها کلاغ زنگی نیز گفته می شود،در این منطقه دیده ی شوند .

در اطراف رود خانه پرندگانی به نام های

لاشخور و لک لک نیز دیده می شوند.از انواع پرندگان می توان غاز،اردک،پرستو وجغد را نام برد  را نام برد.

حیوانات وحشی واهلی

روستای اشکهران همانطورکه قبلا  گفته شد 

به علت مجاوربودن با رود خانه زاینده رود ونزدیک بودن با باطلاق گاو خونی

در طول فصل های سال کما بیش محل زیست بیشتر حیوانات این باطلاق بوده است

 از جمله :گرگ، شغال، روباه، گراز،