روستای کلیشادرخ / لنجان / اصفهان

روستای کلیشادرُخ یکی از زیبا ترین روستاهای استان اصفهان است. اگر در روی نقشه ایران نشانه بعلاوه را که راس آن از شمال به جنوب و شرق به غرب نقشه ایران باشد ترسیم کنید مرکز نشانه بعلاوه که همدیگر را قطع کرده اند به تقریب خیلی نزدیک روستای کلیشادرخ، در مرکز این بعلاوه قرار گرفته است. که بر این اساس در مرکز و قلب ایران قرار گرفته. موقعیت این روستا دقیقاً در غربی ترین نقطه مرزی شهرستان لنجان است. و همین طور در جنوب غربی استان اصفهان و در نقطه مرزی بین ۲استان اصفهان واستان چهارمحال وبختیاری قراردارد. دقیق تر این که روستای کلیشادرُخ، در ۷۰کیلومتری اصفهان و۳۰کیلومتری شهرکُرد (استان چهارمحال وبختیاری) قراردارد.

روستای کلیشادرُخ از غرب به روستای رُکن آباد وازشرق به روستای قلعه آقا منتهی می شود. جنوب وشمال این روستا را ۲رشته کوه  است. رشته کوه جنوب که از رشته کوه های زاگرس است به نام کوه رُخ، و شمال هم، کوه معروف به بر آفتاب یا(پیشمعُ الدین)است.

        درقدیم به جهت نمایان ساختن مسیر آمد و شد کاروانها قلعه هایی از خشت و گل می ساختند تا ساربانان راه را از بیراهه تشخیص دهند.قلعه های لایبید ، حاجت آقا ، قلعه آقا و کلیشادرخ قلعه های قدیمی هستند که در مسیر کاروانهای شهرکرد اصفهان ساخته شده و به مرور زمان تبدیل به آبادی و روستا شده است ودر این قلعه ها کاروانسراهایی جهت استراحت کاروانها ساخته می شد. از فرهنگ و تمدین این خطه که با معماری اصیل ایرانی معجون شده است حمام عمومی  یا حمام کهنه با خزینه می باشد.

وجه تمسیه روستای کلیشادرخ:

        نام روستای کلیشادرخ به گمان های زیادی و حدس های زیادی از قدیمی ها زده می شود که خود من هم در نامگذاری آن سردر گم مانده ام. مانند: هلیساد، گلیشاد… . ولی این طور که به من گفتند نام این روستا به دلیل کاشت زیاد گل محمدی و گوناگونی و رنگارنگی و فراوانی انواع گلها به گلی شاد معروف بوده است که بعد ها به دلیل شکسته لفظی ها به کلیشادرخ معروف گردیده است. کلمه و لفظ رخ هم از کوه رخ برگرفته شده است که بدلیل مجاورت بودن روستا و کوه رخ نامیده شده است.

اما در لغت نامه ی … گلیشاد. [ گ ُ ] (اِخ ) دهی است از قرای معظم ناحیت لنجان از توابع اصفهان (از نزهه القلوب چ لیدن ص (۵۱.

 غیر از چشم انداز های طبیعی روستا، دخالت و تصرف انسان در منطقه چشم انداز های مصنوعی پدید آورده است که خالی از لطف نیست. مثلا: عبور دکل ها وسیم های فشارقوی برق سراسری ایران که طول این دکل ها به ۵۰ متر هم میرسد. عبور لوله انتقال گاز بین کشور ایران-ترکیه. دکل های مخابراتی و ایرانسل و صدا و سیما. کمربند کوه رخ و گردنه رخ که همان مسیر جاده اصفهان-شهرکرد از تونل رخ و مسیر جاده اصفهان شهرکرد از گردنه رخ موجب کمربندی شده است که کمر کوه رخ را محکم بسته است. ۲ منبع بزرگ آب روستا هم ناگفته نماند. همچنین از همه مهم تر باغات و کشت و زار های اهالی روستا هست که چشم انداز به خصوصی و خیره کننده ای را جلب تماشای بازدید کنندگان به نمایش در می ‌آورد. خیلی از سازه های روستا هم بر اثر تصرف انسانی از بین رفته اند. مثل قهوه خانه ها…

        از قدیمی ترین درخت های گردوی روستای کلیشادرخ می توان به دو گردو در همجوارهم نام برد. اسم این دو گردو به نام گردو تخم مرغی (علت نام گذاریش به این اسم این بود که شباهت زیادی به تخم مرغ داشت) شهرت پیدا کرده بودند. محل قرار گیری این دو گردوی بزرگ به زمان حال در محوطه باغ دکتر(ورودی شرقی روستا) قرار گرفته اند. جریان کاشت این درختها به زمان های قدیم ختم می شود که یک نفر آخوند بانی کاشت این دو گردو بوده که مالک آن زمان خود بوده. طی گذشت زمان و بدلیل ناسازگاری مردم با حکومت او در آن زمان ها این دو گردو را به ارباب آن زمان روستا به فامیلیت سردارجنگ می فروشد. بعد از سردار جنگ دخترش به نام بی بی کوکب آن را به مالکیت می گیرد وبعد از او دخترش به نام باران کیان نرسی مالکیت را بر عهده می گیرد. پس از باران پسرش بهرام صاحب این دو گردو می شود…

          از مراسمات مذهبی می توان به مراسم بلند کردن الم و کاروان سینه زنی و زنجیر زنی روز تاسوعا وا عاشورا نام برد که اهالی این روستا به دلیل نزدیک بودن و هم مجاورتی با روستای رکن آباد، مرا سمات تاسوعا و عاشورای خود ر با مشارکت با هم برگذار می کنند و کل اهالی به سوگ عزای حسینی چشم گریان به دیدار و استقبال هم می روند. در روز تاسوعا اهالی روستای کلیشادرخ به روستای رکن آباد می روند و در روز عاشورا اهالی روستای رکن آباد به روستای کلیشادرخ می آیند. گفتنی است که در این مراسم تمامی اهالی گرد هم می آیند و جمعیت کثیری به دنبال الم ها راه می افتند.

از اصطلاحات رایج بین اهالی روستا می توان به موارد زیر اشاره کرد (از معنی کردن آنها اینجانب را عفو کنید):

خوراکی ها:        کاکولی، کاچی، دمپختی، آتیشی، آش برگ،

ابزار:       توبه، هرچوم، سه دنده، یانه، دفتچی، اوسر، چوم،

افعال:        ناشتایی، یه وختی، بذارم، هشتم، وخی ، اوی، بیال،  خدابره، خدا قوت، درو، بید، چوم

جا و مکان:        محله بالا، محله پایین،اوشا،لابار، صحرابالا، صحراپایین، تیکنداشت، قله نو، قله، قل، جوق، واره، مردوقل، مرپلنگی، برافتو، حجراکبر، حسین آباد، پیرغلوم، چشمه موزک، خارسنگا، مرپلنگی، سنگ ارمنی، گاراژ، گود، دره سنجدی، چشمه کمری، چشمه پنه، قهوه خونه، باغ دکتر، مدبغ، کادون، توله، باربند، دره جوق، باغسنگی، خاکستون، سیاگل، خطه، دولت آباد؛ شوردونی

بازی ها:        چوقو پل، لی لی، یه قل دو قل، دوز، کارتی(عکس بازی)، بیگیری، قایم موشک، اتل متل توتوله، عمو زنجیر باف

  او، گردو تکونی، باغپایی، باغ کنی، چوق، چوری، جل، چلفتی، چوم …

از جمله اقدامات دیگری که شمس الدین آی تغمش جهت امنیت این منطقه انجام داد تاسیس  قلعه های نظامی همچون : قلعه آی تغمش، قلعه تقی، قلعه طبس، قلعه ترکی، قلعه چهار برج باغبهادران وهمچنین جهت امنیت مسافران و کاروانهای مسیر اصفهان به چهار محال بختیاری و خوزستان – که بیشتر اوقات در محل گردنه رخ وتنگ بیدکان واقع در کوه رخ توسط راهزنان  و اشرار غارت می شدند- و نیز از طرفی چون کوه رخ مرز میان این منطقه وایل بختیاری بوده است، به دستور آی تغمش در این مسیر با فاصله های کمی از هم قلعه های نظامی مستحکمی به نامهای قلعه زیراب واقع درروستای لایبید ،قلعه نوری واقع در روستای حاجت آقا و همچنین قلعه هایی واقع در روستاهای کنونی قلعه آقا و کلیشاد رخ ساخته شد.

 با هجوم مغولان به ایران درسال۶۱۶ هجری فرمانروایی اتابکان و خوارزمشاهیان به پایان رسید. مغولان در سال ۶۳۳ هجری اصفهان را فتح کردند و با گسترش لشکر کشی به اطراف اصفهان، بلوک آی تغمش نیز به تصرف درآمد. از این زمان به بعد تغییرات زیادی در وضع زندگی ساکنان منطقه به وجود آمد. به مرور این قلعه ها از حالت نظامی خارج و به کاروانسراهای بین راهی تبدیل شد؛ و جهت پذیرایی واسکان موقت مسافران حجره های زیبایی در آنها ساخته ومحل کسب و زندگی عده ای گردید. این منطقه به دلیل وجود چشمه های جوشان و پرآب همواره طرف توجه بوده واهالی وشمندگان یا سمندگان (باغبهادران کنونی) اولین بار از آب این چشمه ها برای کشاورزی استفاده کرده با هموار ساختن زمینهای اطراف این قلعه ها به این بخش از منطقه جانی تازه بخشیدند.