روستای چاوشی / دشتی / بوشهر

توی اینترنتِ واپیچیه خیلی گشتُم تا یه عکسی ، یه نومی ، یه خِوری از ولاتمو واجورم اما هیچ خِوری از چوشکی نبی . دلُم سوهت ، اگه بگم یه کُم سیری گریغوم که شما بووَر کنیتو.
ای جال جوّارای( جوونای )ولات ! کُجیتو شما ؟ چه میکنیتو ؟ سیچه خِوری از ولات تو اینترنت نی ؟ آسین بالا بزنیتو و یه جُمی بخوریتو . سالهای سالن که بوا باپیرامو رفتن و کسی نی یادشو زنده هکو، حالا ما موندیم و خاطرات خش اونا ، ما موندیم و ولاتمو . دیگه کسی نی گپای خشو سیمو بزه ، شروه بخونه و … کسی نی از زور میربهرست و آبهروم بگه ،‌ کسی نی از سواد آممصادق و شعرای آبدلای آخوند بگه . از کلّوهای کشنگ آناصر و سلیکه خط آمحمد شجاعی و آغی محمودی بگه .
جوونا ! یعنی شما اِتونمی یه کاری سی بوا باپیراتو کنیتو ؟
هرکی ای وبلاگ کو می بینه سی بچۀ ی ولات بگه که یکی یه وبلاگ درباره چوشکی تو اینترنت درستش کِردِن که باید کمکش کنیم .
حتماً  اِتومیشا تو آلبومای عکستو  یه چیای واجوریتو . عکس و خاطره های کشنگتو با ایمیل ( با لهجه خُمونی ) سیم بسی کنیتو .

*****************

چاوشی یکی از روستاهای استان بوشهر از توابع شهرستان دشتی در دامنه کوهی به نام مند در جنوب ایران واقع شده، چاوشی در ۸۴ کیلومتری جنوب شرقی مرکز استان (بوشهر) و ۱۸ کیلومتری شهر خورموج مرکز شهرستان دشتی در شمال غربی شهر خورموج قرار دارد. از شمال به روستاهای چهله و کلل، از جنوب به روستای درازی، از مغرب به روستای باشی و از مشرق به خورموج و «روستای عربی» و در سمت غربی آن ارتفاعاتی به عرض ۱۸ کیلومتر تا روستای شورکی (یکی از روستاهای توابع شهرستان تنگستان) تا رودخانه مند ادامه دارد و از این حیث از موقعیت خاص خودش برخوردار است.

به دلیل حایل بودن کوه با دریا هوای آن اکثراً گرم و خشک است.اختلاف درجه گرما به ۴۴ درجه و گاه به ۵۰ درجه و در زمستان به ۶ درجه و گاه تا چند درجه زیر صفر هم می‌رسد. بارش متوسط سالانه ۲۱۷ میلی است که به علت نفوذناپذیری خاک و وجود گچ و نمک منبع زیرزمینی ذخیره آب فقیر و کاملاً شور است آبهای سطح الارضی نیز که از کوه مجاور سرازیر می‌شود شور است زمینهای پس زیردست را پس از گذشت زمانهای طولانی اکثراً به شوره‌زاد تبدیل نموده غلاتی مانند جو و گندم و درختانی مانند: نخل و گز و کنار در این منطقه کشت می‌شود.

شغل مردم این روستا دامداری و کشاورزی به صورت سنتی توام با بقیه مشغله‌های متفرقه درآمد مردم بسیار اندک و زندگی آنها بسیار فقیرانه است. دین تمام مردم روستا اسلام و شیعه دوازده امامی است.

زبان مردم روستا فارسی محلی است که شاید به زبان لری نزدیک باشد به واسطه ارتباط متداول با دول عربی و اقامت انگلیسیها در بوشهر بعضی از اصطلاحات عربی و انگلیسی بکار برده می‌شود که رفته رفته این اصطلاحات متروک شده است با پیروزی انقلاب اسلامی و ایجاد امکانات ارتباطاتی مانند تلفن: رادیو، خصوصاً تلوزیون و مدارس زبان محلی هم تحت تأثیر قرار گرفته و لهجه محلی هم به تحلیل رفته و زبان جدید جایگزین خصوصاً بین نسل جوان شده است.

اقوام ساکن روستا

اقوامی که در این روستا سکونت دارند به دو دسته اصلی سادات و غیر سادات تقسیم می‌شوند.

اقوام دیگری غیر از سادات که هر کدام از جایی به این روستا آمده‌اند شامل موارد زیر است:

مقاتلیها ـ از روستایی به نام مقاتل یکی از روستاهای دشتی به چاوشی آمده‌اند و اجداد و اقوام آنها در روستای مقاتل هستند.

چاشوریها ـ قبل از سادات در کنار باغی متعلق به خودشان به نام چاشور جنوبی در روستای چاوشی سکونت داشته‌اند و پس از آمدن سادات و تشکیل روستایی به نام چاوشی آنها به جمع سادات می‌پیوندند.

بیرمی‌ها و ستوده‌ها ـ که از یک نسل و تیره  هستند آن طور که گفته می‌شود حدود دویست سال قبل چند نفر از بیرم فارس ابتدا در کنار باغ خودشان سکونت داشته و بعدها آنها هم در کنار سادات ساکن در روستا قرار می گیرند.

وجه تسمیه چاوشی:

چاوش در لغت به معانی گوناگونی به کار برده شده است معانیی چون: جارچی، نقیب و تشویق‌کننده سپاه، رئیس تشریفات و نگهبان سپاه.

 تعبیرهای دیگر از کلمه چاوش

در این جا چاوش به معنی نقیب سپاه و کسی که فرمان، تشویق و تهییج لشکر و سپاه جنگ را به منظور حمله و دفاع بر عهده دارد به کار برده شده است. (تاریخ بیهقی)

برای نمونه دو بیت شعر از نظامی گنجوی که کلمه چاوش را به کار برده در اینجا می‌آوریم:

«پسر چاوشان دید و تیغ و تبر     قباهای اطلس کمرهای زر»

«زدل دادن چاوشان دلیر     دلاور شده گور بر چنگ شیر»

(نظامی)

خاقانی چاوش را در شعرش رئیس تشریفات معرفی کرده و …

خاقانی چاوش را در شعرش رئیس تشریفات معرفی کرده و به کسی که در دربار شاهان یا در نزد امرا و بزرگان وظیفه‌دار امور تشریفاتی بوده و در روزهای سلام اشخاص را به حضور آنان معرفی می‌نموده است.

«ننه قباد مخوان کیقباد خوانش از آنک قباد چاوش روز سلام او زیبد.»

 (خاقانی)

در اشعار شعرای دیگری چون: نظامی، خاقانی و پوربهای جامی چاوش را به عنوان نگهبان و مراقب کاروانیان به کار برده‌اند. (فرهنگ نظام) کسی که تعداد افراد سپاه و نام همه آنها و وظایفشان را بداند

ای خادم سپید تو هم خادم سپاه        خورشید روم‌پرور و ماه حبش‌نگار

(خاقانی)

ولی آنچه در اینجا مد نظر ماست و همه مطلعین محلی و پیشینیان روستا به آن نظر دارند معنی جارچی و کسی است که دعوت رفتن به زیارت عتبات عالیات را می‌کند جارچی در فصل زیارت در روستاها و دهات به صورت سواره و یا پیاده به راه می‌افتاده و مردم را به وسیله صدای خود (جار زدن) و خواندن اشعار مهیج و مناسب برای آن زیارت تشویق و ترغیب می‌نموده است(ناظم‌الاطباء) و یا به آواز و اشعاری که فردی در جلو قافله زوار حرکت می‌نموده و اشعاری در منقبت و ستایش ائمه اطهار می‌سروده و باعث تهییج همراهان قافله می‌شده است.

منزل قدیمی مرحوم سید علی جوادی

در چاوش‌خوانی که منطقه دشتی در کل و روستای چاوشی به طور اخص زادگاه آن به نظر می‌رسد طبق رسوم منطقه در مراسمی که اشخاص زوار ائمه اطهار قبل و بعد از زیارت مردم را دعوت می‌کنند دو نفر خواننده چاوش به صورت مشاعره یک نفر یک بیت را طبق آهنگی خاص که به چاوش مشهور است می‌خواند و نفر دیگر بیتی دیگر را در جواب خواننده اول می‌خواند.

بانگ چاوشان چو از ره بشنود      تا نبیند رو به دیواری کند

(مولوی)

خواننده چاوش: به کسی اطلاق می‌شود که در منقبت و ستایش ائمه اطهار و مناسب با زیارت عتبات عالیات اشعاری را با آهنگی خاص می‌خوانده است.

نتیجه گیری

پس می‌تواند نتیجه گرفت وجه تسمیه چاوشی که نام روستا به آن مزین شده به دلیل عبور کاروان‌های زوار از این منطقه بوده که به زیارت امام رضا (ع) و عتبات عالیات می‌رفته‌اند و هم اینکه مردم روستا چون اکثراً سادات و از مداحان و ذاکران اهل بیت بوده و خود نیز در خواندن چاوش مهارت خاصی داشته‌اند نامگذاری شده است.