اگریقاش / مهاباد / آذربایجان غربی

فقرقا

فقرقا (فـ َـقرقا، Faqraqa ،) که نام مقبره ای باستانی منصوب به دوره مادها، آرامگاه ابدی شاه قدرتمند فراورتیش که اولین ارتش منظم براساس نوع سلاح و پیاده، سواره سنگین را بنیاد نهاد می باشد. محل دارای سه قبر می باشد که طبق روایات تاریخی باید مربوط به فرورتیش و فرماندهان بزرگ وی باشند.

فقرقا

فقرقای امروز باید به احتمال زیاد اقتباص نام گذشته باستانیش فـَرَهگـَه (محل بزرگ جایگاه – جایگاه بزرگان) می باشد. شاه آرام گرفته از داخل فقرقا در حال نظاره بر دشتهای سرسبز و حاصل خیز شهرویران مهاباد در آذربایجان غربی است! و روستای اگریقاش (ئاگری گش-آتش فروزان) همواره نگهدارنده این یادگار بزرگ برای ایرانیان بوده و هست.

      وقتی که از روستای اگریقاش به سوی شمال و روستای قم قلعه حرکت می کنید کم کم چهره فرسوده و نگاه ستونهای پر از رازهای ناگفته اعصار این سرزمین را با خود دارد، ظاهر می شود. جلوتر می رویم تا که این کوه سراسر آهکی خود را برایمان معرفی کند؛ کوهی که رویش به شهر مهاباد است یعنی جنوب و رو به آفتاب.

  این اثر ساخته دست بشر با طبیعت خداوند از جنس آهک با دو بخش تاریخی ” بـَردهَ کُنتهَ ” و ” دریاس ” دقیقا مثلثی را تشکیل می دهد که یک زاویه ی آن فقرقاست. از پایین دامنه تا لب ایوان قامتش به پنج متر و سی سانتیمتر می رسد که مقبره در ابعاد شش متر در شش متر در دل کوه، آرام گرفته است؛ داخل از دو بخش تشکیل شده است.

نقشه و نمایی از داخل دخمه و مقبر فقرقا

طبق عکس(البته چندان درست و دقیق در نیامده!) بخش جلویی یا جنوبی مقبره از ایوانی کوچک که بوسیله پله ها و ستونها از بخش پنجم یعنی محوطه میانی و اصلی جدا شده است، بخش میانی و قسمت استقبال به قبور است و با ارتفاع دو متر و شش دهم متر می باشدفضایی بزرگ در محیطی کوچک را فراهم آورده و محل انتظار و نگاه زیارت کننگان گذشته از شاه را در ذهن تداعی می کند! به جلوتر که می رویم به پله هایی می رسیم

دو ستون جلویی با ارتفاع پنجاه سانتی متر ما را بالاتر از بخش اولی می برد، تا بزرگی شاه مدیا را به رخ بکشاند؛ در بخش دوم و اصلی که رو به شمال می باشید و پشت به ورودی، در سمت راست شما قبر بزرگی قرار دارد که ابعاد آن نشان از اولویت صاحبش نصبت به دیگر قبرها را نشان می دهد.عرض آن یک متر و چهل سانتی متر و طول دو متر و شست و پنج سانتی متر و ژرفای یک متر می باشد. در مقابل این قبر بزرگ دو قبر به صورت مخالف آن و در موازات هم و به یک اندازه قرار دارند که خود با بی زبانی می گوید که ما بزرگان و نزدیکان شاه هستیم! اندازه این قبور هم با عرض نود سانتی متر، طول یک متر و چهل سانتی متر  و ژرفای یک متر هستند. ارتفاع این بخش تا سقف آن به دو متر و ده سانتی متر می رسد. ستونها که دو عدد در جلو به شما خوش آمد می گویند و دو عدد در انتها نظاره گر زیارت شما هستند، سنگ تراشان آن زمان برای اینکه خود را از یونانیان و مصریان جدا نشان دهند و سندی بر قدیمی تر بودن خود حتی از آناهیتای کنگاور داشته باشند ستونها را از پایه با قطر عریض تر و با رفتن به بالا قطر آن کمتر می شود. و این خود گویایی بسیار از رازها است و همچنین نوع گردی و تراش و تزیین نیز تفکر برانگیز است.

آثار مادها متفاوت تر از دیگر دخمه ها هستند، چون با روشی جداگانه منحصربه فرد بودن خود را نمایان می کنند، رو به جنوب بودن آنها و قرار گیری مقبره ها در کنار رودخانه و دشت هایی حاصل خیز و رو به آفتاب نشان از باور آنها در آدابشان می باشد. حتی باستان شناسان را نیز به اظهار نظری محافظه کارانه واداشته:

دیاکونوف می نویسد: شمالی ترین مقبر مادی فرهگاه(فقرقا) در مانای باستانی و نزدیک مهاباد است که جلوخان ندارد و سقف سنگی آنرا، چند ستون نگه می دارد و ظاهرا محلی برای گذاشتن جسدها بوده. تعیین تاریخ آن دشوار است ولی از تشریفات تدفین در آن به کل با مراسمی که پیشتر در ناحیه اطراف دریاچه ارومیه متداول بوده تفاوت داردو به نتیجه تاریخی قدیمی تر از قرن هفتم باید باشد.

گیرشمن آن را مربوط به مقبره ی یک شاهزاده ی مانایی می داند، هرتسفلد و دیگران معتقدند که مقبره مادی است. در فهرست بناهای تاریخی زیر” دخمه مادی فقرگاه ” چنین می خوانیم: در نزدیکی مهاباد دخمه ای از زمان ماد می باشد، این دخمه ی سنگی دو طبقه که شامل چهار ستون سنگی و چند متر است، در بلندی واقع شده است.از نظر حجاری و ستون بندی از عداد مقابر مهم دوره ی ماد است.(۵۵۰-۷۰۸ قبل از میلاد)

با توجه به مطالب یاد شده تقریبا دیگر می توان گفت که این اثر باشکوه یادگار دوران مجد و عظمت امپراتوری ماد می باشد.خود امپراتوری ماد ترکیب شده از شکوه مندی گذشته تمدن های پیشرفته مانایی-گیلزانی-گوتی-زاموایی و کاسی می باشد که بیشترین سهم را تمدن مانایی در بر داشته.