روستای سروعلیا / اردکان / یزد

اگر از سمت شهر یزد به سمت اصفهان حرکت کنیم به شهر عقدا می رسیم. ۳۰ کیلومتر از شهر عقدا به سمت چپ میرویم بعد از پشت سر گذاشتن روستاهای مزرعه نو و خلیل آباد به روستای سروعلیا می رسیم.

سروعلیا یا سرو بالا، نام روستائی است کوچک در قلب مرکزی ایران و در ۱۴۰ کیلومتری شهر یزد و ۸۰ کیلومتری اردکان و در جنوب نائین و کناره خاوری فرونشست گاوخونی قرار دارد. از شمال غرب با استان اصفهان، از شرق با روستای هفتهر و از جنوب غربی با روستای سورک و از شمال  با روستای خلیل همسایه است. جمعیت ثابت این روستا هم اکنون(۱۳۸۹) ۱۷۰ نفر است در حالی که تا دو سه دهه ی پیش چند صد نفر جمعیت داشته است. این روستا ۱۳۵۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار گرفته است.

از نظر تقسیمات کشوری این روستا جزء شهرستان اردکان و از نظر منابع طبیعی و معادن نیز زیر نظر همین شهرستان می باشد. شبکه ی استانی سیمای آن در سمت غرب روستا اصفهان و در سمت شرق آن یزد است.

نوسان درجه حرارت در زمستان و تابستان و حتی در شب و روز زیاد است. حداکثر حرارت ۳۸ درجه سانتیگراد بالای صفر و حداقل ۸ درجه سانتیگراد زیر صفر متغیر است. میانگین روزانه دما برای تمام سال حدودا بین ۱۰ تا ۱۸ درجه سانتیگراد متغیر است.

شغل اکثر مردم این روستا دامداری و مرغداری و قالی بافی است و کشاورزی این روستا در حد خود مصرفی و یک نوع سرگرمی برای اهالی روستا است و آبیاری آن به صورت مصنوعی (کاریز) است. با وجود کمبود آب سفره های زیرزمینی این منطقه، زمین روستا زمین نسبتا حاصلخیزی است و محصولات آن از جمله (پسته. توت، انار، انجیر، بادام و…) از کیفیت مطلوبی برخوردار می باشد. آب آشامیدنی این روستا از یک قنات تأمین میشده است اما هم اکنون از طریق یک چاه و همچنین توسط آبی که توسط تانکر آورده میشود تامین میشود(۱۳۸۹). آب کشاورزی از قنات دیگری تامین می شود. شکیل ترین و عظیم ترین ساختمان های روستا مربوط به حسینیه ی قمر بنی هاشم و حسینیه ی قدیمی سرو و همچنین قلعه زیبای آن می شود. از نظر معماری و زیبائی هنری نیز ظرافت خاصی دارد.

مردم روستای سرو علیا آریایی نژاد و ایرانی الاصل هستند به زبان فارسی رایج با پاره ای ویژگیهای گویشی سخن می گویند و بسیاری از واژه ها و ترکیبات زیبای فارسی را در گویش خود حفظ کرده اند.

مردم روستای سروعلیا پیرو دین اسلام و شعیه دوازده امامی هستند. به همین دلیل مجموعه مراسم تحت تأثیر رفتارها و کنشهای فرهنگی اسلامی و ملی صورت میگیرد. مراسم عروسی، اعیاد ملی و مذهبی نظیر عید نوروز، عید فطر، عید غدیر خم، عید مبعث و سالروز تولد پیامبر اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) به ویژه نیمه شعبان (سالروز تولد دوازدهمین امام یعنی امام مهدی (عج)) به طرزی با شکوه و مفصل برگزار میشود.

از متون تاریخی قدیم چنین مستفاد می‌شود که رودخانه بزرگی از زابلستان تا کرمان و یزد و نزدیکی نائین و احتمالا تا روستای سروعلیا ادامه داشته است و همچنین دهها رودخانه فصلی و آبهای سطحی از جنوب به شمال در جریان بوده که اینها همه می تواند منشاء تجمع مردم منطقه اردکان و روستاهای اطراف آن از جمله روستای سروعلیا باشد. از طرفی دیگر شیب ملایم زمین از جنوب به شمال موقعیت را برای احداث قنات مناسب می‌نموده به همین جهت عامل اقتصادی یا آب و زمین مناسب برای کشاورزی باعث بوجود آمدن این این روستا گردیده است.

در کتاب یزد نامه به اردکان اشاره شده و از آن به محل توطن علما و حکما در قدیم الایام (حدود قرن هفتم هـ.ق) یاد شده. در گذشته دور نیمه شمالی یزد محل دریاچه ای بزرگ بوده که از منطقه حوض سلطان در جنوب ری تا شمال دشت یزد ادامه داشته (دریاچه ساوه) که امروزه اثری از آن باقی نمانده است. خشکیدن این دریاچه را از وقایع هنگام میلاد پیامبر اسلام می دانند و سه دیه ی بیده، روستای سروعلیا در بخش عقدا و میبد در کنار این دریا بودند و محل کنونی روستای سروعلیا زیرآبهای دریای ساوه قرار داشته است.

بالاترین افتخار مردم پاک و نجیب این روستا شهدای پاکی است که به اسلام و انقلاب تقدیم کرده اند.

مردم این روستا مردمی سخت کوش، مذهبی، ورزش دوست، طالب علم و همدل هستند که این روستا را به مثابه ی یک خانواده جلوه می دهند. تعدادی پزشک، دندانپزشک، مهندس. طلبه. معلم و وکیل و بخشدار و سردار و سرهنگ … و همچنین پست های کلیدی کشور مانند معاونت وزرای علوم و … برخاسته از این روستا به طور سرانه بالاست و نشان از همت و استعداد این پاک طینتان دارد.

این روستا دارای ۲ حسینیه، ۱ مسجد، ۱ حمام عمومی قدیمی نیمه تعطیل (۱۳۸۹)، ۱ نانوائی تعطیل(۱۳۸۹)، دفتر مخابراتی و پست بانک، شرکت تعاونی (فقط جمعه و بعدازظهر پنجشنبه باز است)، دکل موبایل. یک قلعه. یک دریاچه خیلی کوچک. یک پایگاه. ۲ مدرسه. یک خانه بهداشت. دو استخر که یکی از آنها بسیار بزرگ و زیبا است و … می باشد، اما به دلیل عدم وجود شغل های با درآمد ثابت و مقرون به صرفه چهره ای خسته و بی رمق دارد که قرار بود با احداث کارخانه ای این مشکل رفع گردد که فعلا هر کس ساز خود را مینوازد و کارخانه ای در کار نیست(۱۳۸۹). 

تاریخ این روستا را به چندصدسال قبل نسبت می دهند. به طوریکه به گفته مستند و موجود از امان ا… خانی(یکی از اهالی روستا) بقایای جا مانده از گورها یا زرتشتیان در کنار سرچشمه(محلی که آب قنات برای کشاورزی تامین می شود) هنوز وجود دارد.

ارتفاع بلند ترین نقطه که ۲۴۴۴ متر ارتفاع دارد در ستیغ باختری کوه چاه کلاغ در بخش جنوبی ناحیه می باشد. در دل کوههای اطراف سرو زیره ی معطر و خوش رنگ می روید. در ۲۶ کیلومتری جنوب غرب این روستا کاروانسرائی وجود دارد که به دلیل واقع شدن در بیابان خرگوشی به آن قلعه ی خرگوشی می گویند. این کاروانسرا به دوران شاه عباس صفوی مربوط می شود و یکی از۹۹۹ کاروانسرائی است که به دستور وی ساخته شد. در بیابان خرگوشی درختچه هایی می روید که آن را کال می نامند و شیره ی این درختچه ها که به رنگ سفید است اشترک نامیده می شود. اشترک خاصیت داروئی دارد و در صنایع پلاستیک سازی نیز به کار می رود.

روغن حیوانی، ماست، پنیر، کشک و سایر لبنیات این روستا از کیفیتی بی بدیل برخوردار است (البته این مطلب در چند دهه پیش بیشتر صادق بود) چرا که با زحمت زیادی به دست می آید.