اسفهرود – بیرجند – خراسان جنوبی
توسعه فیزیکی اسفهرود بی برنامه است
درخصوص قدمت و سابقه تاریخی اسفهرود اطلاعات زیاد و موثقی در دست نبود اما به گفته اهالی، قدمت آن از روستای بجد بیشتر است چرا که می گویند بجد در اراضی دیم آن ها پا گرفته است.اما درخصوص توسعه روستا شنیدیم که در گذشته قسمت شمال شرقی روستای کنونی قلعه ای بوده و مردم برای امنیت در مقابل تهاجم در آن زندگی می کرده اند و رفته رفته به سمت جنوب و به طرف داخل دره ساخت و سازها پیشروی کرده و در واقع حرکت به سوی مظهر قنات بوده است، ولی هم اکنون توسعه فیزیکی روستا بدون برنامه به طرف جنوب ادامه دارد.باید گفت: حدود ۳۳ درصد بناها و خانه های روستا با مصالح جدید (آهن، آجر و سیمان) ساخته شده است و تقریبا از کیفیت خوبی برخوردار و حدود ۵۰ درصد خانه ها هم قدیمی و مرمتی است که شکل، قالب و نوع معماری سنتی خود را حفظ کرده و چیزی حدود ۱۶ درصد هم تخریبی است و خالی از سکنه می باشد.در مورد تنها فضای آموزشی اسفهرود باید گفت: در قطعه زمینی حدودا ۲۵۰ متر که دور آن حصاری به ارتفاع تقریبی نیم متر کشیده شده یک ردیف اتاقک سیار (کانکس) ۱۲ متری قرار دارد و به عنوان کلاس آموزشی از آن استفاده می شود و هیچ گونه فضا و امکاناتی برای ورزش و یا امور کمک آموزشی ندارد که لازم است برای آینده جمعیت روبه رشد آن تدبیری اندیشیده شود.غسالخانه روستا و یک باب حمام که تقریبا خراب و بلا استفاده است فضای بهداشتی روستا می باشد و اهالی به جز چند خانواری که در منزل حمام دارند حتی در زمستان برای استحمام به بیرجند می آیند.این روستا یک مسجد قدیمی با مصالح قدیمی و یک حسینیه با مصالح نو دارد.اسفهرود مخابرات، آب و برق دارد و به دلیل سازه های این مکان ها از مصالح نسبتا جدید ساخته شده و باید گفت: آب آشامیدنی (لوله) که از قنات جدا شده در کوچه ها به لحاظ غیر مهندسی بودن سیستم لوله کشی، مشکل دارد.
مالکیت در اسفهرود
در اسفهرود مالکیت را چهار گونه تقسیم کرده اند: الف) مالکیت خصوصی که همان اراضی سطح روستا را شامل می شود و تحت تصرف افراد است و در برگیرنده بیشترین سهم مالکیت می باشد.ب) مالکیت عمومی: بناها و اراضی را شامل می شود که همه مردم از آن استفاده می کنند، همچون شرکت تعاونی، دهیاری، شبکه معابر، گورستان.ج)مالکیت وقفی که توسط پیشینیان در راه خیر وقف کارهای عام المنفعه شده و شامل مسجد، حسینیه، مدرسه می شود.د) مالکیت دولتی که در روستای اسفهرود شامل تاسیسات و مکان های عمومی است (مثل مدرسه) با همه این تفاسیر و با وجود روستا بودن و انتظارات خاص از روستا، متاسفانه اسفهرود چندان خدماتی را صادر نمی کند، بلکه به شدت تحت تاثیر شهرستان بیرجند است.
*****************
در مسیر جاده بیرجند به اسفهرود پس از خارج شدن از جاده اصلی روستای کلاته میرعلی نیز وجود دارند که البته از نظر جمعیت و وسعت کوچکتر از اسفهرود می باشد.
علیرغم واقع شدن در منطقه خشک و کویری بیرجند، روستای اسفهرود به دلیل واقع شدن در کوهپایه از آب و هوای بسیار خوبی بویژه در فصول بهار و تابستان برخوردار است. در فصل زمستان هوا کمی سرد می شود.
این روستا دارای باغات میوه بسیار سرسبز و زیبایی است که بسیاری از مردم بیرجند و روستاهای اطراف برای استفاده از طبیعت زیبای آن و همچنین برای کوهنوردی به این روستا می روند.
در باغهای اسفهرود اکثر میوه ها و محصولات فصلی کشاورزی منطقه یافت می شود از جمله آلبالو، توت، زردآلو، هلو، گلابی، انگور، سیب، به، انار و ….
در این روستا همچنین درختان گردو و بادام به وفور وجود دارند. در چند سال اخیر کاشت زرشک و زعفران در زمینهای اطراف روستا بیشتر شده است.
آب کشاورزی و مصرفی روستا از طریق قناتی که درزمانهای گذشته ایجاد شده تامین می شود.
از جمله مناطق دیدنی و جذاب این منطقه روستاهاو باغهای سرسبز بالادست اسفهرودمی باشد که از آب بسیار خوب و طبیعت بکر و بسیار زیبا و دلپذیری در دامنه کوهها ودره ها برخوردارمی باشند. البته در اطراف روستا چندین چشمه نیز وجود دارد.که به نوبه خودشان دیدنی هستند.
تقریبا حصاری از تپه ها و کوه اطراف روستا را پوشانده که در یکی از این تپه و در داخل سنگلاخ های تپه، پناهگاههایی به شکل غار از چند صد سال قبل کنده شده که به راحتی می توان به داخل آن وارد شد.
