روستای نقنج / بیرجند / خراسان جنوبی
روستای نقنج، روستایی است در دهستان القورات از توابع بخش مرکزی شهرستان بیرجند , واقع در استان خراسان جنوبی که بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران، جمعیت آن بالغ بر ۵۶۲ نفر بوده است .
از نظر معنا نیز معنای نقنج در هیچ کتاب و منبع رسمی دیده نشده و آنچه بعضا درمعنای آن بیان می گردد، بافته ی ذهن ساده و بی آلایش مردمان آن منطقه است
به عنوان مثال عده ای آن را مرکب از دو کلمه نه و گنج دانسته و اعتقاد دارند با توجه به نه (۹) قنات اطراف این روستا (و با عنایت به اینکه در گذشته قنات در حاشیه کویر به منزله گنج بوده است )بدین نام نامیده شده است و به مرور زمان دستخوش تغییرات گویشی قرار گرفته وبه نقنج مشهور گردیده است و یا تعبیرات دیگری که بهتر است بیان نکنیم که الباطل یبطل بترک ذکره .
اما آنچه روشن است ، این است که این واژه ، از واژه های کهن و پر محتوا است که قطعا یافتن معنایش ، تحقیق ژرفی می خواهد و حتما باید به زبانهای محلی قدیم و یا ترکی،کردی و پهلوی و… کاملا آگاه بود تا بتوان معنای آن را یافت .
اما برای نزدیک شدن به معنای آن ، باید کلمه های شبیه به آن را گردآوری کرد چرا که به نظر می رسد نقنج، کلمه ای مرکب از یک کلمه ، همراه یک پسوند است همانند نه گنج که در بالا اشاره شد .
روی نقشه ایران که می نگریم ، روستاها و مناطقی را در کشور عزیزمان ایران ( با فاصله های کم و زیاد ) می بینیم:
بعنوان مثال :در استان همدان روستاهایی بانامهای : نیینج،ننج ، نیارج ، آوج ، دوزج ، دزج ، مریانج ، زاغج ، پرسبانج ، خلج ، هیدج ، ساج وجود دارد
در نزدیکی قزوین هم ، ارانج را می بینیم و در مازندران هم ، نج و مونج را ؛ و در نزدیکی تویسرکان هم ، فرسفج به چشم می خورد .
همچنان که در نزدیکی دلیجان ، راونج را مشاهده می کنیم و نسلج را نیز ، در منطقه ای میان دلیجان و کاشان می یابیم .
اما از همه این نامها " نیینج" نام روستایی از توابع شهرستان رزن استان همدان بیشترین شباهت را به "نقنج"دارد
روستاهایی نیر هم در خود بیرجند ، شباهت زیادی با نقنج دارند .مانند :بزقنج ،گومنج،شارقنج و…
لذا با این حساب ، نباید یافتن معنای این واژه برای زبان شناسان ، کار چندان سختی باشد
