زعفرانیه – سبزوار – خراسان رضوی

 اصل بنا، معمارى و نوع قوس هایى که در ساختمان کاروانسرا مشاهده مى شوند، همگى از دوره قاجارند؛ ولى این بنا در دوره صفوى ساخته شده و شاید در دوره اى به طور کامل تخریب شده و در دوره قاجار به صورت کامل بازسازى شده است. روستاى زعفرانیه تا دوره پهلوى اول به عنوان کاروانسرا مورد استفاده بود و پس از آن، اهالى روستا هر یک بخش هایى از کاروانسرا را به عنوان انبارى براى علوفه و وسایل خود به تملک درآوردند که اکنون توسط میراث فرهنگى سبزوار تخلیه شده است. این کاروانسرا در فاصله ۴۰ کیلومترى روستاى زعفرانیه در شرق شهرستان سبزوار قرار دارد و ۱۷ آذر ماه ۱۳۴۶ در فهرست آثار ملى به ثبت رسیده است.

کاروانسرای زعفرانیه واقع در روستای زعفرانیه کیلومتر ۲۴ جاده سبزوار، نیشابور از جمله معدود کاروانسراهای برجای مانده از دوره سلجوقی در دوره‌های صفویه و قاجاریه دوباره بازسازی شده است.

 سردر بسیار رفیع، تزئینات آجرکاری بسیار زیبا، چهار برج در چهارگوشه بنا و سه نیم برج در حد وسط برج‌ها، تزئینات مقرنس‌های گچ‌بری این بنا را منحصر به فرد کرده است. کاروانسرای زعفرانیه سبزوار از جمله کاروانسراهای دشت با حیاط مرکزی است که به سبک چهار ایوانی احداث و دارای شاه نشین، ایوان حجرات، ایوانچه، اصطبل هشتی و تمام عناصر کالبدی یک کاروانسراست. کاروانسرای زعفرانیه به صورت شمالی جنوبی ساخته و شاه نشین آن در قسمت جنوبی بنا قرار گرفته است. آب انبار این کاروانسرا رو به روی ورودی، در فاصله کمی از آن قرار گرفته است.

چهار نبش دیوار بنا و نیز بین دیوارهای محصور کننده کاروانسرا برج‌های زیبایی قرار گرفته است این برج‌ها برای نگهبانی و حفاظت ساخته و در بالای ایوان ورودی گنبدی بنا شده است.در قسمت شرقی و غربی بنا دو حجره با طاق متقاوت و قوس کلیل پارتی قرار گرفته که دارای تزیینات زیبای آجرکاری است .

همچنین کاروانسرا دارای مقرنس‌‌های گچی در طاق نماهای دو طرف شاه‌نشین است که گوشه سازی زیر گنبد نیز از جمله تزئینات ورودی بنا به شمار می‌آید.