خانیک – فردوس – خراسان جنوبی
سایتها و وبلاگهای روستای خانیک
شهرستان فردوس – استان خراسان جنوبی
http://myshahid.persianblog.ir/
موقعیت :
خانیک، در مناطق کوهپایه‌ای بخش مرکزی شهرستان فردوس و در فاصله ۳۰ کیلومتری شمال شرقی شهر فردوس قرار دارد. اهالی آن شیعه و فارسی‌زبانند.
جمعیت :
بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت این روستا، ۳۴۳ نفر بوده‌است وجه تسمیه خانیک
نمایی از روستای جدید خانیک
نمایی از روستای جدید خانیک
خانی به معنی چشمه و حوض است.(فرهنگ معین) «واژه خانی بمعنی چشمه و خانسار بمعنی چشمه سار، در متنهای تورفانی مانوی بصورت «خانیگ Xânخg» و «خانسار Xânsâ» بکار رفته‌است. در یکی از بخشهای آثار مانوی ترفانی (زیر عنوان: پدر بزرگی و بهشت) این عبارت آمده‌است:
دارُگ، خانیگ اُد آبروُد پَد هُو واریندیسپ روز DârûXânخ ud âbrôd pad hô wârênd wخsp roz یعنی درخت، چشمه و گیاه به او (بوسیله او) به وجد آیند همه روز. و در عبارت دیگری از همین سرودهای ترفانی (زیر عنوان: اهریمن و دوزخ) واژه خانسار آمده‌است:
زَهرین خانسار ِازدمند اژ هو zahrên Xânsâr isdamênd az hô
یعنی زهر گین چشمه سار (چشمه سار زهرآگین) بیرون دمند از او (از آن بیرون میجهند) و نیز در منظومه درخت آسوریک (که آنهم از آثار منسوب به مانوی است) در یک بیت ضمن مناظره بُز با درخت خرما واژه خانیگ (که هم بصورت پارتی خانیگ و هم بگونه پهلوی جنوبی خانیک خوانده میشود) بکار رفته‌است. نکته‌ای که یادآوری آن بایسته‌است اینست که «گ»های انجامین پارتی در پهلوی ساسانی تبدیل به «ک» میشوند و در فارسی پس از اسلام میافتند و این تحول را در همین واژه می‌بینیم: خانیگ xânîg پارتی ـ خانیک xânîk پهلوی = خانی xânî فارسی امروزی».[۴]
خانیک (خانیک شاه) در سال ۱۳۲۹ :
کشتزارها و باغ‌های روستای خانیک
در فرهنگ دهخدا، دربارهٔ خانیک این‌گونه آمده‌است: «این روستا با حدود ۴۵۰ نفر جمعیت (سال ۱۳۲۹ خ.) از قدیمی‌ترین روستاهای منطقه می‌باشد که به دلیل واقع شدن در منطقهٔ کوهستانی دارای آب و هوایی مطبوع است. شغل اصلی مردم روستا کشاورزی و دامپروری است. خانیک شاه دهی است از دهستان برون بخش حومه شهرستان فردوس واقع در ده هزار گزی خاور شوسه عمومی بجستان به فردوس. تأمین آب این دهکده از قنات و محصول آنجا غلات و پنبه و شغل اهالی زراعت و راه آنجا مالرو است. مزرعهٔ بکری بالا و پایین و گودر جزء آنست[۵].
یکی از دلایل اصلی نام خانیک شاه وجود مقبرهٔ امامزاده سلطان کریمشاه از نوادگان موسی کاظم است.
تغییر نام خانیک شاه به خانیک:
هیأت وزیران دولت موقت جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ ۱۳۵۸٫۷.۲۱ بنا به پیشنهاد شماره ۷۵۶۴٫۵۳٫۳۳۸۹ مورخ ۵۸٫۶.۱۴ وزارت کشور و به‌استناد تبصره ۲ ماده ۲ قانون تقسیمات کشوری مصوب آبان ماه ۱۳۱۶ تصویب نمودند: نام روستای خانیک شاه از توابع بخش مرکزی شهرستان فردوس استان خراسان به خانیک تغییر یابد.[۶]
خانیک امروزی :
بعد از انقلاب، پروژه ساختمانی شهید رجایی، در فاصلهٔ حدود یک کیلومتری روستای خانیک اجرا شده و با تکمیل آن چند سالی است که مردم روستا در آن ساکن شده‌اند و این پروژه و روستای قدیم در حکم یک مجموعه و تحت نام خانیک می‌باشد. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، تعداد ۲۴۸ نفر از اهالی خانیک در محدودهٔ پروژه ساختمانی شهید رجایی و ۹۵ نفر در روستای قدیم ساکن بوده‌اند[۳]. همچنین همهٔ جمعیت زیر ۵۰ سال این روستا باسوادند و بیشترین جمعیت دانش‌آموزی را بین روستاهای دهستان برون دارد.[۷]
شغل اصلی مردم خانیک، کشاورزی و دامپروری و محصولات تولیدی اصلی آن شامل زعفران، گندم، جو، گردو، بادام، زردآلو و فرآورده‌های لبنی است.[۷]
آثار تاریخی :
نمایی از روستای قدیم خانیک
یکی از آثار تاریخی خانیک، آسیاب آبی آن است که در وسط روستا و به اصطلاح محلی «پای تراز» قرار دارد. به گفتهٔ افراد مسن، این آسیاب از قدیمی‌ترین آسیاب‌های آبی منطقه بوده، به گونه‌ای که دیگر آسیاب‌های همجوار از جمله آسیاب روستای برون از این آسیاب الگوبرداری شده‌اند.[۷]
قلعه خانیک در قله شمالی روستا و بافت سنتی و خانه‌های خشت و گلی با تاق‌های ضربی و گچ بری‌ها از دیگر یادگار‌های گذشته است.
شومینه سنتی:
نمونه‌ای از هنر سنتی مردم خانیک (فردوس) ساخت شومینه با استفاده از گچ و گل است که در درون دیوار خانه‌ها تعبیه شده و برای گرم کردن و روشنایی از آن استفاده می‌کردند. این شومینه دیواری که در ساخت آن از ظرافت های هنری استفاده شده عمری بیش از یکصد سال دارد . سوخت آن هم هیزم بوده‌است. شومینه مذکور در بافت قدیمی روستا قرار دارد که درون دیوار خشت و گلی اتاق نشیمن تعبیه شده‌است و نمای بیرونی آن گچ بری شده‌است و ساخت آن به حدود یک قرن قبل برمی‌گردد.[۸]
قنات‌ها :
قنات خانیک
- قنات بکری بالا
- قنات کلاته حسن‌بیک
- قنات آبدَریک
- قنات اَمرودکَن
- قنات کُرُکّی
