روستای شیرخند / قاینات / خراسان جنوبی
سایتها و وبلاگهای روستای شیرخند
شهرستان قاینات – استان خراسان جنوبی
http://avae-shirkhond.blogfa.com/
روستای شیرخنددر عرض جغرافیایی ۳۳ درجه و۲۴ دقیقه وطول جغرافیایی ۵۹ درجه و۴۰ دقیقه درارتفاع ۱۸۵۰ متری ازسطح دریاقرارگرفته است.شیرخندروستایی کوهپایه ای است ودرحاشیه ارتفاعاتی که درجنوب وجنوب غربی روستاکشیده شده واقع شده است. میزان تاثیرپذیری آب وهوای روستا ازاین ارتفاعات زیاداست. شرایط قرارگیری روستا طوری است که دراوایل فصل سرد یکی ازسردترین نقاط کشورمی باشد. کوه ماخورا بلندترین نقطه روستاو کوه قلعه نزدیکترین ناهمواری به روستااست.
روستای شیرخند براساس آخرین تقسیمات کشوری دراستان خراسان جنوبی، شهرستان قاینات، بخش زهان ودهستان افین قرارگرفته است.شیرخند ازطرف شرق به روستای کبودان، ازشمال غرب به روستای زردان، ازغرب به روستای نخرود، وازجنوب غربی به روستای شاخن مرتبط است.
فاصله این روستا تا شهر قاین ۱۰۰ کیلومتر و تابیرجند ۱۲۰ کیلومتر می باشد.
***********
شیرخند روستای زیبایی ها
چه زیباست وقتی که در۱۰۰کیلومتری جنوب شرقی قاین یا در۱۲۰کیلومتری شمال شرقی بیرجند به محلی می رسی که در فاصله۱۰یا۱۵کیلومتری آن،کوههای سر به فلک کشیده ای را می بینی که زنجیروار به هم متصل شده و با ارتفاع بیش از۲۰۰۰متری، خود را بام منطقه معرفی می کنند. در دامنه های شمالی این رشته زنجیری روستای زیبایی را می بینی که که در قسمت شرقی آن بخش قدیمی و تاریخی آن به صورت خانه های پلکانی روی هم قرار گرفته اند ومابقی خانه های آن به صورت خانه های ویلایی چشم هر رهگذری را به خویش معطوف می نماید.آری این روستا ، روستای زیبایی ها،شیرخند است.
دردامنه های کوه های سر به فلک کشیده اش علاوه بر وجود انواع گیاهان داروئی ،قنات های پانزده گانه ای را نظاره می کنی که هر یک از دیگری زیباتر می نماید.چقدر زیباست وقتی که در منک ، بلغه ، گمچ و …. در سایه سار درختان ،در کنار نهر زلال آب قنات آرام بگیری و لحظه ای از همهمه زندگی ماشینی به دور باشی!
"ماخورا"ی آن (که به خاطر ارتفاع منحصر بفردش«ماه خور»نامیده می شود)که از دور دست ها چون میخ پولادینی در قلب زمین کوبیده شده ،بی شک می تواند سمبل اقتدارو جلال و استقامت مردمان این دیار به حساب آید.
آری ! چه دل انگیز است که در جوار" مزار سیاه کوه" آن در میان هیاهوی نسیم تابستانی به زیارت و سیاحت بپردازی! یا در دامنه های صعب العبور کو ه های سر به فلک کشیده اش در پی مستار ، آویشن ،بادیون،قارچ(سماروق) و … باشی! ویا در لابلای درختان یکدست مخمل پوش زرشک(که در میان آن درختان زردآلو، بادام،توت ،آلو و …نیز قد برافراشته اند)در میان چهچهه بلبلان خوش صدایش قدم بزنی!
راستی در بهار کشاورزان سخت کوش را می بینی که خاک باغستان های زرشک را زیر ورو می کنند ولی در پاییز همان مردم را می بینی که محصول یاقوتی زرشک ودر کنار آن رشته های حریری سرخ زعفران را برداشت می کنند.
اینجا سرزمینی است که مردمان آن از اواسط خرداد که ابتدا میوه های توت وپس از آن زردآلو و آلو و… را می چینند تا اوائل یا اواسط پائیز می توانند از این نعمات خدادادی بهره می برند. از انگور در ۱۳۰،از هندوانه،سیب و … در تابستان ،از زرشک و زعفران در پائیز و …
آری ….. این شمه ای است از رو ستای زیبائی ها!
پس بیائیم خدایمان را شاکر باشیم!
شناسایی موقعیت روستا
شناسایی محیط جغرافیایی : روستای شیرخند در حال حاضر یکی از روستاهای شهرستان قاینات به شمار می آید این روستا در زمان قبل از انقلاب بر اساس تقسیمات کشوری تابع شهر ستان بیرجند، بخش در میان و دهستان شاخن بوده است. اما در سال های بعد از انقلاب طبق تقسیمات سیاسی تحت نفوذ شهرستان قاینات ، بخش مرکزی و دهستان زهان قرار گرفته است . در حال حاضر طبق جدید ترین تقسیمات سیاسی و کشوری که در سال ۱۳۸۱ انجام شده است ، روستای شیر خند تحت تابعیت شهرستان قاینات ، بخش زهان و دهستان افین قرار گرفته است . فاصله این روستا تا شهر قاین ۱۰۱ کیلو متر ، تا بخش زهان (روستای زهان ) ۲۰ کیلو متر و تا دهستان افین ۲۳ کیلو متر است . روستای شیر خند از سمت شرق با روستای کبودان ، از جهت غرب با روستاهای زردان و عباس آباد ، از طرف جنوب غربی با روستای نخرود ، از سمت جنوب غربی با روستای شاخن و از جهت جنوب شرقی با روستای حسن آباد هم مرز می باشد .
همیشه شاد باشید
۵- پوشش نباتی : با در نظر داشتن شرایط آب و هوایی منطقه و روستای شیر خند ، پوشش گیاهی این روستا بسیار فقیر و پراکنده است . زیرا با توجه به این ضرب المثل ((که هر جا آب هست آبادی هست )) اگر در ناحیه ای باران و آب کافی باشد ، داری پوشش گیاهی انبوه و اگر از نعمت آب محروم باشد دارای پوشش گیاهی فقیر و پراکنده ای خوا هد بود . ( مانند روستای شیر خند )
پوشش گیا هی روستا در ناحیه کوهستا نی بهتر از ناحیه بیابانی آن است . زیرا در فصول باران ،ریزشهای جوی در بخش کوهستا نی بهتر از ناحیه بیا با نی است .از گیاهان ناحیه کو هستا نی می توان موارد زیر را ذکر کرد :
۱-ترخ (Terekh ) 2- درخت بنه ( Beneh ) 3- سلمه شور ( Salmah Shoor ) 4- لاشیک ( Lashik ) 5- اسفند (Sfand) 6- زیرگ ( Zirg ) 7- سماروق (Somarooq ) یا قارچ . در قسمت بیا با نی همان طور که ذکر شد دارای پوشش گیا هی فقیر تری است ، که می تو ان به انواع زیر اشاره کرد:۱- تلخه (Talkheh) 2- شزگ(Shazg) 3- چرخه (Charkheh ) 4- کرکروک ( Korkorook) 5- موجه (Moujeh ) 6- دندرزگ (Denderezg )
در روستای شیر خند در قسمت های بیا با نی و کو هستا نی آن گیا هان بسیار مفیدی وجود دارد که در گذشته افراد روستا به علت کمبود امکا نات طبی برای رفع ناراحتی های جسمی خود از آن استفاده می کر دند از مهمترین گیا هان دارویی بخش کو هستا نی می توان : ۱- بادیو (Badiyoo ) 2- مستار (Mastar) 3- آویشن (Avishan ) 4- گل زوفا (Gol-E-zoofa) 5-قدقدوس (Qodqodoos) 6- کاکو تی (Kakoty ) نام برد . در بخش بیا با نی نیز گیا هان دارویی ای وجود دارد که عبارتند از : ۱- نقودش ( Naqoodesh ) 2- بوی مادران ( Booy-E-Madaran ) .
6- حیوا نات ( اهلی ، وحشی ) : به طور کلی حیوانات روستا به دو گروه اهلی و وحشی تقسیم می شود . از حیوانات اهلی روستا می توان الاغ ، بز ، گوسفند ، مرغ ، خروس، سگ، گربه ، بوقلمون ،و گاو را نام برد . از حیوانات وحشی نیز می توان به موارد زیر اشاره کرد :
1- پلنگ : پلنگ در حدود ۷۰ یا ۸۰ سال قبل در بخش کو هستا نی این روستا زندگی می کرده است ولی امروزه نسل آن به کلی منقرض گشته است .۲- کفتار : این حیوان در گذ شته در روستا وجود نداشته و در سال های اخیر توسط بعضی از مردم روستا مشاهده گردیده است . ۳- روباه (ربا ) ۴- گرگ ۵- آهو ۶- شغال ۷- مار : از انواع مارهای موجود در نواحی این روستا می توان به مار کر ، سگ مار و مار جعفری اشاره کرد ۸- جوجه تیغی ( خار پشت Kharposht) 9- موش ۱۰- لاک پشت ۱۱- سوسمار ( سی سی مار ) ۱۲- خرگوش ۱۳- سیخول (Sikhol ) : سیخول حیوانی است که دارای تیغ هایی به رنگ های سیاه و سفید است . این حیوان هنگامی که خواسته باشد به دشمن حمله کند خود را باد کرده وتیغ های خود را به سمت وی پرتاب می کند . این حیوان از گیا هانی نظیر سیب زمینی ، ریشه های خار و ریشه های یونجه تغذیه می کند .
از پرندگان این روستا هم می توان موارد ذیل را نام برد : ۱- کلاغ ۲- عقاب ۳- کلیجدک ( Kalijdak)4- گنجشک ( چقوک Chaqook)5- پاخته ( Pakhteh) 6- کبوتر ( کفتر Kaftar ) 7- سی سلنگ (Siseleng ) 8- شونه سر ( Shoonehsar ) 9- لاشخور ( Lashkhor ) 10- شینک ( shaink) 11- جل (Jal ) 12- غرغروک ( Ghorghorook) 13- کبک ( کوگ Koug ) 14- تهی ( Tehi ) 15- پرستو ۱۶- بلبل ۱۷- جغد ( مرغ کوفه Morgh-E-Koofeh)
ب) تاریخچه ده :
1- گذشته ده براساس گفته های مردم : براساس گفته های مردم. روستای شیر خند دارای قدمت تاریخی زیادی است . به گفته یکی از ریش سفیدان روستا (( در نزدیکی محلی که اکنون شهرک روستا واقع شده است ، وقتی برای ساختن خا نه محل مورد نظر را خاک برداری می کرده اند به قبری بر خورد کرده اند که قبله اش رو به بیت المقدس بوده است )) این نشانگر این است که قدمت این روستا به زمان های بسیار دور می رسد . بر طبق گفته یکی دیگر از بزرگان روستا که سنش از مرز ۶۰ سالگی گذشته است (( روستای شیر خند در قدیم دارای یک کتابخانه بزرگ بوده است که در زمان یورش مغولان به ایران مورد حمله قرار گرفته و کلیه کتاب های آن بر اثر آتش افروزی مغو لان خون خوار سوخته و از بین رفته است و یکی از علمای بزرگ روستا که نامش شیخ مسعود و متصدی کتاب خا نه بوده است را با بریدن سرش به قتل رسانده اند .)) وی ادامه می دهد : (( در زمان قدیم در شیر خند علمایی زندگی می کرده اند که بسیار مشهور بوده اند . به طوری که این علما برای تدریس به کشور افغا نستان می رفته اند و یا این که بر ای انجام مراسم عزاداری ایام ماه محرم و ماه رمضان ، هنگام غروب پس از فارغ شدن از کار های روزانه سوار براسب یا الاغ می شده اند و به روستا های همجوار می رفته اند . روستای شیر خند در زما نی وجود داشته است که بعضی از روستا های همجوار مانند کبودان اصلا وجود نداشته اند . )) وی می افزاید : (( اصل و نسب بسیاری از بزرگان به این روستای تاریخی بر می گردد . به نحوی که در حال حاضر در قبرستان کهنه شیر خند محل تپه ما نندی وجود دارد که افراد روستا آن را مقبره می نامند . این مقبره ، مقبره آ یت الله آیتی ( ره ) است . آیت الله آیتی یکی از علمای بزرگی بوده است که در گذشته در روستای شیر خند زندگی می کرده است ولی فرزندان وی پس از فوت وی از شیر خند مهاجرت کرده و بعضی به روستای گازار ( از توا بع شهر ستان بیر جند ) رفته اند . همچنین اصل و نسب اجداد آیت الله مطهری (ره ) به این روستای تاریخی بر می گردد . ) )
با تشکر فراوان از محقق: آقای رضا اشرفی شیرخند
