فرح آباد – ساری – مازندران

سایتها و وبلاگهای روستای فرح آباد

شهرستان ساری – استان مازندران

http://ali-ranjbar.blogfa.com/

فرح آباد روستایی است در کیلومتر ۲۲ساری به دریا که امروزه کاملاَ به دریا وصل شده است. زمانی شهری بزرگ و زیبا بود و شاه عباس کبیر آن را به عنوان پایتخت دوم خود انتخاب و بخشی از سال اداره امور مملکت از این شهر انجام می گرفت. این شهر بیش از ۵۰ هزار نفر جمعیت را در خود جای می داده است. آثار گرانبهایی از آن دوران بر جای مانده از جمله مسجد شاه عباسی، کاخ جهان نما، پل شاه عباسی، تپه عمارت، و امامزاه خلیفه (خلیفه السلطان فعلی) که کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

  دلایل نام گذاری کاخ جهان نما

نقل قول های متفاوتی در خصوص این نام گذاری موجود است که در زیر به آنها اشاره می شود:

۱– استفاده مطلق از معماری اصفهان و اثار باستانی اصفهان در احداث این قصر یا همان دارالسلطنه تابستانی شاه عباس.

نظر به نام گذاری اصفهان به نصف جهان، از آنجایی که کاخ فرح آباد، آثار اصفهان را برای شاه عباس تداعی می کرد، آن را "نصف جهان نما" یعنی "اصفهان نما" نامیدند و رفته رفته به "جهان نما یعنی نمای نصف جهان مشهور شد. 

۲– زیبای زایدالوصف طبیعت فرح آباد

زیبایی زایدالوصف فرح آباد در بکارگیری همه زیبایی های طبیعت باعث شد که هر گوشه ای از آن به زیبایی های جهان اشاره داشته باشد و شاه عباس، هر جایی از این قصر را تعبیر به مکان دیدنی از جهان می کرد و معنقد بود که در این کاخ، جهان را می تواند نظاره کند و به همین لحاظ آن را جهان نما نامید، تا اصرار کند که اینجا چیزی از هیچ جای جهان کم ندارد و بلکه بیشتر هم دارد.  چون همه چیز را یکجا دارد.

۳– رویت عمارت همسر شاه عباس از این کاخ

یکی از همسران شاه عباس به نام جهان، عمارتی را در فاصله دو کیلومتری این کاخ بنا کرد که الآن فقط یک تپه بسیار مرتفع تحت عنوان عمارت از آن باقی مانده و اهالی محل زمین های اطراف آن را تحت عنوان عمارت بن نام گذاری کرده اند.  شاه عباس از برج های کاخ جهان نما، عمارت همسرش جهان را نظاره می کرد و به همین خاطر نام این کاخ را جهان نما گذاشته بود تا ارادتی به همسرش نشان دهد.  شاهد مدعا اینکه هنوز هم نام تعدادی از بانوان قدیمی روستا به نام جهان نامگذاری می شود.

۴– چشم انداز بسیار وسیع این کاخ

برج و باروهای این کاخ بسیار بلند ساخته شده و چشم انداز بسیار وسیعی برای آن ایجاد کرده است.  چون فضای اطراف کاخ باز بوده و عرصه طبیعت، دریا و جنگل و رودخانه و صحرا در اطراف آن وجود داشت، این تعبیر را به وجود آورد که از بالای برج های آن می توان جهان را نظاره کرد و تا چشم کار می کرد، این چشم انداز وسعت داشت و از این لحاظ نیز به آن جهان نما گفته شد.

به هر حال همه این نام گذاری ها تداعی عظمت و جایگاه بلند این کاخ را می نمود که علیرغم همه تخریب ها، که تمام بناهای موجود در یک روستای بزرگ با همه جمعیت آن از آجرهای حاصل از تخریب این کاخ که به آجر شاه عباسی معروف هستند بنا گردید و هنوز هم تعدادی از دیوارهای بسیار مرتفع این کاخ به طول تقریبی یک کیلومتر باقی مانده که انصافاً از آثار بسیار دیدنی و چشم نوازی است که دیدن آن موجب حظ و لذت می گردد.

 فرح اباد از نگاه آمار

۱– تعداد خانوار:  بیش از ۱۰۰۰ خانوار

۲– تعداد جمعیت:  بیش از ۵۰۰۰ نفر

۳– فاصله تا شهر ساری:  ۲۲ کیلومتر

۴– فاصله تا آخرین روستای مسیر:  ۱۸ کیلومتر

۵– جمعیت سیار در فصول گرم:  بیش از ۵۰ هزار نفر

۶– تعداد خانوار فرح آبادی مقیم شهر ساری:  بیش از ۳۵۰ خانوار

۷– تعداد خانوار فرح آبادی مقیم تهران و سایر استان ها:  بیش از ۵۰ خانوار

 شهر باستانی طاهان

دارالسلطنه تابستانی شاه عباس صفوی که از "طاهان" به "فرح باد" شهرت یافت و در زمان پهلوی به "فرح آباد" موسوم گردید، هم اکنون به "خزر آباد" شهرت یافته است.

آثار باستانی مجموعه فرح آباد عبارتند از:

۱– مسجدجامع شاه عباسی با معماری مشابه مسجد امام اصفهان

۲– کاخ تاریخی جهان نما

۳– عمارت شاه عباسی

۴– پل شاه عباسی

۵– آبراهه ها و آجرفرش شاه عباسی

۶– محل دفن موقت شاه عباس در محلی به نام امامزاده خلیفه (خلیفه سلطان فعلی)

۷– حمام عمومی قدیمی فرح آباد با آجرهای شاه عباسی

۸–  بناهای مسکونی فرح آباد با آجرهای شاه عباسی

۹– سواحل رودخانه تجن فرح آباد با سابقه تفرجگاهی شاه عباسی

۱۰– آثار پراکنده دیگر شاه عباسی

۱– مسجد بزرگ صفوی حاوی شبستان های بسیار بزرگ، سردری فوق العاده زیبا و گنبدی به غایت شکیل.  بازسازی انجام گرفته از پیشرفت کندی برخوردار است.  سازمان میراث فرهنگی در معرفی این بنای عظیم تاریخی بسیار ضعیف عمل می کند و نامی از آن در آثار ملی دیده نمی شود و یا به صورت خیلی کمرنگ از کنار آن رد شده اند.  در سایت سازمان میراث فرهنگی استان به آن فوق العاده کم اهمیت داده شده است در حالیکه بناهای کم اهمیت تر در جاهای دیگر به شدت تبلیغ شده اند.

۲- دیوار بزرگ بجا مانده از کاخ جهان نمای فرح آباد مربوط به دوران صفویه که در جنگ جهانی اول توسط روس ها تخریب شد و تاکنون نسبت به بازسازی آن هیچگونه اقدامی صورت نگرفته است.  آیا اگر این اثر عظیم در اصفهان بود اینگونه مورد بی توجهی واقع می شد؟

۳- پل صفوی که امروزه مخروبه ای از آن به جای مانده به دست طبیعت سپرده شده تا بر شدت تخریب آن افزوده شود.  هیچ حساسیتی برای حفظ آن وجود ندارد.

طاق ایوان ورودی مسجد تاریخی فرح آباد ساری

طاق ایوان ورودی مسجد فرح آباد ساری متعلق به عصر صفوی و یکی از بناهای باقیمانده از بقایای شهر قدیمی فرح آباد است.شهر تاریخی فرح آباد با وسعت 30 تا ۴۰ هکتار که در فاصله تقریبی ۲۸ کیلومتری ساری قرار گرفته به فرمان شاه عباس صفوی بنا شد. 

در حال حاضر بقایایی از یک مسجد، مدرسه قسمت هایی از یک پل دیدار باقیمانه از یک قصر و حمام  از این شهر در فاصله ۲ کیلومتری ساحل دریای خزر به چشم می خورد.  مسجد این مجموعه با فرم چهار ایوانی در زمینی به ابعاد ۷۶ × 65 متر بنا با گنبدی بلند بنا شده است.   

نمای ورودی اصلی را سلسله ای از طاقها و یک سردر ورودی تشکیل می دهد که پوشش داخلی آن مقرنس گچی است که بر روی ۱۶ قطاء بنا شده است.   ایوان اصلی دارای گنبد آجری بزرگ در قسمت جنوبی است که محراب در آن قرار دارد.

تنها پایه های باقیمانده از مناره های این مسجد، دو شبستان عظیم در دو طرف ایوان، حجره هایی در پیرامون حیاط از دیگر بخشهای این مسجد عصر صفوی است.   سردر ورودی این مسجد واقع در ضلع شمالی روزگاری مزین به کاشیهای هفت رنگ بوده که در حال حاضر تنها داغ کاشیهای آن برجای مانده است.

از تزئینات این مسجد که هم اکنون نشانه هایی از آن باقیمانده می توان به کاربندی، کاشیکاری، مقرنس و گچ بری  اشاره کرد.   با توجه به کتیبه های باقیمانده بدنه بنا این مسجد تا اواخر دوره قاجار مورد استفاده بوده است.

گفتنی است مرمت گنبد خانه و مناره های مسجد، برچیدن کانال تخریب شده و غیر اصولی ساقه گنبد، تعمیر کامل ایوان و گنبدخانه جنوبی و نیز بخشهایی از حجره های شرقی و غربی بنا، مرمت ضلع شمالی، مناره ها  و … از دیگر اقدامات مرمتی این مسجد در دو سال گذشته محسوب می شود.

تنها مسجد عصر صفوی در فرح آباد ساری

فرح آباد در بیست و هشت کیلومتری ساری در عصر صفویه بندری آباد بود که دارالسرور و «دارالسلطنه» نامیده می شد و همانند شهرهای اصفهان و قزوین، هسته اصلی شهر را یک میدان مستطیل تشکیل می داد و جهت شمالی آن به کاخ «جهان نما» منتهی می شد.
مسجد فرح آباد، در ابعاد ۷۶*۶۵ متر، تنها مسجدی است که از مساجد دوران صفوی در این شهر باقی مانده است و به موجب کتیبه هایی که در بدنه مسجد وجود دارد، تا اواخر دوران قاجاریه مسجد، دایر بود. بخشی از مناره های مسجد در گذشته براثر زمین لرزه تخریب شده است.
رضا مصلحی سرپرست هیأت مرمت ابنیه تاریخی مازندران، برچیدن تیزه قدیمی و مخروبه گنبد واحداث تیزه جدید، برچیدن راهرو تخریب شده ساقه گنبد، احداث کافه بوش گنبد وانزوله آن، تعمیرات ضلع شمالی مسجد و مناره ها را از جمله اقدامات مؤثر در مرمت مسجد عصر صفوی فرح آباد برشمرد.

مانده است و به موجب کتیبه هایی که در بدنه مسجد وجود دارد، تا اواخر دوران قاجاریه مسجد، دایر بود. بخشی از مناره های مسجد در گذشته براثر زمین لرزه تخریب شده است.
رضا مصلحی سرپرست هیأت مرمت ابنیه تاریخی مازندران، برچیدن تیزه قدیمی و مخروبه گنبد واحداث تیزه جدید، برچیدن راهرو تخریب شده ساقه گنبد، احداث کافه بوش گنبد وانزوله آن، تعمیرات ضلع شمالی مسجد و مناره ها را از جمله اقدامات مؤثر در مرمت مسجد عصر صفوی فرح آباد برشمرد.

در ۲۵ کیلومتری شمال شهرستان ساری مجموعه تاریخی وسیعی از عصر صفوی وجود داشته که شامل مسجد، پل و کاخ جهان نما می شده است. در میان این آثار تنها مسجد فرح آباد، آن هم به دلیل پایگاه مردمی اش برجا مانده است. مسجد فرح آباد با گنبد بزرگ و ایوان های بلند و شبستان ها و حجره های متعدد به گواه کتیبه های موجود بر بدنه آجری بنا، علاوه بر دوره صفویه، در عصر قاجار نیز به عنوان مدرسه علوم دینی مورد استفاده قرار می گرفته است. در حال حاضر عملیات مرمت ایوان ورودی بنای فوق مراحل پایانی خود را می گذراند. سعید سلیمانی کارشناس مرمت و احیای اداره میراث فرهنگی استان مازندران گفت:«عملیات مرمت ایوان ورودی مسجد فرح آباد ساری که از سال ۸۲ آغاز شده است، در حال حاضر مراحل پایانی خود را می گذراند. این عملیات شامل بازسازی ایوان ورودی واقع در ضلع شمالی مسجد است.» به گفته این کارشناس، عملیات مرمتی یاد شده با استفاده از نیروها و استاد کاران محلی از سال ۸۲ آغاز و در حال حاضر مرمت نمای بیرونی آن و ساخت پوشش نهایی پشت آن در حال تکمیل است. وی درباره تاریخ استفاده از این بنا گفت:«بنای مسجد فرح آباد ساری مربوط به دوران شاه عباس صفوی است که با سبک و سیاق معماری مکتب اصفهان و با بهره گیری از شیوه های رایج در اقلیم مازندران ساخته شده است. طبق شواهد موجود ساخت این اثر به اوایل قرن ۱۱ هجری بر می گردد. این بنا به صورت چهار ایوانی ساخته شده است." سعید سلیمانی همچنین یادآور شد:«عملیات مرمتی مسجد فرح آباد از دهه ۵۰ آغاز شد و در سال های اخیر با روند سریع تری ادامه یافت.» وی به دیگر اقدامات مرمتی انجام شده در این بنا اشاره کرد و گفت:«انتقال رطوبت صعودی و آبهای سطحی رودخانه تجن با استفاده از کانال های رطوبت گیر و زه کش از دیگر اقدامات مرمتی بنای مسجد فرح آباد ساری است. مسجد فرح آباد ساری در زمینی مستطیل شکل به ابعاد ۷۵*۶۵ متر قرار دارد و فرم آن چهار ایوانی است. ایوان اصلی مسجد با گنبد بزرگ آجری در قسمت جنوبی که محراب نیز در آن جا واقع است قرار دارد. در دو طرف ایوان دو شبستان بزرگ قرار دارد و پیرامون حیاط را حجره هایی برای درس طلاب در بر گرفته است