سنو – گناباد – خراسان رضوی
سایتها و وبلاگهای روستای سنو
شهرستان گناباد – استان خراسان رضوی
http://www.seno.parsiblog.com/
«سنو»؛ دیار آسیابهای آبی
روستای سنو از روستاهای براکوه شهرستان گناباد می باشد که در عرض جغرافیایی 34 درجه و 18 دقیقه و طول جغرافیایی 58 درجه و 26 دقیقه قرار گرفته است.
این روستا در غرب گناباد و در ارتفاع هزار و 445 متر از سطح دریا و در شرق رشته کوه بین فردوس و گناباد قرار دارد. فاصله آن از مرکز شهرستان 25 کیلومتر می باشد.
پیشینه تاریخی
آثار و بناهای تاریخی به جا مانده از قدیم و همچنین حکایتهای تاریخی پیرامون این روستا قدمت آن را به بیش از 1500 سال قبل می رساند. آنچه که در طول تاریخ این روستا را متمایز از سایر نقاط تاریخی کشور کرده است آب فراوان و چشمه معروف آن می باشد. حکایتهای تاریخی پیرامون آب سنو دلیل بر شهرت و اهمیت آن در گذشته تا به امروز بوده است، به طوری که وقتی طاهر آب شناس از این منطقه عبور می کرده است به همراهان گفته است، زودتر از این جا برویم و او در جواب علت آن گفته است که اگر گناباد خراب شود یا به وسیله باد خواهد بود یا با طغیان آب چشمه سنو.
وجه تسمیه و سابقه تاریخی
«سنو» یک کلمه فارسی است که تلفظ آن به کسر سین و ضم نون می باشد. در اصل کلمه عربی بوده (صنو یا ثنو) که به فارسی برگشته است.
عده ای معتقدند که سه برادر به این منطقه وارد شده و به خاطر آب زیاد سکنا گزیده اند و آب به هدر رفته ای را که تا نزدیکی گناباد می رفته، کم کم به کنترل درآورده و مصرف کرده اند و این سه نفر چون هنگام ورود به این محل سه عدد نان همراه داشته اند این محل را سنو گفته اند.
آثار تاریخی
در روستای سنو تاکنون 20 اثر تاریخی شناسایی شده است که تنها هفت آسیاب آبی سر آسیاب سنو در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مهمترین آثار تاریخی موجود در روستا منازل تاریخی آن شامل منزل محمدحسن قهرمانی، منزل قهرمانی، ایوان منزل میرزا احمدحسینی، برج تاریخی حصارده، قلعه سر آسیاب، آب انبارها و حمام قدیمی روستا می باشد. مساجد این روستا نیز دارای قدمت زیاد و معماری منحصر به فردی بوده که طی سالهای گذشته تخریب گردیده است.
مراکز تفرجگاهی و جاذبه های گردشگری
قرارگیری روستا در پایکوههای رشته کوه کمرزرد باعث شده است که محیطی طبیعی بکر و دست نخورده بسیار زیبایی به وجود آید، به طوری که در جنوب غرب روستا منطقه خوش آب و هوایی به نام کیس آب وجود دارد که علاوه بر اهالی روستای سنو و روستاهای همجوار، از شهر گناباد نیز جهت گذران اوقات فراغت به این منطقه مراجعه می نمایند.
از دیگر مناطق تفریحی و ییلاقی سنو که در دل خود چشمه های فراوانی دارد می توان از روستای سر آسیاب، دره نخو، تنگل سنو، سبقی و… نام برد.
بعضی از کارشناسان معتقدند، آب چشمه سنو از یک دریاچه و غار درون کوههای زرد سرچشمه می گیرد. غار سنو چیزی شبیه به غار علی صدر همدان و شاید عظیم تر از آن باشد که تاکنون مورد کاوش قرار نگرفته است. مساحت این سفره آب زیرزمینی 12 میلیون مترمربع است.
کار صنایع دستی در روستای سنو بیشتر توسط زنان انجام می گیرد که کمک خوبی به اقتصاد خانوار می کند. صنایع دستی در روستای سنو شامل قالیبافی، پارچه بافی، پلاس بافی، دوخت لباسهای سنتی و… بوده است که امروزه تقریباً به فراموشی سپرده شده است.
آداب و رسوم
مردم روستای سنو نیز از قدیم رسوم مختلفی در نوروز، مراسم عروسی، محرم و… داشته اند که البته امروزه بخش زیادی از آن به فراموشی سپرده شده است، اما آنچه در این بین متمایز است آیینهای مرتبط با چشمه سنو می باشد که به دلیل قداست ویژه ای که آب نزد ایرانیان و مسلمانان دارد، هنوز در بین مردم وجود دارد.هم اکنون هر ساله در اردیبهشت ماه مراسم بلغورپزان در محل چشمه سنو برگزار می شود.
در این مراسم آیینی همه مردم روستا در محل چشمه سنو که آرامگاه یکی از بزرگان روستا می باشد با ذبح گوسفند و پختن بلغور و توزیع بین اهالی مراسم دعا و نیایش به خاطر این نعمت بزرگ برگزار می کنند.یکی دیگر از آیینها مراسم روشن نمودن چراغ عصا می باشد. در این مراسم افرادی که نذر و نیازی دارند در محل عبور آب چشمه، جمع می شوند و به تعداد نذرهایی که دارند پنبه روشن می کنند و محصولات خود مانند بادام، کشمش و… را به عنوان مشکل گشا در بین مردم پخش می کنند.بازیهای محلی نیز اهمیت خاصی در بین مردم دارند و از مهمترین این بازیها می توان به گال بازی، کبدی، کلاه حصوبک، قلعه بازی و… نام برد.
شبدر : از عصاره آن سرمه تهیه میشود زخمهای چشم و سفیدک چشم را درمان میکند اشتها آور است
ارزن : آرد ارزن با روغن بواسیر را درمان میکند دانه آن فشار خون را تنظیم میکند
زعفران: خنده آور ، محرک قوای جنسی ، قاعده اور و ضد تشنج است
نان کلاغ : بصورت دم کرده مصرف میشود و در مداوای سرفه ، اسهال خونی ، درمان یبوست ، رفع امراض جلدی و معالجه کورک و دمل استفاده میشود.
شاهتره : اشتها آور است تصفیه کننده خون است تب بر است و بیماریهای جلدی را مداوا میکند.
بو ما دران : برای درمان رماتیسم به صورت جوشانده و دم کرده ان برای اعصاب مفید است .
سبنج : این گیاه ضد کرم ، قاعده اور و خواب اور است و دانه آن به مقدار کمی سمی میباشد
سماق: زخمهای دهان و دندان درد را مداوا میکند
سیاه دانه : ضد کرم و باد آور است و شیر مادر را زیاد میکند
اویشن : اشتها آور است و برای سرگیجه و پادرد خوب است .
سپکنگور : این گیاه ملـــین میباشد .
خرفه : در سرفه و سینه درد مورد استفاده واقع میشود
خار سه پایه : جوشانده آن برای درد شکم خوب است .
خوردونه : برای رفع ترش مفید میباشد .
شیرین بیان : تقویت کننده معده واثنا عشر است
تاج خروس : این گیاه سرد و ارام بخش است و هوش را زیاد میکند
کلپوره : به صورت جوشانده برای سردرد مفید و تب بر و صفرا بر است و استخوان درد ناشی از سرما خوردگی را مداوا میکند .
خار شتر : از این گیاه ماده ای به نام ترنجبین تهیه میکنند که ارام بخش و خلط اور است و درد های سینه را مداوا میکند
مخلصه : جوشانده ان برای اعصاب مفید است
ملنگو : این گیاه سرد و برای زکام و تهیه شربت مورد استفاده قرار میگیرد
دانارگ : برای سنگ کلیه مفید است
چرخه : از عصاره و صمغ ان ماده ای بنام انزروت بدست می اید که با روغن مخلوط شده و برای درمان درد بصورت مالیدن در محل درد استفاده میشود
خاکشیر : این گیاه تب بر ، دافع کرم و در اسهال های ساده مورد استفاده قرار میگیرد
عقاید سنتی
۱_ زن باردار اگر به قند سوره یوسف رابخواند و بخورد بچه اش زیبا خواهد بود .
۲_ اگر زن حامله به مرده شسته نشده نگاه کند بچه اش چشم شورخواهد بود .
۳_ اگر زن حامله هنگام ماه گرفتگی به بدنش دست بزند همان قسمت بدن بچه سیاه می شود.
۴_ اگر زن حامله سیب و گلابی بخورد بچه اش زیبا خواهد شد .
۵_ شب به آینه نگاه نکنید رنگتان زرد می شود .
۶_ روزوفات ائمه لباس نو به تن نکنید .
۷_ چهارشنبه به عیادت بیمار نروید .
۸_ اگرزن حامله چیزی راکه دوست دارد نخورد چشم بچه اش سبز می شود .
۹_ پشت سر مسافر جارو نکنید .
۱۰ _ در ۱۳ روز اول ماه صفر مسافرت نروید .
۱۱_ وقتی برای اولین بار ماه نو نگاه می کنید نگاهتان رابه سبزه بیاندازید و صلوات بفرستید .
۱۲_ صبح شنبه پول خرج نکنید .
۱۳_ اول ماه شعبان هر جا باشید باید در نیمه ماه هم همانجا باشید .
۱۴_ باغبان از اولین محصول درختی که کاشته نباید بخورد و باید به مومن بدهد تا برکت کند .
۱۵_ اگر هنگام تصمیمگیری عطسه کنید نشانه صبر است و باید مدتی صبر کنید .
۱۶_ وقتی برای مسافرت یا انجام کاری حرکت کردید نباید بر گردید چون اتفاق بدی می افتد .
۱۷_ زنی که زایمان کرده تا مدتی باید غذاهای چرب و روغن حیوانی بخورد تا تقویت شود .
۱۸_ زنی که زایمان کرده تا ۳ روز نباید آب بخورد .
۱۹_ زن حامله اگر شیروزرده تخم مرغ خام و عسل بخورد تقویت کننده است .
۲۰_ نوزاد را باید قنداق کنند تا پاهایش صاف شود و ضمنا راحت بخوابد .
نان غدیری :
یکی از سنت های خوبی که در روستای سنواز قدیم الایام وجود دارد نان غدیری است . این نان ها از طرف مالکان زمین های وقفی که مخصوص روز عید غدیر در نظر گرفته شده است بین مردم روستا توزیع می شود . واقفان این زمین ها که از نسل های گذشته ما بوده اند با ژرفای عمیق فکری که داشته اند و با توجه به این نکته که ثواب کار خیر برای شادی مردم اهمیت ویژه ای دارد دست به این کار ابتکاری زده اند و در زمان هایی که هیچ وسیله ارتباطی نبوده و یک نان به قیمت یک جان بوده است مردم را از این روز فرخنده اگاه می کرده و لبخندی بر لبان انها می نشانده اند .آیا چنین کاری در نسل جدید انجام می شود ؟ آیا اهمیت عید غدیر و سایر اعیاد مذهبی برای نسل جدید تعریف شده ، است؟ آیا می دانید که زمانی که یک زمین در سنو وقف می شده است بهای آن زمین با زمین های مهم تجاری شهرهای بزرگ برابری می کرده است؟.
جشن سیزده فروردین ماه روزبسیارمبارک وفرخنده است
.ایرانیان چون درمورداین روزاگاهی کمتری دارند آن روزرانحس می دانندوبرای بیرون کردن نحسی ازخانه وکاشانه خودکنارجویبارهاوسبزه هامی روند.وبه شادی می پردازندیکی ازآداب روزسیزده بدرگره زدن سبزه ازجمله رسومی بودکه تقریباتمام زنان ودختران به خصوص دختران دم بخت وخانه مانده رادربرمی گرفت .وبه این شکل انجام می شدکه بایددوساقه سبزه رابه هم گره بزنندونیت بکنندتاحاجتشان رواشود.به همین دلیل دراولین فرصت به میان سبزه هارفته تادوساقه آنرادردست می گرفتندوباخواندن اشعاری نیت خودرابر زبان می آوردنددرابتدا واجب بودبگویند(سبزی توازمن زردی من ازتو)وبعدمناسب باحاجت خوداشعاری رازمزمه میکردندکه مشهورترین آنهااین بود(سیزده بدر-سال دگر-خونه شوور-بچه بغل )خلاصه باهرگره نیتی کرده وبزرگترین دلهره آنهااین بودکه مباداساقه نازک سبزه پاره شودوحاجتشان روانشود
واقفین
در گذشته عده ای از بزرگان املاک ویا اشجار ….را جهت تلاوت سی جزء قرآن مجید وقف نموده تا وارثین آن مرحوم یا مرحومه از درآمد آن اعیان یا اشجار به سی نفر از قاریان محترم قرآن که هر کدام جزئی از قرآن را تلاوت مینمودند افطار دهند واین کار تا زمان حال نیز ادامه دارد ولی با کمی تفاوت .میگویند در قدیم قاریانی که سی جزء قرآن مجید را قبول می کردند یک الی دو ساعت قبل از افطار گرد هم می آمدند وبصورت گروهی یا انفرادی قرآن را تلاوت مینمودند وسپس روزه خود را افطار می کردند ولی اکنون تلاوت قرآن در منازل انجام می شود . سفره ها در قدیم بسیار ساده ،دوراز تجملات وبی ریا می بود ولی الان متاسفانه از آن واقفی که این عمل خدا پسندانه راانجام دهد که اعیان یا اشجاری را وقف نماید دیگر خبری نیست دوم اینکه تعداد قاریان قرآن بدلیل مهاجرت ویا مرحوم شدن قاریان پیر کم شده است ومجریان ختم سی جزء جهت توزیع سی جزء با مشکل روبرو می باشند وتعداد اندکی از جزء های قرآن تلاوت می شود .سوم اینکه بخاطر خشکسالی های چند سال اخیر ودرآمد کم واز همه مهمتر رنگین شدن سفره ها تامین هزینه از محل موقوفات جوابگو نبوده ومجریان این امر خیر، خود نیز هزینه مینمایند. انشاء ا… که این سنت خداپسندانه ادامه داشته باشد و واقفین بیشتری به این سمت وسو کشیده شوند.
همه اینها نشان می دهد که اهمیت این روزها برای گذشتگان ما بیشتر بوده و آنها قلبی به وسعت دریا داشته و ما در این زمینه عقب افتاده ائیم !.
مراسم عزاداری و سوگواری
هنگامی که فردی را دار فانی وداع می گوید و به سرای باقی می شتابد مراسم خاصی از جمله غسل ، کفن ، و مراسم تعزیه و سوگواری برایش ترتیب داده می شود که با بسیاری از مراسم مرسوم در خراسان و ایران شباهت دارد . پس از پایان مراسم تدفین تشییع کنندگان به محل مسکونی میت می آیند و صاحبان عزا را تسلیت می گویند و پس از مرگ برای میت چندین مجلس سوگواری در مسجد شهر یا آبادی ترتیب می دهند و خویشان و دوستان میت به مجلس سوگواری آمده با خواندن سوره فاتحه الکتاب برای روح مرده طلب مغفرت می کنند و با گفتن جملاتی نظیر تسلیت عرض می کنم خداوند رحمت کند و … به بازماندگان وی سر سلامتی می دهند
غذاهای محلی سنو
جوشپره: مقداری آرد را خمیر می کنند وو به قسمت های مساوی تقسیم می کنند و هر قسمت را با تیر آش یا همان چوبه پهن می کنند و خمیر پهن شده را در اندازه چهار سانتی متری کمتر یا بیشتر برش می دهند و بعد از باری که قبلااز عدس پخته یا ماش ، کنو، سبزی (ریحان یا جعفری )وبو مادران یا ترخ، ،مجوک وخشخاش وفلفل و گاهی گوشت چرخ شده آماده کرده اند در وسط رشته پهن برش خورده می گذارند و دو لبه خمیر را روی هم می گذارند و می بندند و هر قسمت بار گذاشته شده را می برند و آن هارا در دیگ آب جوش می ریزند تا بپزد بعد از چند دقیقه می پزد و آن را با چولی(کفگیر سله ای پهن که از چوب بافته شده) می کشند و در بشقاب می گذارندروی آن را قروت و نعنا و روغن می ریزند تا هم تزیین شود و هم خوشمزه تر شود ای غذا بسیار خوشمزه و مقوی است و با هر ذایقه ای سازگار است.
شروا:آبی که جوشپره را با آن پخته اند بیرون نمی ریزند بلکه بعد خوردن جوشپره آز آن به عنوان یک نوشابه مقوی، خوشمزه و هاضم استفاده می کنند این نوشیدنی شروانام دارد
چندشیرینی نوروزی
کُلُمبه زنجبیلی :آرد را با روغن ومقداری زنجبیل و شکر و زعفران خمیر می کنند و مدتی می گذارند تا ور بیاید و بعد خمیر رازواله می کنند و با چوبه پهن می کنند و با وسیله ای به نام پسکی منقش می سازند و بعد با قالب های گرد یا لوزی یا با سر استکان می برند و آن را مدتی زیر شال خمیری می گذارند تا سفت شود و بعد با سوزن چند سوراخ می کنند تاهنگام پختن باد نکند و بعد روی آن را با سفیده ی تخم مرغ لعاب میدهند و آن را به تنور می برند و می پزند بعد از پختن آن را با زعفران خال می زنند تا تزیین شود. کلمبه شیرینی خوشمزه ای است که تا مدت زیادی می توان آن را نگهداری کرد و دیر فاسد می شود .
رو واکرده:خمیر رو واکرده مانند کلمبه تهیه می شود ولی شکر ندارد و قالب آن بزرگ تر است و آن را نازک تر درست می کنند بعد از آنکه از تنور بیرون آمد آن ها را دو تادوتا می چینند و در بین هر دو تایی مقداری از حلوای مخصوصی که از شیره ی انگور عسکری و مغز گردو و کنجد و زعفران به دست آمده قرار می دهند و آن ها را به هم می چسپانند. و روی آن ها را با آب زعفران خال می زنند تا قشنگ شود.
قطاب: مقداری آرد را با نمک و زردچوبه و روغن حیوانی یا نباتی خمیر می کنند و بعد از آن که خمیر برامد آن به قسمت های کوچکی تقسیم می کنند و با چوبه پهن می کنند و روی آن را با باری که قبلا آماده کرده اند پر می کنند این بار از مقداری عدس یا ماش چرخ شده و و ادویه جات دیگر از جمله فلفل تشکیل شده بعد دو لای خمیر پهن شده را روی بار می اندازند که در این صورت به شکل نیم ماه در می آید ودور آن را به شکل مار پیچ می بندند که محکم و زیبا شود مدتی آن را زیر شال می گذارند و بعد با سوزن چند سوراخ می کنند تاهنگام پختن باد نکند بعد آن را به تنور می برند و می پزند و بین شکل یک خوراکی بسیار خوشمزه به دست می آید بعضی از این نوع شیرینی به صورت گرد هم درست می شود .
لچکی: خمیر آماده شده مانند قطاب است که آن را به شکل سه گوش می برند و وسط آن را با سبزی پخته بلقس پر می کنند و می بندند و آن را به تنور می برند تابپزد
شیره ی انگور : نوعی شیره بسیار شیرین و مقوی که از انگور ساخته می شود که هم انواع غذاها از آن ساخته می شود و هم برای مداوای بیماری ها خوب است با این غذای می توان از انواع بیماری های گلودرد سرما خوردگی ضعف بدن و خیلی امراض دیگر جلوگیری کرد وخواص دیگر آن پوشیده است.چند غذا که از این شیره تهیه می شود و درست کردن آن آسان است:
چنگلی : نوعی غذای سنتی سنو است که از شیره ی انگور درست می شود مقدار ی شیره را گرم می کنند و به آن روغن اضافه می کنند و با مقداری نان که ریزه شده مخلط می کنند و می خورند گاهی به آن خشخاش هم اضافه می کنند که چنگلی خشخاش نامیده می شود و غذایی بسیا مقوی و خوشمزه است.
تخمرغ شیره : مقداری شیره انگور را با روغن گرم می کنند و و وقتی داغ شد به میزان مقدار شیره در آن یک یا چند تخم مرغ می شکنند وقتی تخممرغ ها کمی سفت شد ای غذا را با نان میل می نمایند.
طرز ساخت شیره ی انگور:در قدیم کار گاه های شیره پزی زیاد بود وبه روش سنتی آن را تهیه می کردند به این ترتیب: مقدار ی انگور را شست وشو می دهند و آب آن رادر حوضچه ای به نام چِرُغ می گیرند و آب آن را در دیگ کمی گرم می کنند و برای اینکه نا خالصی های آن گرفته شود مقداری خاک مخصوص شیره به آن می زنند(این خاک از معدن مخصوصی کوه کیسو تهیه می شود) تا وقتی خاک ته نشین شود آب انگور خاک زده را در صافی های پارچه ای نازک می ریزند تا اگر خاکی باقی مانده گرفته شود در این موقع آب انگور بسیار زلال و شفاف می شود، آب صاف شده را دوباره در دیگ می ریزند و آن را می جوشانند تا وقتی که آب انگور غلیظ شود وبه رنگ قرمز یا عسلی در آید بیش از حد نباید غلیظ شود چون می سوزد و مزه می گیرد و کمتر هم نباید بجوشد چون زود فاسد می شودو آبکی می شود. آن گاه شیر ه را در ظرفی می ریزند تا سرد شود وبعد از سرد شدن آن را در ظرف های سفالی یا پلاستیکی یا شیشه ای می ریزند و در محل سردی نگهداری می کنند .
منزل قهرمانی (منزل سید غلامرضا حسینی سنو)