کوریجان – کبودرآهنگ – همدان

سایتها و وبلاگهای روستای کوریجان

شهرستان کبودرآهنگ – استان همدان

http://kourijan.persianblog.ir/

 ناصرالدین شاه و کوریجان

عین السلطنه در روز پنچشنبه ۱۷ ربیع الأول [سنه ۱۳۰۹ ] حضور ناصرالدین شاه عید مولود خاتم الأنبیاء علیه الصلوه والسلام می رسد چنانچه می نویسد « خود اعلیحضرت منزل به منزل طوری که هیچ گمان نمی کردم استفارفرمایند پرسیدند ، مثلا˝ ده زره مالک که بود ؟ چه قدر ضبط می دهد ؟ خاکو کجاست ؟ چند خانوار است ؟ سرباز چقدر دارد ؟ آبش از قنات است یا رودخانه است؟ باصفاست یا بی صفا است؟ بیشه دارد یا نه ؟ همین طور تمام منازل عرض راه را استفار فرمودند و از این مشروحتر جواب عرض کردم ، از کوریجان و از لتگاه زیاد عرض کردم ؛ تمام جزئیات را استفار فرمودند ، فرمودند کوریجان سالی هزار به شاهزاده می دهد ؟ عرض کردم اگر نقد و جنس دیوانش کم شود می دهد . از لتگاه وخانه ساعدالسلطنه استفار فرمودند عرض کردم که خانه ساعدالسلطنه آنجا است ، عمارت تازه می سازد نقد و جنس دیوان و مالک را پرسیدند ، عرض کردم خالصۀ دیوان بود از آن جهت نقد و جنس زیاد می دهد ..

ماه رمضان در کوریجان

در کوریجان چند روز قبل از ماه مبارک رمضان زنان خانه دار به فکر تهیه خواربار، ترشیجات، ادویه جات، عرقیات و چاشنی های گوناگون می افتند

با دیدن هلال ماه نو و شروع مهمانی خدا، حال و هوای شهر دگرگون می شود و مردم بعد از دیدن هلال ٣ صلوات می فرستند و می گویند: الهی که ماه شریف و مبارک و با برکتی برای همه عزیزان و غریبان نو شده باشد

نیت گونی:روز قبل از ماه مبارک که به روز نیت (نیت گونی) معروف بود رسم بر این بود که  مومنین برای روزه گرفتن یک ماه نیت می کردند و متولدین این روز را نیت یا نیت علی می نامیدند . همچنین متولدین ماه رمضان را  رمضانعای می نامیدند.

افطار ی خانه پدری :خانواده هایی که دختری را شوهر داده باشند، در اولین ماه رمضان پس از عروسی، خود را موظف می دانند تا افطاری کاملی به نام روز والون تهیه کنند و همراه با گلی برای عروس بفرستند

برای افطار در کوریجان مردم از غذاهای خاصی که فقط مخصوص این ماه است، استفاده می کنند که ترحلوا و زولبیا و بامیه و انگشت پیچ جزو آن هاست تهیه نان مخصوص «فتیر» کم کم در ماه رمضان و ماه محرم  و ..نذر می دادند

کلوخ اندازان: درباره معنی «کلوخ اندازان» می گویند: در قدیم هنگام غروب روز کلوخ اندازان تمام مردم از کوچک تا بزرگ کلوخی در دست می گرفتند و روبه قبله می ایستادند و می گفتند: خدایا گناهان و کارهای بد گذشته را شکستیم و خود را برای عبادت و روزه ماه رمضان آماده کردیم؛ آن گاه کلوخ را محکم به زمین می زدند تا خرد شود و عقیده داشتند با شکستن کلوخ، تمام اعمال بد آن ها شکسته و نابود می شود.

در عید فطر هم خانواده های که دختر شوهر داده اند عیدی برای دخترشان می برند و همچنیین برداران نیز برای خواهرانشان عیدی می برند و نماز عید فطر به جماعت در مسجد جامع می خوانند

معماری در کوریجان

معماری کوریجان همان معماری رایج سایر دهات مناطق کوهستانی ایران می باشد و خانه ها در جهت شمالی  و به اصطلاح رو به قبله -که مناسب ترین نوع معماری منطقه کوهستانی و سرد ایران است – ساخته شده اند . در حیاط منازل علاوه بر آغل وانباری که گاه به صورت زاغه و در زیر زمین کنده شده اند ، دستشویی ، آشپزخانه و تنور – (تنورسان یا تندیر ائوی گفته می شد)- نیز قرار داشت . در وسط اتاقک یا سکوی تنورسان ، تنور و در کنار آن اجاق گلی برای پخت و پز  قرار دارد.گاهی در بعضی از تنورسان ها،تنور کوچکتر دیگری برای پختن گرده ۳ ساخته می شد . تنورسان معمولاً از کف حیاط بالاتر ساخته می شود و در سقف نیز سوراخی که پاجه(باجه)نامیده می شود ، تعبیه شده تا هم دود تنور و اجاق به بیرون هدایت و هم نور مورد نیاز تأمین شود .  اتاق های نشیمن(البته بعضی خانه ها اتاق های هم کف هم داشت که یئر اتاقی می گفتند) در طبقه دوم قرار داشت  که معمولاً با دربهایی کوچک به هم مرتبط می شد و برای گرم نگه داشتن در فصل زمستان ، معمولاً یکی از اتاقها  در وسط آن تنوری کار گذاشته شده ، هم تنورسان و آشپزخانه بود  و هم نشیمن ، در واقع پس از پخت نان و گاه غذا ، کرسی روی تنور قرار می گرفت تا از گرمای آن نیز استفاده شود . جلو اتاقها نیز ایوانی قرار داشت بار انداز میگفتند که با نرده های چوبی احاطه شده بود . مصالح به کار رفته در ساخت خانه ها بیشتر سنگ ، خشت و گاه آجر با ملات گل می باشد و بر روی سقف ها نیز از الوار چوب صنوبر استفاده شده است که برای جلو گیری از ریزش خاکِ سقف و ورود حیوانات موزی و خطرناک ، بر روی تیرها حصیر انداخته، خار و خاشاک می ریختند

عید قربان در کوریجان

مردم این روستا قربانی کردن گوسفند برای کسانی که قبلا به سفر حج تمتع مشرف شده اند را واجب می دانند و گوشت قربانی را بین مستمندان تقسیم می کنند.
 علاوه بر آن در این روز رفتن به زیارت اهل قبور مورد توجه مردم کوریجان بوده و شب عید قربان به زیارت امامزاده های روستا می روند و اعتقاد دارند اولین جمله ای که از زبان کسی می شنود تفسیری از اینده است و در گذشته که روی سقف خانه ها روزنی به نام پاجا وجود داشت روستاییان شب عید قربا ن از این روزن به گوش می ماندند تا جمله ای ازخانه بشنوند و آن را برای خود تفسیر می کردند .

رسم دیگری به نام  (شال سالاماخ )اوجود داشت  که جوانها و نوجوانها معمولاَ از پاجا و بعده ها هم از پشت بام آویزان می کردند و صاحب خانه عیدی (تخم مرغ رنگی یا نبات و یا گردو  و یاچیز دیگر…)به شال می بست

شهریار تبریزی به این رسم زیبا در منظومه حیدر بابا اشاره کرده است

آی نه گوزل قایده دی شال سالاماخ        بی گلینه بیراملوقون باغلاماخ

رسم دیگر هم این بود که  موقع عصر یا شب که به امامزاده می رفتند در مسیر امامزاده اکثراَ جوانها نیت می کردند ومی غلتیدند و اعتقاد داشتند که حتماَحاجت روا می شوند.

در گذشته رسمی به نام منجوق چیخارتماق وجود داشت که آنرا در جای دیگر شرح خواهم داد

 از رسوم مردم همدان عید قربان " جمع‌آوری خرده‌های نان سفره افطاریدر ماه مبارک رمضان  " است، به باور مردم هر فردی که بتواند خرده نان‌های سفره افطاری را تا آخر ماه مبارک رمضان جمع کند و تا روز عید قربان آن را نزد خود نگهدارد و آنها را در آبگوشتی که از گوشت قربانی در عید قربان تهیه می‌شود، بریزد و سپس بخورد، خداوند تمام آرزوها و نیازهای وی را برآورده می‌کند.

البته این رسم مختص شهر همدان بوده و تا آنجا که من اطلاع دارم و تحقیق کرده ام در مناطق شمالی و ترک زبان این رسم وجود نداشته است

در کوریجان نوعی نان روغنی پخته می شد که به آن فطیر می گفتند و اندازه آن تقریبا اندازه نان لواش شهری یا کمی کوچکتر بود (از این نو نان در اکثر اعیاد پخته می شد)

در عید قربان فطیرهای کوچکی پخته می شد که ته کندوی نان گذاشته می شد و اعتقاد داشتند موجب برکت و وفور روزی می شود (کندوی نان  شبیه تنور بود که محل نگهداری نان بود البته بالاتر از سطح زمین و در محلی خنک با گل ساخته می شد