یکان سعدی – مرند – آذربایجان شرقی
آنها اول بار محافظت و قره سورانی جاده ها را از طرف اقبال السلطنه عهده دار بودند؛ ولی در نتیجه روشنگریهای میرزا نورالله یکانی به جرگه آزادیخواهان و مشروطه طلبان پیوستند. این سه برادر به همراه نورالله خان وبه سرکردگی قوچعلی خان توانستند خوی را فتح کنند و قوچعلی خان مدتی به عنوان حاکم خوی امور شهر را سر و سامان داد. (۶ ذی الحجه ۱۳۲۶ قمری)
در ۱۳۳۰ قمری، زیر فشار روسیه تزاری، قوچعلی خان و بخشعلی خان به شهر بتلیس ترکیه تبعید می شوند ولی پس از مدتی فرار کرده و به ایران بر می گردند و مبارزه را ادامه می دهند.
این سه برادر آزادیخواه هر کدام به طرز ناجوانمردانه ای به قتل می رسند. برادر کوچکتر( شیرعلی خان )همراه مادرش به خانه دایی خود در روستای مراکند خوی پناه می برد؛ ولی اقبال السلطنه دستور قتل او را صادر می کند؛ در نتیجه شیرعلی خان توسط علی خان ماکویی به قتل می رسد. قوچعلی خان توسط یاران دروغین خود در اوشنویه کردستان به قتل می رسد
* شهادت بخشعلی خان :
اما داستان مرگ بخشعلی خان از همه حزن انگیزتز است. خانه او توسط قوای تزاری ویران و خود تحت تعقیب بود. به اجبار به اسماعیل سیمتیقو پناه می برد؛ ولی افراد سمیتقو کرد ناجوانمردانه شب هنگام او را دستگیر و به نیروهای روس تحویل می دهند. آنها بخشعلی خان را به خوی برده و پس از چند روز، او را به دار می کشند. نقل می کنند زمانیکه او را به پای دار می بردند، خطاب به روس ها می گوید :
«سیمتیقو مرا ناجوانمردانه در خانه خود دستگیر و به شما تحویل داده است شما مرا آزاد کنید و اسب و تفنگم را به من بدهید. سمیتقو و تمام ایل او به طرفم هجوم آورند .اگر بتوانند مرا بگیرند؛ آنوقت لایق کشتن من خواهید بود»!
و این چنین فرزند دیگر از فرزندان رشیدروستای یکانسعدی با افتخاردرراه وطن به شهادت رسیدندونام خود
وروستای خودشان راسربلندکردند.برای شادی ای سه برادرودیگریارانش صلوات بفریتید.
نورواله خان یکانی:
|
– در دوره استبداد رضا خانی ، تبعید به یکانات و تحت نظر . – در یکانات : تاسیس مدارس و تشویق و توسعه آموزش و پرورش ، احداث سد و قنات برای رونق کشاورزی ، دفاع از منافع دهقانان . – بعد از شهریور ۱۳۲۰ ، از نخستین گروندگان به حزب توده ایران و تاسیس کمیته های حزبی در مرند ، سلماس و خوی . – به احترام مبارزات طولانی ، نخستین کنفرانس ایالتی حزب توده در آذربایجان را افتتاح کرد . – عضو کنگره فرقه دموکرات آذربایجان ، نماینده منتخب کنگره ملی آذربایجان و مجلس ملی آذربایجان در سال ۱۳۲۴ . – صدر کمیته فرقه در خوی : احداث مدارس ، … لوله کشی آب شهر خوی . – معاون وزیر کشور حکومت ملی آذربایجان ، رئیس شهر بانی ارومیه .
نور الله یکانی در یورش سبعانه و کینه جویانه ارتش شاهنشاهی به رهبری مستشاران آمریکایی در اواخر آذر ۱۳۲۵ بازداشت شد ، انتقام جویانه مورد کنجه قرار گرفت و به پاشنه ی پایش میخ کوبیدند . محکمه صحرایی با حضور چند افسر بدنام و فراری سوم شهریور و اخراجی از آذربایجان در آذر ۱۳۲۴ و مفتخر به ‹اطاعت کورکورانه›،قهرمان ما را که با صلابت تمام دادگاه فرمایشی را با کارنامه پر باری از آزادی خواهی و انقلابی تحقیر کرد ، به اعدام محکوم نمود . پیشروی قهرمان ما به سوی چوبه دار حماسه آفرین بود . قامتی کشیده ، استوار ، سرافراز با گام های سنگین به سوی چوبه دار پیش می رفت .از جای زخم میخ کوبی پاشنه ی پایش خون سرخش ،آثار گام های پر ابهت او را در روی خاک زمین گلگون می کرد و حماسه ی او را بر خاک وطن ثبت نمود ولی قهرمان ،درد و مرگ را تحقیر می کرد . به سوگندی که در جبهه های نبرد آزاذی خواهانه با خون همرزمان خود بسته بود ، وفادار بود . فریاد رسای او : زنده باد آزادی ،در تاریخ طنین انداخت . شفق صبحگاهی بر چهره مغرورش تابید و خون مردگی رگها چهره کبود او را نمایان ساخت.خونی که فردا پس فردا و فرداها در رگ جوانان پرشور و آگاه ما به جوش خواهد آمد و مانند او در راه آزادی خاک سرزمین ما را گلگون و پرچم پیروزی انقلاب بزرگ خلق را رنگین خواهد ساخت. |
