پیله رود – نمین – اردبیل
سایتها و وبلاگهای روستای پیله رود
شهرستان نمین – استان اردبیل
http://nedayepilerood.blogfa.com/
بدون شک هرتازه وارد وجوینده ای که وارد پیله رود شده یاکلمه پیله رود را میشنود درمقابل این سوال که چگونه جایی است ویامفهوم علمی این کلمه مرکب چه میتواند باشد٬قرار خواهد گرفت وبرای آگاهی یافتن وارد دنـیــــای رایانه (اینترنت) شده ویا سری به لای صفحات لغتنامه های حاضر زده وبـــر روی این کلمه کلیک کند.بی شک درمقابل جوابهای متعددی قرار نخواهـــــد گرفت وتنها به چند وبلاگ موجود و آورده مرحوم علامه دهخدا خواهد رسید که اینگونه کتابت فرموده اند:
پیله رود. [ ل َ ] (اِخ ) دهی از بخش نمین شهرستان اردبیل واقع در ۲۷ هزارگزی شمال اردبیل و ۲۴ هزارگزی شوسه ٔ خیاو به اردبیل . کوهستانی ، معتدل ، دارای ۲۴۴۷ تن سکنه . آب آنجا از چشمه و پیله رود. محصول آن غلات و حبوبات و میوه جات . شغل اهالی آن زراعت و گله داری ، راه آنجا ماشین رو است و مرزبانی درجه ۲ دارد. این آبادی از ۱۳ آبادی کوچک پهلوی هم تشکیل می یابد که اسامی قراء آن بشرح زیر میباشد: فتح مقصود، نظرعلی کندی ، هشند، جوش آباد، سنجد محله ، پیرراه ، آقایارلو، یوز باشی محله ، پیر جوار، قلعه ، قاضی کندی ، کوده لر، صلاح قشلاقی ، ولی آباد. (فرهنگ جغرافیائی ایران ج ۴).
مطمئناْ این اطلاعاتی نخواهد بود که جوینده بدنبال آن است .لذا بر آن شدیم تا جایی که در توانمان باشد در خصوص پیله رود وتاریخ وفرهنگ کهـن آن وعلل نامیده شدنش به این نام ٬ در این وبلاگ برای دوستان مشتاق مطلب واطلاعات تهیه وقرار دهیم.
نگاهی به موقعیت پیله رود
پیله رود منطقه ای است باوضعیت توپوگرافی کوهستانی واقع در حاشیه غربی دریای خزر با طول جغرافیایی ۴۸ درجه ۳۴ دقیقه ۵۸ ثانیه تا ۴۸ درجه ۴۱ دقیقه ۳۸ ثانیه شمالــــــــــــی وعــــرض جغرافیایی ۳۸ درجه ۲۴ دقیقه ۰۸ ثانیه تا ۳۸ درجه ۵۵ دقیقه ۱۴ ثانیه شرقی که حداقل ارتفاع آنجا۱۵۰۰متر وحداکثر ارتفاع ۳۲۰۰ متر وارتفاع متوسط منطقه ۲۴۰۰ متر از سطح دریا میباشد.
جهت عمومی منطقه جنوبی با دامنه های شرقی ــ غربی و یال و دره های متعدد میباشد کـــــه امروزه از قسمت میانی منطقه راه آسفالته عبور میکند که همه روستاها را تا نقطه صفر مرزی به همدیگر ارتباط میدهد.
منطقه پیله رود از لحاظ حدود اربعه شمالاً به کشور جمهوری آذربایجان و جنوبـاً به روستــــــا های کلندرق علیا ٬کلندرق سفلی و روستای علی کمر و شرقـاً به اراضی روستاهای عنبران علیــــا و قشلاق (پیله زر) و غربـاً به روستاهای دلیکلی داش ٬خواجه بلاغی٬ بویاغچلو وسرخانلومنتهـــی میگردد که در دوره های قدیم بیشتر این روستاها نیز به پیله رود تابعیت داشته اند.
مجموعه روستاهای پیله رود از توابع استان اردبیل و شهرستان نمین و زیر مجموعه ای از بخش مرکزی (بخش ۳ نمین)میباشد که فاصله اش تا مرکز استان ۵۲ کیلومتر و با مرکز شهرستان در حدود ۳۵ کیلومتر می باشد که دو شهر نمین و عنبران سفلی در سمت شرقی پیله رود قـــــرار گرفته اند.
پیله رود به ۱۴ روستا با اسامی ذیل بترتیب : فتح مقصود ــ نظر علی کندی ــ هشنه ــ خوش آباد مسجد محله سی ــ آقایارلو ــ یوزباشی قلعــه سی ــ پیرجوار ــ پیرزاده ــ قلعه ــ قاضی کندی ــ گودلر ــ صالح قشلاقی و ولی آباد اطلاق میگردد که روستای فتح مقصود مرتفع ترین و دورترین و صالح قشلاقی نزدیکترین روستا نسبت به مرکز شهر میباشد و از نظر ترکیب جمعیتی در حـــال حاضر روستای هشنه پرجمعیت ترین و قاضی کندی کم جمعیت ترین روستا محسوب میگردد.
همچنین روستای ولی آباد بدلیل مهاجرت اهالی مدتهاست که خالی از سکنه بوده و بصورت مخروبه ای در آمده است.
پیله رود با داشتن حدود ۲۰ کیلومتر مرز مشترک ٬ همجواری با جمهوری آذربایجان را دارد کــــــــه روستای ییلاقی فتح مقصود در چند صد متری مرز و جاده پاتران قرار گرفته است
پیله رود و وجه تسمیه آن
اینکه در ازمنه قدیم این منطقه وروستاهای پیله رود چه نامی داشته و از چه تاریخ با این نام معروفیت
پیدا کرده است٬بسیار جستجو کردم ولی سندی بدست نیاوردم.
در بعضی از لغت نامه ها به مطالبی جزئی و اندک در این خصوص برخوردم وچند روایت نیز در این مورد
وجود دارد که چندان قابل اعتماد نبوده و مستند به سند نمیباشد .
لذا عبارات و روایات رایج بین اهالی پیله رود ٬ درمورد پیله رود را برای دوستدارانش بیان میکنــــــــــم.
* عده ای بر این باورند که در این منطقه پهلوان و سرداری که بر این قلمرو حاکم بوده و در جایی بنام
" قلعه زنگی" که مشرف بر رودخانه است سکونت داشته است که فردی باهیکلی تنومند وصورتـــی
چاق٬ پلک و ابروانی ضخیم و با چشمانی درشت بوده بطوریکه پیله چشمان و ابروانش (افتادگی و ورم
پوست بالای چشم و پلک بالایی که مژه آن زیاد بوده )سنگینی کرده وبصورتش میریخته که آنها را به
وسیله گیره هایی بالا نگه میداشته وچون بر همه روستاهای اطراف پیله رود صدارت داشته با اشاره
به ظاهر وی منطقه سکونتش را بدین نام خوانده اند که در لغت نامه هم پیله بمعنی چشم و پلک
چشم آمده است .
گــرچه پیله چشم بر هم میزنی در سفینه خفته ای ره میــکنی "مولوی"
با آنکه مردان قدیم نسبت به حال درشت اندام و بزرگ بوده اند ولی قبول کردن این فرضیه برای عموم
کمی اغراق و دور از حقیقت بنظر میرسد.
*بعضی از اهالی نیز که از اجداد خود شنیده اند بر این باورند که گذشتگانشان در کنار این رود خانــه
بخاطر وجود آب مسکن گزیده و بدلیل اینکه منطقه ای جنگلی و پر از درختان توت بوده است به پرورش
کرم ابریشم اشتغال داشته و از این طریق امرار معاش مینموده اند وبهمان خاطـــــر به این منـــطقه
پیله رود گفته میشود (محل پرورش کرم ابریشم و تهیه ابریشم)
این در حالیست که بنده آن منطقه را دیده و جز چند اصله انگشت شمار درخت توت نیافتم و از جنگل
نقل شده جز در قسمت شرقی و نقاط شمالی پیله رود (اطراف فتح مقصود)آنهم در کناره وآنسوی
مرز در سایر اراضی و باغات پیله رود چیزی مشاهده ننمودم که احتمال میرود اهالی در سالهــــای
گذشته بخاطر دسترسی نداشتن به منابع سوختی برای تامین سوخت وساختمان از درختان جنگل
استفاده کرده وبعلت قطع بی رویه از بین رفته وامروزه جز تعداد اندک در باغات٬وجود ندارد واگر کـم
آبی منطقه را که در حال حاضر حاکم است در نظر بگیریم درخت توت از درختانی میباشد که به کـم
آبی مقاوم بوده و میتواند سالها حیات وسر سبزی داشته باشد.
چرا در پیله رود امروزه مردم به کاشت درخت توت و پرورش کرم ابریشم تمایلی ندارند سوالیست که
این باور را نیز در هاله ای از ابهام فرو میبرد.
*در ولایات گیلان و مازندران ٬پیله نامی از نامهای بزرگ بوده و برای نامیدن بزرگان طوایف و مـــردان
صاحب نام از این کلمه استفاده میشده است که هنوز هم در بسیاری از نقاط شهری و روستایــی
گیلان و مازندران رایج بوده و در تعاریف بزرگان استفاده میشود که در لغت نامه مرحوم دهـــــــخدا
نیز به این مسئله اشارتی شده است.
احتمال اینکه مردانی از این بلاد در گذشته های دور بر این منطقه آمده و ساکن شده اند و با توجه
به فرهنگ خودشان این محال و مکان سکونت خود را نیز گرامی داشته و پیله رود نامیده اند .
بهرحال این هم تصوری دیگر بر وجه تسمیه این دیار است.
*در لغت نامه ها اشاراتی شده به "پیله"بمعنی (صحرا و زمینی خشک و وسیع که در میان دو آب
واقع شده باشد یعنی دو طرف آن دو رودخانه رفته باشد یا یک رودخانه دو شاخ شود و آن زمین را
در میان در آیـــــــد.) (بحالت جزیره در آید)
با توجه به کوهستانی بودن منطقه و وجود دره های زیاد در اطراف٬رودخانه هایی شکل گرفته ولی
همه آنها بدون آب بوده ویا اینکه فقط آبهای فصلی در آنها جاری هستند و تنها رود خانـــــه بزرگ و
قابل قبول رودخانه ای است که از وسط روستاها میگذرد و از کوههای اوچ دره و هفت چشمه سـر
چشمه و تا رودخانه قره سو در نزدیکی اردبیل پیش میرود که آنهم در سالهای گذشته کمترین آب
در فصول سال را داشته و به دلیل خشکسالیهای پی در پی میرود تا رودی همیشه خشک شود.
سایر رودها و دره های اطراف پیله رود را نیز بعلت بی آبی نمی توان رودخانه نامید و تنها رودخانه
غیر از پیله رود که در مجاورت آن مشاهده شده و مسیری طولانی دارد رودخانه عنبران در شرق
و رودخانه (قوری چای)درمجاورت پلاسلو و بادرلو در غرب پیله رود میباشد که آندو نیز به قره سو
متصلند ودر مواقعــی از سال آب در آنها جریان دارد و ابهامات وارده نمیگذارد تا زیاده بر این فرضیه
تکیه داشت.
*در مواردی "پیله" بمعنی گیل دیک (نام محلی وعام گلی است) آمده است . "گلــــی است از
انواع گل سرخ و به اندام کوچکتر از گل سرخ و در هر شاخه چندین گل باهم شکفد به رنگـــهای
مختلف سفید و صورتی و سرخ دیده میشود .گلی است خوشبوی ٬گونه های بسیـــاری از آن
در جنگلهای شمال و ارتفاعات فوقانی و در آذربایجان هست که گل زرد و گل دو روی وگل گنده
از گونه های معروف و خوشبوی آن است و میوه ای سرخ و کوچکی دارد.
گیل دیک از نوع گیاهانی است که با تحمل کم آبی قادر به رشد بوده و باپراکنده شدن دانه های
آن به سایر نقاط تکثیر شده و در مدت زمان کوتاهی به حد کافی رشد میکند .
امروزه از میوه آن بعنوان رب در مصارف خوراکی و دارویی استفاده میشود و در بعضی مکانها از
میوه آن بصورت خام نیز استفاده میشود . گیاه گیل دیک را در اکثر نقاط پیله رود و بخصوص در
اطراف رودخانه براحتی میتوان یافت .
نکته اینجاست که آیا میشود منطقه ای را بخاطر داشتن این نوع گیاه پیله رود نامید در حالی که
در مناطق کوهستانی و شمالی ایران براحتی یافت میشود و این با منطق سازگار نیست که این
محال دلیل نامیدن شدنش گیاه گیل دیک باشد و این فقط در لغت چنین آمده است.
*بنقل از تعداد اندکی از سالمندان پیله رودی و مردانی از عنبران که معتقد و بیانگر دلیل دیگری بر
وجه تسمیه پیله رود هستند بنا به گفته آنها:
سه برادر بوده اند بنامهای (پیله آقا یا پیر آقا٬ عنبر آقا و جبرائیل که ازشمال آذربایجان (جمهـــوری
آذربایجان امروزی) باتفاق خانواده به این محل آمده و هرکدام از آنها درکنار رودخانه ای و در مجاورت
هم ساکن شده وآنجا را محل زندگی خود ساخته اند که بعدها با اتکا به نامهای خودشان محـــل
آباد شده را نامگذاری کرده اند.
محل زندگی برادر بزرگ پیله رود و محل اقامت برادر اوسط را عنبرآباد وعنبران و مکان برادر کوچک
را جیــد نامیده اند ولی در این خصوص نیز هیچگونه مدرکی که دلالت بر قبول این فرضیه باشــــد
وجود ندارد .هیچ نویسنده درکتابی ویا نوشته ای چیزی نیاورده واین روایت ممکن است فقط بـــه
علت مجاورت این روستاها باشد .پیله رود خود منطقه ای بزرگ وعنبران منطقه ای بزرگتر از آنست
ولی جید روستای کوچکی است که این مسئله باعث برهم خوردن معادله میشود .باید از نظـــر
ترکیب جمعیتی دارای تعداد نفراتی نزدیک بهم باشند .
بهرحال هر نقل قول ویا عبارتی در خصوص نام این منطقه نیاز به تجسس ومطالعه بیشتری دارد
تا بتوان با استناد به آن اعتبارو سندیتی برای شناختن پیله رود و این کلمه داشت .
امید است که در آینده با درایت و موشکافیهای علاقمندان باین منطقه و علی الخصوص همکاری
میراث فرهنگی بتوان جوابی قانع کننده برای سوال "چـــــرا پیله رود" یافت ودر اختیار علاقمندان
به تاریخ وتمدن کهن و پیله رودیهای با فرهنگ قرار داد.
باید یادآور شد که در حال حاضر گزینه های ۱ و۲ در میان اهالی منطقه قوت بیشتری نسبت به
سایر گزینه های مطرح شده دارد .
منطقه پیله رود بدلیل کوهستانی بودنش دارای پستی و بلندیهای متعددی است که زنجیروار در اطراف
روستاها با اشکال و ارتفاع مختلفی قد کشیده و در مقابل دیدگان هر تازه وارد و دوستدار طبیعت خود
نمایی میکنند.
کوه قرخلر(چهل تن)بلندترین کوه در شهرستان نمین و بخصوص در پیله رود میباشد که در سمت جنوبی منطقه قرار گرفته و بر جمیع روستاهای پیله رود و اطراف تسلط کامل دارد.
کوههای قلعه زنگی٬ اوچوق ٬ للـه داغی و اوروج داغی نیز در میان روستاها دیده میشوند .
در برابر عظمت کوه قرخلر و عکس آن در قسمت شمالی کوه چهل گز قرار گرفته است و کوه بورانی داغ
در غرب و کوههای گنبذ و کلکلی داغ در شرق ٬پیله رود را در محاصره خود دارند.
کوههایی بنامهای بیوک داغ ٬زهوو٬ ساقو ٬الگو داغی٬ یددی قارداش٬ اسد داغی ٬تنگ٬ تربه داغی ٬
قیز یوردی٬ هفتانی٬ بیوک داغ مرز عنبران وفتح مقصود وکوه اوچ دره بصورت یک رشته کوه بهم متصل
شده و در طول مرز کشورمان با جمهوری آذربایجان قرار گرفته اند در این کوهها و دامنه های این کوهها
به جان پناههایی بر خوردم که اهالی آنها را سنگرهای جنگی دوره جنگ جهانی دوم و بعد از آن سالها
معرفی نمودند که در زمان بر پایی اردوگاههای نظامی قشون ایران و تفنگچیان محلی در مقابل هجوم
قشون روس ایجاد شده و مورد استفاده قرار میگرفته است.
علاوه بر کوههای یاد شده کوههای کم ارتفاع زیادی نیز در اطراف روستاها وجود دارد که هر یک از آنها
اسم محلی بخصوصی را داشته و در میان اهالی با روایات و نقل قولهایی معرفی میگردند .
شاید ساکنان پیله رود از پیشینه خود و اجداد خود اطلاعات زیادی ندارند ولی وجود قلعه ها و خرابه ها
در کوهها و سایر مناطق که شخصا" بسیاری از آنها را مشاهده نمودم حاکی از وجود تمدن و آبادانـــی
در گذشته پیله رود میباشد که زمانی از نقاط مرکزی آذربایجان بوده و بعد از عقد عهد نامه گلستان در
تاریخ ۲۰/۷/۱۱۹۲ و واگذاری قسمتهای زیادی از خاک آذربایجان به روسیه به نقاط مرزی مبدل گشتــه
ولی بعد از انهم مدتهای زیادی دروازه ورود به روسیه وآذربایجان به یغما رفته٬ بوده است
با سلام و تشکر از اطلاعات بسیار مفیدی که جمع اوری کردین خیلی عالی است دستتان درد نکنه ولی به نظر من کوه قرخلر بلندترین کوه نیست بلکه کوه های واقع شده در روستای فتح مقصود مثل اوچ دره – رزل – تلین دره سی – آغ جابای دره سی – کچی اولدرن و.. بلندتر هستن که در بین آنها اوچ دره از همه بلند تر است