تجن گوکه – آستانه اشرفیه – گیلان
سایتها و وبلاگهای روستای تجن گوکه
شهرستان آستانه اشرفیه – استان گیلان
http://tajanguke.mihanblog.com/
تجن گوکه سرزمین جنگل و باران , برنج و نوغان , چای و صیفی جات پهنه رویش بنفشه ها , پامچالها , نیلوفرهای آبی و زیستگاه قوها و مرغابی های وحشی و هزاران گیاه چشم نواز و زیبایی های بیشمار دیگر . سرزمینی سرشار از حیات و مملو از نشاط که طبیعت سحرانگیز آن به همان نسبت که مایه پویش است و سختکوشی , الهام بخش آرامش است و نیروبخش اندیشه و خلاقیت . تجن گوکه , منطقه سرسبز و دل انگیز شمال در دوران زندگی خود همواره بدین شکل که امروز می بینیم نبوده و حتی طبیعتش هم نتوانسته است شکل نخستین خود را حفظ کند . سرزمین تجن گوکه در طول تاریخ کهن خویش که گاه و بیگاه بسان کانونی از آتش به پیکر سرد و بیروح منطقه گرمی بخشیده و نام آوران آن در سایه شوریدگی و عشقی که به سرزمین خود می ورزیده اند بپا می خاستند.
تجن گوکه یکی از روستاهای شهرستان آستانه اشرفیه در استان گیلان در شمال ایران است. این روستا ۵ کیلومتری غرب آستانه اشرفیه و جنوب شرقی دهستان کیسم واقع شده است. طول جغرافیایی آن ۴۹ درجه، ۵۴ دقیقه، ۴۰۰ ثانیه و عرض جغرافیایی آن ۳۷ درجه، ۱۴ دقیقه، ۵۰ ثانیه می باشد. و یکی از آبادی های بخش مرکزی دهستان کیسم میباشد. قدمت این روستا به بیش از یک هزار سال میرسد طبق تاریخ گذشته که مستند نیز میباشد. شاخه های زبان گنجشک , چنار , تبریزی , بید و انواع درختهایی است که در نواحی مرطوب می روید مثل بلوط , نارون ، چنار , افرا , شمشاد , گردو , آلش , سروکوهی و سرخدار ( نوعی کاج) – دیده می شود . شاخه های موی وحشی به تنه درختان می پیچد و بالا می رود . در این قسمت رازک وحشی , انجیر , گوجه , گلابی و سیب وحشی فراوان است و همه جا از توتهای وحشی , نسترن های وحشی , پیچک و گلهای سرخ پوشیده شده است . هنگام بهار بنفشه, پامچال و دیگر گلهای جنگلی زمین روستا را به صورت فرشی زیبا می پوشاند. این روستا تشکیل یافته از چهار محله قدیمی که در اطراف آن واقع شده است این محلهها عبارتند از : بازار سر- رودکنار – انزل محله و علی آباد. دارای آب و هوایی معتدل مرطوب و عمده فعالیت مردم کشاورزی و دامداری، دارای باغات چای، توت، سبزیجات با کشت آبی و دیمی می باشد همچنین وجود گیاهانی چون گل بنفشه، ختمی به فراوان یافت می شود. مردم این روستا بیشتر به کار کشاورزی از قبیل پرورش کرم ابریشم و شالیکاری و در کنار مزارع برنج باغ چاى نیز وجود دارد. و بافتن زنبیل و برخى دست ساخته هاى حصیرى از سرگرمى هاى مردم این روستاست که به بازار عرضه مى شود. از نظر موقعیتی این روستا به روستاهای امیر هنده ، پنچاه ، بازکیاگوراب ، بازان ، تهام و به بخش های چهارده, کیسم راه دارد.ازمحصولات زراعی این روستا میتوان به چای، برنج، بادام زمینی، صیفی جات و ابریشم اشاره کرد که آب این مزارع از رودخانه کیاسر که شاخه ای از سفیدرود است تامین میشود.این روستا دارای امکانات شهری مانند برق,تلفن,گازشهری وآب شهری شرب میباشد.در این روستا یک مکان زیارتی بقعه آقا سید حسین واقع است. میزان افراد باسواد این روستا ۹۵ درصد می باشد. این روستا از جمله روستاهای کهن و تاریخی استان گیلان محسوب می شود که آثاری نیز از گذشته تاریخ آن هنوز به یادگار مانده است با موقعیت حساسی که این روستا بر سر راه اصلی بین منطقه به پس و به پیش ( در منطقه شرق و غرب گیلان قدیم ) واقع بود همیشه مورد نظر و حساسیت زمامداران گذشته قرار داشت. زبان اصلی منطقه با گویش و لهجه شیرین گیلکی و نژاد اصلی آریا از تیره کاس و گیل می باشد. دکتر منوچهر ستوده از این روستا در کتاب خود به عنوان یکی از روستاهای حادثه خیز تاریخی نام می برد و در کتاب خونینه های تاریخ دارالمرز نوشته دکتر محمود پاینده لنگرودی به کرار از آن و مردم و دلاوریهایشان یاد می شود همچنین در کتاب از آستارا تا استرآباد و کتاب تاریخ گیلان و دیلمان نوشته ظهیر الدین مرعشی و در سفرنامه رابینو و مشاهدات نزدیکش از این روستا در آن دوران، صحت حساسیت وجود این روستا در دل تاریخ گیلان روشن بود.
تجـن ، دارای معنای زیر است:
۱- نام یک گونه نی خیزران مانند است که در کنار دریای مازندران میروئیده. در سنکسکریت نیز تجنه ، به معنی : خیزان بکار میرود.
۲ – در دیلمی و طبری : تجن = tajan و تیجن = tijan نام گیاهی است همانند نی میان پر که خانهها را در جلگهها بدان حصار میکرده اند.
۳ – خود واژه تجن دو جزء دارد. یکی تج = taj که ریشه است. دیگر، ان = an که پسوندی است برای نشان دادن حالت و صفت و نسبت و عینیت چیزی.
۴ – واژه تج به معناهای: روان بودنِ، تند و تیز شتافتن، تاختن، نفوذ کردن، تازیدن، تاخت و تاز کردن در همه زبانها کهن ایرانی گواه دارد. در اوستا و پارسی باستان : تک = tak – تج =
۵ – از این رو تجن = tajan در دیلمی یعنی : نفوذ کننده – نافد – تراونده به اطراف تازنده – تازان – تند و تیز و گزنده.
۶ – تجن : در تاریخ گیلان و دیلمستان نام مردم و رود روستایی است در گیلان در در کناره سفید رود و تجن گوکه : نام روستایی در نزدیکی سفید رود آمده است.
۷ – تجن به معنای تیزرو و یا تندروان است و گوکه به معنای اجتماع و جمع شدن و تجن گوکه به جمع به معنی محل اجتماع تیز روندگان می باشد.
منبع :لغت نامه دهخدا
مکان های دیدنی روستا
چشم انداز شالیزارها ی واقع شده در قاسم باغ در فصل نشاء کاری – باغات چای در فصل بهار – توتستان های باغات کوتمبنه – پل خشتی روستا که از آثار باستانی و قدیمی روستا به شما میرود – و هم چنین کانال های منتهی به روستا که جاده ای از کنار آن میگذرد که در فصل پاییز و زمستان پر از علاقه مندان به ماهیگیری است که در سرتاسر این کانالها مشغول ماهیگیری میباشند .
پل خشتی
این پل در ابتدای ورودی دهکده تجن گوکه برپا شده و دارای یک دهانه به عرض ۵۰/۲ متر است. درازای پل ۱۰متر و بلندی آن از سطح آب ۴۰/۲ متر است. در بنای این پل از دو نوع آجر به ابعاد ۴×28×24 و ۴×18×18 سانتی متر استفاده شده است.این پل داراى دو چشمه با طاق جناقى است. در پایه هاى میانى و جانبى پل اتاقک هاى کوچکى براى بیتوته کاروانیان احداث شده بود. طول پل ۶۰ متر و عرض آن ۲۵/۴ و ارتفاع کلى آن بیش از ۵/۷ متر است. مصالح به کار رفته در این پل آجر، سنگ و ملات ساروج است. این پل در زمان قاجاریه ساخته شده است. بین دو جان پناه ۳۴۵ تا ۳۵۰ سانتیمتر و عرض قسمت جان پناهها هر یک ۴۵ و ارتفاع آنها ۳۵ سانتیمتر است. عرض کلى پل ۴۳۰ سانتیمتر است. محل عبور عابر پیاده روى پل را در مرمت هاى اخیر با لوح سنگ مفروش ساخته اند. پل داراى دهانه با طاق جناقى نسبتاً کند است. دو فرو رفتگى در پیشانى پل و در فاصله بین دو قوس قرار دارد. هر یک از قوسها در سمت بیرونى داراى یک نوار آجرکارى به عرض ۱۲ سانتیمتر است که حالتى تزئینى و برجسته دارند. علاوه بر آن در کناره قوسها آجر چینى خاصى نیز انجام شده و حاشیه اى به عرض ۶۰ سانتیمتر را به وجود آورده است. پایه میانى قطور پل چهار متر عرض دارد و دو موج شکن یا سیل برگردان در دو طرف پل براى کاستن از فشار آب در ایام افزایش سطح آب تعبیه شده است. یک دهانه کوچک بین پایه میانى پل و یک طاق نماى جناقى بر بالاى آن با عرض ۵۰ سانتیمتر وجود دارد.
کشاورزی و دامداری در روستا
آب کشاورزی این روستااز نهرهای حشمت رود، سید علی اکبر و سالار جواد که از شعبه های فرعی سفید رود هستند تأمین میگردد. همچنین کانال های زیادی از حشمت رود جدا کرده اند که تعدادی دیگر از روستاهای این شهرستان را آبیاری میکند. از محصولات عمده این روستا : برنج، چای ،کرم ابریشم ، دانه های روغنی، محصولات جالیزی و اندکی سیب زمینی و انگور است. دامداری در این روستا مدتی است که با کمک و مساعدت شورای روستا و بانک کشاورزی شهرستان رونق خوبی گرفته است. مردم با پرورش دام و بعمل آمدن شیر آن ، هم مایحتاج زندگی را تامین میکنند و هم خوراک دام را از درآمدی که نصیب شان میشود. در این روستا تعداد دامها بالغ بر یکهزارو یکصد راس میباشد اهم از شیرده و گوشتی. ده نفر از این دامدارها تعداد گاوهایشان از ده راس هم فراتر میرود.رونق دامداری در این روستا باعث شده که چهار مرکز جمع آوری شیر در این روستا ایجاد شود که مرکزی ترین آنها که هم به بازار نزدیک است و در مسیر گلوگاه سه روستا میباشد و هم در فعالیت های ورزشی روستا مشغول تیمداری است مرکز جمع آوری شیر صداقت میباشد که تعداد ۱۲۰ نفر شیرهایشان را در روستا و روستاهای مجاور به این واحد تحویل میدهند.
در این روستا یک مدرسه ابتدایی که ۱۳۴۵ ساخته شده بود و قدیمی ترین مدرسه در روستاهای مجاور بوده و در مرکز روستا در مجاورت مسجد محله قرارداشت که بدلیل فرسودگی از بین رفت و با مساعدت و کمک اهالی و آموزش و پروش شهرستان مدرسه شش کلاسه در سال ۱۳۸۰ ساخته شده است و مشغول فعالیت میباشد. مدرسه راهنمایی نبوت نیز از سال ۱۳۵۶ مشغول فعالیت شده است این مدرسه نیز بدلیل فرسودگی و همچنین برف سنگینی که سال ۱۳۸۳ در استان نازل شده تخریب و مدرسه شش کلاسه نوساز در حال حاضر مشغول فعالیت میباشد.
چندین کارخانه بلوک زنی – یک کارخانه چای – دو کارخانه برنجکوبی و چهار مرکز جمع آوری شیر و همچنین یک کارگاه ریسندگی مشغول به فعالیت در این روستا میباشند.
در این روستا تعداد ۶۶۳ خانوار و جمعیتی بالغ بر ۲۸۱۸ نفر در کنار هم در صفا و صمیمیت مشغول زندگی می باشند که از این تعداد خانوار تقریبا ده خانوار آن بعد از زلزله گیلان از ییلاق به این روستا کوچ کرده اند و در کنار روستاییان به کار کشاورزی و چند نفر هم به کار آهنگری مشغول می باشند .
شکل خانه های روستا: در این روستا خانه ها تقریبا به شکل سنتی ساخته می شد بدین صورت که در دو قسمت تحتانی و قسمت فوقانی .قسمت فوقانی برای نشیمن و زندگی ساخته می شد و قسمت تحتانی که بوسیله ستونهایی از چوب و یا بلوک از سطح زمین فاصله داشت این ستونها باعث می شد که رطوبت به قسمت فوقانی نفوذ نکند . از قسمت تحتانی با محصور کردن ستونها برای نگهداری ماکیان (مرغ و خروس و اردک) استفاده می کردند . همه خانه های روستای در کنار هم و با فاصله نزدیک هم ساخته می شود و زمینهای کشاورزی آنان نیز در فاصله دورتر از محل زندگی در یک مکان حاصلخیزتر قرار دارد . در کنار خانه های روستایی جایی برای نگهداری محصولات کشاورزی به نام کندوج ساخته می شود که این مکان با پایه های چوبی و سقف شیروانی ساخته می شود در قدیم سقف همه این مکانها در روستا از نوعی گالی ( نام یک گونه نی خیزران مانند است که در کنار رود می روید و نام تجن نیز از همین گیاه گرفته شده است ) که انرا از کنار رودها مبریدند و دسته دسته کرده و خشک می کردند و در محصور کردن دیوارهای خانه های روستایی و هم سقف های خانه های روستایی را با گالی مسقف می کردند .در کنار خانه جایی هم برای نگهداری ماکیان ساخته می شود که به لونه یا کرک لونه معروف است و هم چنین جایی برای نگداری گاوها بنام طویله یا گاچی می سازند . در قدیم همه این مکانها ( کندوج – تیل انبار – طویله – لونه)حتی توالت را در کنار و یا در اطراف ساختمان اصلی و همه سقف های آنرا گالی پوش می کردند ولی امروزه بدلیل رعایت مسایل بهداشتی دورتر از محل سکونت می سازند فقط توالت را داخل ساختمان می سازند .
تیل انبار : همانطور که از اسمش پیداست این مکان را در نزدیکی خانه های مسکونی ساخته می شد محل نگهداری چیز های باارزش و نیز پرورش کرم ابریشم استفاده می شود که پایه های آن از چوب و بلوک و سقف آن در قدیم گالی و اکنون شیروانی می سازند .
معرفی اجمالی تاریخ فرهنگ آیینها و سنت های رایج در روستا
۱ – برم شادی : چند روز قبل از عروسی به رسم کمک ، فامیل های خانواده داماد وسایلی را داخل ساکی میگذارند و روانه خانه داماد میکنند. و البته وسایلی را هم که داخل ساک می گذارند هم قابل توجه هست مثل برنج و روغن و گردو و سیب زمینی و پیاز و مرغ و الو و قیسی و تاید و صابون و ریکا و اسکاج زردچوبه و فلفل و نمک بعلاوه دو متر پارچه که البته این همه وسایل از عهده یک ساک خارج است ولی عمدتا همین ها هستند حالا هر خانواده ای به وسع و توان خودش وسایلی را که تدارک دیده روانه خانه داماد می کند و به نفر حمل کننده وسایل هم مادر داماد هدیه ای نظیر پول تقدیم و یا در داخل ساک می گذارد .
۲ – برم : در هنگام شروع مراسم و یا قبل از مراسم عروسی خانواده های فامیل داماد به رسم کمک گوسفند زنده ای را همراه با یک شاخه ای از درخت را انتخاب کرده و روی دو یا چهار شاخه آن پرتقال یا نارنج و آینه گذاشته و این شاخه را روی شاخ گوسفند قرار می دهند وروسری را هم به گردن گوسفند آویزان می کنند و طی مراسمی روانه خانه داماد می کردند
۳ – گچ چینی : پس از پایان کار و مراحل رشد و نمو و به بار نشستن کرم ابریشم و تشکیل پیله ، رسم براین است که تمامی دوستان و فاملین را دعوت می کنند که هم در جدا کردن پیله از شاخه های خشک شده و بی برگ توت کمک کنند و هم اینکه یک روز را درکنار هم باشند و در شادی شان شریک باشند و به صاحب تلمبار و گچ تبریک و اصطلاحا « خرمن برکت » را می گویند.
۴ – لافند سری : در قدیم رسم براین بود که وقتی احشام (گاو – گوسفند ) را می خواستند به هر دلیل ممکن بفروشند ، به کسی که در این مدت مدید از آن حیوان نگهداری می کرد و تیمارداری از آن را بعهده داشت ، در پایان معامله و فروش، لافند (طناب) حیوان را در دست خریدار می گذاشت و خریدار نیز انعامی به ایشان تقدیم می کرد .
5 – زیه خوری : وقتی که گاو زایمان می کند شیر گاو در روزهای اول غیر قابل استفاده است و شیر گاو را دوشیده و در ظرفی قرار میدهند و جمع آوری کرده و آن را با مقداری از شیر گاو دیگر به همراه مقداری نمک مخلوط کرده و می جوشانند و مقداری هم زیره داخل ظرف شیر در حال جوش می ریزند و بعد از حالت گرفتن و سرد شدن آن را در ظرف های کوچک ریخته و بین همسایه ها و فاملین تقسیم می کنند تا در شادیشان شریک شوند و در عوض آن در ظرف محتوی زیه نمک گذاشته تا به رسم ادب ظرف خالی برنگردد.
۶ – مجمع دهی : در دو نوبت اقدام به این کار می کنند اول اینکه در ایام محرم و خصوصا دهه اول آن ، اهالی روستا هر شب غذایی را درون سینی های بزرگ به همراه خورشت و سبزیجات تازه فصل روانه مسجد محله می کنند تا در پایان مراسم عزاداری و سینه زنی شام را در مسجد محله در کنار هم صرف کنند و یا اینکه به در خانه بعضی از اهلی کم بضاعت می فرستند و یا هنگام مراسم روضه خوانی در مسجد محله خصوصا روز سوم درگذشت یکی از اهالی محل این عمل را انجام می دهند . دوم اینکه برای عروس هدایایی را داخل مجمع گذاشته و از طرف خانواده داماد روانه خانه عروس می کنند که داخل آنها هدایایی نظیر پارچه و یک کیلو شیرینی و شانه و دمپایی و جوراب و کفش و ظرف چینی را داخل مجمع گذاشته و می فرستند .
۷ –دعوت گیری : رسم براین است که بعد از مراسم بعله برون و جاری شدن صیغه محرمیت ، برای اولین بار که عروس خانم پایش را به خانه داماد می گذارد و به اصطلاح پاگشا شود همراه دوستان خود طی مراسمی نهار را مهمان خانواده داماد همراه با دوستان و فاملین خود است و هدایایی را به عروس خانم از طرف فاملین داماد تقدیم می کنند.
۸ – پاکشون : داماد نیز مثل عروس خانم برایش پاگشا می گیرند و ایشان نیز یک شام را همراه با دوستان خود مهمان خانه عروس می شوند که در آنجا نیز خانواده عروس هدایایی را تقدیم داماد می کنند از قبیل سری کامل وسایل شخصی و یک دست لباس کامل و کفش !
۹ – قربونی : هدایایی برای تازه عروس در ایام عید قربان از طرف خانواده داماد فرستاده می شود که این هدایا شامل جواهرات ( النگو – انگشتر و یا گوشواره ) و کفش و روسری و یک قواره پارچه و چادر بعلاوه یک کیلو شیرنی داخل مجمع بعلاوه یک گوسفند زنده روانه خانه عروس می کنند .
۱۰ – گهواردنه ای (سیسمونی) :
۱۱ – بازی عید ( چاله دکونی)
۱۲ – گلاب زنی
۱۳ –
شب چله
شب چله از مراسم باستانی ایران، در گیلان هم از منزلت خاصی برخوردار است. شب اول دی ماه هر سال را اهل خانواده و خویشان و گاه همسایه ها گرد هم می آیند تا آیین شب چله را برگزار نمایند. برای مراسم شب چله، معمولاً خوردنی ها و تنقلات و آجیل زیادی فراهم می آورند. هندوانه به سفره این شب رنگ و بویی دیگر می بخشد و به قولی اگر هر کس در شب چله هندوانه بخورد، در تابستان احساس تشنگی نمی کند. یکی از ترانه هایی که در این شب زمزمه می شود، چنین است: امشو، شو چله، چاقو بزنیم هندونه کله
یعنی: امشب شب چله و چاقو به هندوانه بزنیم.
از دیگر خوردنی های این شب، برنج برشته، عدس و گندم برشته، کونوس (ازگیل وحشی)، آجیل، پرتقال، لیمو، خوج (گلابی محلی) و میوه های دیگر است.
تفال به دیوان حافظ از دیگر آداب این شب است. پس از نیت و سوگند دادن حافظ به شاخ نبات، دیوان را می گشایند و اولین غزل صفحه جلوتر را می خوانند. اعتقاد بر این است که بیش از سه بار نباید فال گرفت چون حافظ ناراحت می شود و حرف های خوش نمی زند.
