روستای دوزهیر / سمنان / سمنان

روستای دوزهیردریک نگاه

 

روستای دوزهیرامروزه یکی از دهستان های شهرستان سمنان در۶۴ کیلومتری شمال شرقی این

 شهرستان است ولی به دلیل گسل آهوان میهمانانی که قصد سفر به این روستارا دارندابتداباید۵/۵۷

 کیلومتردرجاده سمنان-دامغان وسپس۲/۲۵ کیلومتر را در جاده ای فرعی به نام جاده ی آبخوران-جام-

دوزهیر راه بپیمایند که در مجموع ۷/۸۲ کیلومتر می شودتا وارد روستایی ذوزنقه ای با مساحت ۶۱۰۰۰۰

مترمربع شوند که قاعده شمالی این ذوزنقه توسط رشته کوه های نائینک وقاعده جنوبی آن توسط رشته

 کوه هایی جداگانه معروف به تک لک – ضلع شرقی آن توسط رشته کوه شمالی که شامل دو بخش

شرقی و غربی است محاصره گردیده است ولی چون این روستای ذوزنقه ای از حیث اضلاع شمال و

شرق و غرب محاصره وضلع جنوبی آن بازاست ورو به پستی دشت کویر میرود این روستا محل هجوم

سیل در هر سال می باشد اما باید خدا را شکر کرد که به سبب برکت همین سیل دوزهیرحالتی دلتایی

 به خود گرفته و با نشست آبرفت چهار رشته کوه خاک آن کاملا آبرفتی ودر مزارع جنوبی آن که امروزه به

 علت کمبود آب کشاورزی مورد کشت قرار نمی گیرند خاک بسیار بسیار بسیارمناسب و قوی برای

کشاورزی است البته نا گفته نماند که این سیل ها در سالیان متمادی خسارات جبران ناپذیری به دوزهیر

 وارد کردند.((نوش بی نیش ندیدم در جهان همنشین گل نجستم در گلستان غیر خار))

 

 

نامگذاری این روستا با استناد به کتاب ((اقوام عرب و باصری های شیراز))دوزهیربه معنای دویاور در یکی

از گویش های محلی شیراز می باشد ودر مورد چگونگی تشکیل این روستا هنوز هم به طور قطعی نمی

 توان نظر داد زیرا منابعی که در باب این روستا در شهر صددروازه موجود بوده در حمله ی مغولان به ایران

سوزانده شده وآثار باستانی آن هم توسط عدهای چپاول گر….. …..

 

 

 

اما من در حین جمع آوری اطلاعات به مقاله ای برخوردم که در آن بیان شده بود شاید بتوان قلعه روستا

ی دوزهیر را با توجه به چند اثر معماری درآن به دوره سلجوقیان یعنی حدود ۷۵۰ سال پیش مربوط

دانست وپس از پرسش از مادر بزرگم فهمیدم که دو قلعه قدیمی تر در دشت جنوبی روستا به نام کآفر قلعه ومریم قلعه وجود داشته البته همه افرادی که اهل مطالعه تاریخ هستند می دانند که قبل از تاریخ

اسلامی وبین سده های ۲تا۷ هجری کتب تاریخ بسیار نایاب ومحدود هستندولی بااستناد به مدارک موجود می توان گفت که این روستا به دلیل موقعیت مناسب جهت اشراف بر نواحی اطرافش وقرار گیری

کاملا دقیق در مسیر جاده ابریشم در گذشته های دور دارای ارزش نظامی بوده ولی کشاورزی و

دامپروری درگذشته های نزدیک در آن رونق پیداکرده است.

 

 

البته بهتر است بدانیم در دوره اشکانیان که ایران از سلطه همه جانبه یونانی ها رها شد شهر صددروازه

 (دامغان)و جاده ی ابریشم که پل ارتباطی روم – چین – حوزه مدیترانه وایران بود بسیار مورد توجه قرار

گرفت و سازندگی های بسیاری در آن انجام شد شاید بتوان گفت چون دوزهیر  درحوالی  جاده

ابریشم قرار دارد وبهترین مکان در جهت تسلط بر این جاده برای یاغیان است دردوره اشکانیان یا حتی

سلسله قبلی یعنی هخامنشیان مورد توجه قرار داشته است.راستی در کتابی خواندم که چون دوزهیر

از لحاظ جغرافیایی کاملا برای تسلط به جاده ابریشم مناسب است دو تن از بزرگترین یاغیان کشور در

عهد قاجار بنا امیرباصری وحسین ایلخانی در آنجا اقامت داشته اند که در دوره صدارت رضاشاه کشته شدند. 

 

 

در زمینه آب وهوا در تابستان ها معتدل وخشک ودر زمستان ها سردو خشک است آب کشاورزی از

قناتی که سفره اصلی آن در یایکوه سرخ قرار دارد تامین می شود ولی آب شرب از چشمه های قملاق و

نائینک تامین می شود البته مردم روستا کوه سرخ را با نام تپه سرخ می نامند ولی با یک بازدید

سطحی از ان میتوان فهمید که آن کوهی با سنگ های اذرین و کانی های سیلیکاته روشن مثل فیروزه

وسیلیکات تیره می باشد.

 

 

بادهای این روستا که حتما توجه هر فردی رابه خد جلب می کند ۴ دسته اند:

۱)تورانه : به بادی که مرکزپر رفشار آن دامنه های جنوبی البرز ومرکز کم فشارش نواح پست جنوبی

باشد تورانه می گویند که تقریبا بیشتر نواحی استان یعنی از شهمیرزاد تا شاهرود وحتی بخش هایی

در گرمسار و نواحی دیگر را تحت تاثیر قرار داده و یکی از مهم ترین بادهای استان می باشد واین باد

نسبت به دوزهیر هم کمی لطف نموده واین روستا را با رطوبت ملایم خود تحت تاثیر سالانه قرار می دهد

 راستی یادتان باشد این باد از جانب شمال(سمت جام) وشمال شرقی (سمت دامغان) می وزد.

 

۲)شهریاری = این بادها نظر لطفی از سمت سرکویر یعنی جنوب شرقی

در سه فصل بهار – تابستان وپاییز به این روستا می کنند وچون شدت رطوبت آنان بسیار کم است پوست

 مردم روستا در این سه فصل به شدت خشک شده و در معرض آلودگی وامراض پوستی قرار می گیرد و

مردم روستا باید برای مقابله باآن از شستن صرورت خود با صابون های معمولی حتما پرهیز کنند وبه

هنگام رفتن به حمام به شستن پوست صورت خود با همان مقدار شامپویی که روی سر است قناعت

کرده ویا از صابون های گلیسرینه استتفاده کنند ولی اعضای دیگر خود به جز صورت راباهمان صابون های

معمولی بشویند وتا جایی که می توانند از کرم های مرطوب کننده وضدآفتاب استفاده کنند و بدانید که

این باد تقریبا در جهت مخالفی با باد تورانه می وزد که در گذشته علت نامگذاری دوزهیر را همین می

دانستند که با تحقیقات بنده این نظر کاملا رد شد.

 

۳) بادکویری :این باد از جهت دشت کویر یعنی جنوب غربی میوزد که این بادهم دارای سایش ماسه ای و

 خشک بوده ولی فقط اثرات ضعیفی از آن به دوزهیر می رسد.

 

۴) باد شمال خراسان :این باد سالها به دوزهیر وارد می شود و ورود آن رطوبت زیادی رارا از شاهرود

ودامغان و… به دوزهیر می آورد که بیشتر رطوبت وبارندگی آن در گردنه آهوان وحوالی گردنه مثل

دوزهیرفرو می ریزد وکلی به این نواحی حال می دهد.

 

 

 

 

خاک این روستا غنی ازعناصر آهن-آهک-سیلیس-سرب-گوگرداست واز لحاظ کانی هم کانی باریت و رس

 و گل سردر آن یافت می شودو به دلیل وجودسنگ رسوبی زغال سنگ وسنگ مرمر دگرگونی می توان

آن را در گذشته جز دریایی دانست که روی کمر بند فعال آلپ-هیمالیا قرار داشته(با توجه به سنگ مرمر)

ودر دوره مزوزوئیک درآن جنگل های باتلاقی ایجاد شده بوده است(باتوجه به زغال سنگ).

 

 

انواع رشته کوه های دوزهیر:

۱)رشته کوه نائینک:ازشمال غرب به سمت جنوب ادامه یافته وبه کوه ملحه (۱۵۷۵متر)ختم گردیده

ومرتفع ترین قله ان(۲۳۷۳متر)است.

۲)رشته کوه های گسترده معروف به تک لک :ازجنوب غربی به سمت جنوب شرقی کشیده شده وبعضی

 ازارتفاعات ان عبارتنداز(کوه کبود)(کوه هفت خان)(رشته کوهای عرشه)(انجیلو)(کاهدان)وبلندترین قله

ان ۱۵۴۳متراشت.

۳)رشته کوه شمال غربی :رشته کوهی که ازجنوب شرقی به شرق کشیده شده:بعضی از ارتفاعات ان

(لارستان۲۱۴۱متر)وکوه معدن میباشد.

۴)رشته کوه شمال شرقی:رشته گوهی ازشرق به شمال :رشته گوهی است که بلندترین قله ان (امام

زاده محی الدین۲۳۵۲متر)ارتفاع دارد.

 

سوغات این روستا بادام و نون کاک است و از تعزیه خوانی به عنوان هنر این روستا یاد می شود که بعدا درمورد آن توضیح بیشتری خواهم داد.

 

دوزهیر دارای ییلاقات حمیرد – زرشک کوه – طاق ملک – جوزبن که درگویش دوزهیری به آن جوزبان است

 – نایئنک – مروغه وبالاخره بزرگترین ییلاق آن کلاته نام دارد.