هاویان / دهلران / ایلام
چه زیباست که بیشتر در مورد این روستای عزیز بدانیم، مردمان این روستا(مفروند) که از چند تیره و تخمه بودند اما همگی در کنار هم مثل یک خانواده زندگی میکردند و در دوران ۸ سال دفاع مقدس غیورانه ترک وطن نکردند و شهیدانی از جمله شهید رضا یاری هدیه به کشور ایران دادند/شهید یاری در سال ۱۳۶۱ در شهرستان دهلران به درجه عظیم شهادت دست یافت و آن روز روستای باوفای هاویان سیاه پوش شد و چه قشنگ مردم در غم و شادی هم شریک بودند. از بزرگان روستا خدا بیامورزد مرحومین شیخه رضایی/عبدالحسین یاری/ملک سهرابی/حسن بختی/شیخ عباس یاری/خلیل سهرابی/قدرت رضایی/رحمتعلی عینی و …
بد نیست اشاره ای به اطراف روستا داشته باشیم،با توجه به اینکه شرق و غرب روستا کوه های عظیمی است و از طرف جنوب به پشت کلو و منتهی به حلت است از طرف شمال به آب شیرینه/کل کوهه/کنارنیزلی/اشکفتولی/ ریخلان/چاله چاله/بنوزن/چهارری/وزوه(کوهها) بالای سرکوه مناطق زیبای وزوه که در آن زیر زمین آب سردی جاری است به نام آونونه که این آب به رودخانه بلیو ختم می شود و از دیگر مناطق آن دمگچله/دولکلک/آوهزا/دارساعت/کلشیرپوپ/رودخانه گل گله/غلامعلی مارگسه/تیرکوه/تلاب
طبق گفته بزرگان این روستا در گذشته زمین این محل ظاهراً خیلی مرغوب بوده و به قول کردی خودمان بکال بوده بطوریکه هر محصولی الخصوص گندم و جو که کاشته اند برداشت زیاد داشته و برکت آن زیاد بوده به این علت مردمان قدیم گفته اند هو* دان یعنی حی دانه بریزید روی زمین و برداشت کنید و به این دلیل هاویان نامگذاری شده است
با توجه به اینکه هاویان روستا بود و فاقد پزشک بود ولی به لطف پروردگار کسانی بودند از جمله مرحوم عبدالحسین یاری و مرحوم حاتم رضایی که توانایی طبابت تجربی خود برای روستای هاویان و روستاهای اطراف و حتی استانهای همجوار. بد نیست اشاره ای داشته باشیم به چگونگی طبابت این عزیزان/ بیماری است بنام شرجی که بعضی افراد به آن مبتلا می شوند و حتی باعث کج شدن سر و صورت می شود که حتی متخصصین گذشته از معالجه آن بیزار بودن و اما به لطف پروردگار و با درایت و شجاعت مرحوم عبدالحسین یاری با انجام یک سری دوا و درمان محلی از جمله آب جوش و نمک و روغن و فعال نمودن رگی که مسدود شده بود توانایی بهبود و سالم نمودن فرد می شدند(به قول کردی خودمان بره این کار داشتند) یا حتی جهت شکست و بندی دست و پا افراد و حتی دام ها به صورت رایگان و در راه خداوند فعالیت می کردند.
(البته بد نیست یادآوری شود که هم اکنون فرزند ایشان شیخ رضا این طبابت محلی انجام می دهند)
مرحوم حاتم رضایی می توان گفت از متخصصین محلی شکست و بند بودند که انصافاً به مردم خدمت صادقانه داشتند. یاد و خاطرشان گرامی باد.
از دیگر پزشان محلی هاویان:آقای عزیز محمدی تخصص در برطرف نمودن بیماری بنام آگرگ است که بیماران زیادی مداوام کرده و هماکنون هم فعالیت دارند.بد نیست اشاره داشته باشیم که آقای محمدی طبع سرودن شعرهایی به زبان محلی دارند.
پزشک محلی دیگر که در رفع بیماری زردی (یرقان) طبابت می نمایند آقای علی جان یوسفی است که بدون چشم داشتی در گذشته و حال به مردم خدمت می نمایند.
از دیگر پزشکان محلی: مرحوم صید حسن بختی/ علیدا یوسفی(طبابت یرقان)/غلام سهرابی(شکست بند) و همچنین مشهدی یوسف رضایی که هم اکنون ار تجربیات ایشان استفاده می گردد.
طایفه بزرگ مفروند در قدیم که ملک و املاک آنها در اطراف میمه حوالی مرقد سید ابراهیم(زرین آباد) بوده اند به دلایل خاص خود اقدام به فروش آن املاک کرده و راهی سرزمین هاویان شدند.
در قدیم اکثر کارهای مردم و حل مشکلات به دست کدخدائیان آن طوایف رفع و رجوع می شد که بد نیست یادی داشته باشیم از کدخدائیان طایفه مفروند. کدخدا مرحوم ملک حسین رضایی از بزرگان مفروند ذاتا شخصیت بزرگی داشته بطوریکه علاوه بر کار و تلاش زندگی روزمره خانواده خود این توانایی و استعداد داشته که در جهت رفع گرفتاری مشکلات طایفه خود و حتی طوایف دیگر کمک و در واقع حل و فصل نماید و چه خوب بوده که مردم آن زمان با کمترین هزینه و وقت به کدخدای محل مراجعه نموده و به سهولت مشکلشان رفع و رجوع می شد ولی اکنون چگونه است؟ و همچنین کدخدا مرحوم شگر کارگر/ مرحوم کدخدا شاحسین ولیزاده که کمتر کسی است حتی این نسل جدید ایشان را نشناسد چرا مرحوم ولیزاده در حل وفصل اختلافات طوایف توانایی و شجاعت خاصی داشته که براحتی مشکلات مردم را حل می نمود و حتی از انشاء و ادبیات بی نظیر ایشان نباید غافل بود.
همچنین در قدیم به جای این شوراهای حل اختلاف خانه انصاف بوده که از بزرگان مفروند مرحوم شیخه رضایی و مرحوم محمد رحمی مسئولیت این خانه به عهده داشته و بدون چشم داشتی کار مردم را انجام می دادند یاد و خاطره این عزیزان گرامی باد و خدا بیامورزدشان.
از دیگر کدخدائیان مفروند می توان به کدخدا شگرمملی(کارگر)/علی کرم بختی/ حاتم یاری اشاره نمود که زحمات زیادی کشیده اند
ازدیگر بزرگان مفروند مشهدی جبار بختی مردی مومن/قاری قرآن/که در مجالس و محافل مذهبی بی نظیر بوده که در ماه محرم صدای دلنواز نوحه خوانی ایشان برای همه زبان زد بوده و برای مردم هاویان فرآموش نشدنی است.
افسوس که دیگر زمانه گذشت و دیگر کدخدایی نیست هرچند که الحمدا… مردم خوب مفروند همچنان این احترام برای بزرگترها قائلند که در زمانی مشکلی پیش میاد با وحدت و همکاری که دارند با جلسات خودمانی داشته حرف بزرگان خود را می پذیرند و مشکلات طایفه را رفع و رجوع می نمایند.
جای تقدیر و تشکر داریم از بزرگان امروز مفروند که انصافاً با توجه به زندگی ماشینی و مشکلات روزمره باز هم از خود گذشتی دارند و مشکلات طایفه را به خوبی حل و فصل می کنند بی تعارف خوب است که نامی از این عزیزان به میان بیاوریم.آقایان نورمحمد همتی – محمد حسین کارگر- تقی ولیزاده- علی یاری- شاکر یاری- احمد صانعی- سهراب سهرابی- ماشا ا… سهرابی- امامعلی رضایی- غلامعلی کرمی- دکتر رضا ولیزاده – دکتر احمد بختی- بهمن کرمی- فرهاد رضایی- علی بگ یوسفی- علی جان رحمی – چراغ طاهرزاده و … دست همه این عزیزان درد نکند.
