روستای یکان کهریز / مرند / آذربایجان شرقی

در دو طرف روستا کوه هایی قرار گرفته ودر قسمت پایین روستا جلگه ی وسیعی وجود دارد که تقریبا تمامی مزارع را تشکیل می دهد.بیشتر زمین های جلگه صاف و قابل کشت است ولی اکثر زمین هایش سنگلاخ است که بدین جهت در اصطلاح "داش یکان" نامیده می شود.این روستا تابستان های خنک و بهار و پاییز سرد و زمستان سردی دارد.

زراعت های مهم یکان کهریز،گندم،جو،بوده که محصولاتی نظیر آفتابگردان،نخود،لوبیاو…کشت می شود.درختان میوه ی این روستا عبارت انداز:زردآلو،گردو،سنجد،توت،آلبالو،بادام و…  .

اراضی این روستا از دیگر دهات یکانات بیشتر است به طوری که تنها دشت یکانات با اراضی دیگر ده ها برابری می کند.جاده خوی –جلفا از قسمت پایین این دشت عبور می کند که از قدیم ترین راه ها به شمار می رود.قبل از این که راه های ایران آسفالت شود،این راه سنگ فرش شده بود.این جاده را در جنگ جهانی اول (۱۹۱۸-۱۹۱۴م)روس ها زمانی که در ایران بودند احداث کرده اند.حتی در جنگ جهانی دوم این جاده برای روس ها قابل اهمیت بود.در زمان مشروطیت نیز برای مشروطه خواهان اهمیت زیادی داشت به طوری که این جاده در دست مشروطه خواهان یکان بود.

اهالی روستا،به علت درآمد بیشتر اکثرا در شهرهای مختلف ایران از جمله:ارومیه،شیراز،تهران،بندرعباس،خوی ،مرند،تبریزو…به شغل هایی مانند پیمانکاری،آسفالت کاری و…مشغولند.البته در زمان های قدیم نیز تعداد زیادی از افراد این روستا،برای داد و ستدو کسب در آمد،به شهر های خاج از مرزمثل:تفلیس،پطرزبورگ،استانبول،باکو،گنجه،نخجوان و…مسافرت می کردند.خیلی از آن ها در بعضی از آن شهر ها مانند گنجه و باکوو…ماندگار شده بودند که اولاد بعضی از آن ها هم اکنون با خویشاوندان خود در یکان و سایر شهرستان ها ارتباط داشته و رفت آمد می کنند.لارم به ذکر است تعداد زیادی از مردم روستا درنهاد هایی مثل سپاه،ارتش ،آموزش پرورش،نیروی انتظامی،دادگستری وسایر ادارات مشغول خدمت هستند.البته کارمندان آموزش و پرورش بیش از سایر کارمندان است.

گفتنی است که عده ای نیز در کارهای کشاورزی ودامداری در اطراف روستا فعالیت می کنندودر آمد قابل توجهی دارند.ضمنا یک باب مرغداری ویک باب گاوداری شیری توسط دو تن از افراد روستا احداث شده که گام مثبتی در ،درآمد روستا محسوب می شود.

یکان کهریز دلاورمردان زیادی را در دامان خود پرورش داده است.در جنگ هایی که در زمان آق قویونلو ها و تیموری ها و حتی در زمان صفویه در منطقه یکانات رخ داده است اسب سواران جنگجوی یکان معروف بود.در جنگ چالدران یکانیان فعالانه شرکت داشتند چنان که زبان به زبان نقل شده در منطقه چالدران چندیین جنگجوی یکان مدفون هستند.در زمان مشروطه نیز شیر مردان زیادی چون میرزانوراله خان یکانی نقش به سزایی داشتند به طوری که گشایش شهر های خوی،مرند،جلفاوسلماس به دست آنان صورت گرفت.(رجوع کنید به" تاریخ هیجده ساله آذربایجان "نوشته ی احمد کسروی)

در دوران دفاع مقدس نیز یکانیان درپاسداری از وطن عزیز ایران،در جبهه های حق علیه باطل شرکت داشتندوشهدای زیادی را تقدیم انقلاب عزیز ایران اسلامی نمودند.

این روستا علی رغم کوچ مردم، بیش از ۶۰۰خانوار داردو نزدیک به ۴.۵ هزار نفر جمعیت دارد.اهالی این روستا افرادی مهربان،کاردان،وشجاعی هستند که در طول تاریخ از دلاوری های ایشان سخن رفته است.

ابنیه های قدیمی:

۱-مسجد جامع:این درزمان شاه عباس اول بنا شده بود که چندین سال پیش توسط اهالی تجدید بنا گردید.

۲-مقبره میر قیلینج(قیلیج بابا)

۳-حمام قدیمی که اکنون پابرجاست و نیاز به مرمت دارد.

۴-امامزاده ی سلطان ارجیس

امکانات روستا:

برق-گاز-آب-تلفن –بهداری-خانه ی بهداشت –زایشگاه-دهیاری- کتابخانه-مخابرات-خانه ی قرآنی-تالار(میزرانورله خان یکانی)-آموزشگاه از اول ابتدایی تا مقطع پیش دانشگاهی-پست بانک –کانون فرهنگی شهید رضوی-شرکت تعاونی روستایی-خدمات کشاورزی -مجتمع فنی و حرفه ای -پایگاه شهیدمعصوم جعفری وشهید محمدزاده-استادیوم ورزشی-مهدکودک-اداره گاز

طوایف یکانکهریزبه زبان محلی:

۱-اوغوزلو ۲-حمزه لی ۳-حاصارلی ۴-چایلو ۵-یارغئییب لی ۶-قه یه لی

گفتنی است که در هنگام تشکیل روستا طایفه ی اوغوز قبل از دیگر طوایف در این روستا ساکن شده اند.وجود قبرستان کهنه و چشمه ی گوللو بولاق و نامگذاری این قسمت از روستا به نام "کند ایچی"دلیل بر قدیمی بودن این طایفه و اصلی بودن این قسمت روستاست.

قنات های روستابه زبان محلی:

۱-بویوک کهریز ۲- تزه کهریز ۳-ائل کهریزی ۴- آغ کهریز ۵-آدی گؤزل کهریزی ۶-یارغئییب گولو(کهریزی) ۷-قیزوولی کهریزی ۸-کلبم مد(کلبه محمد)گولو(کهریزی) ۹-گوللو بولاق(آب این قنات برای آشامیدن از دیگر قنات هابهتر است.) ۱۰-قانلی کهریز ۱۱-شور کهریز ۱۲-ملیشکه کهریزی ۱۳-میر صفر کهریزی ۱۴-امامزاده کهریزی ۱۵-جعفر قولو گؤلو ۱۶-نصیر آباد کهریزی ۱۷-حاج ابوالحسن کهریزی ۱۸-آغامیری کهریزی ۱۹-یومرو داش گؤلو ۲۰-نیفتالی(لطفلی)کهریزی ۲۱-میرحسین کهریزی ۲۲- قورو گؤل ۲۳-میر جعفر کهریزی ۲۴-دره کهریزی ۲۵- دیزه پینه کهریزی ۲۶-خان کهریزی ۲۷- مصطفی گؤلو

مقبره ها:

۱-مقبره مرحوم میر قیلینج ۲- مقبره ی روحانی شادروان آقا میر جواد ۳-مقبره سرهنگ مهرگان

گفتنی است که سرهنگ مهرگان  برای طبابت به کشور آلمان پیش فرزندش دکتر هوشنگ مهرگان رفته بود که در آنجا در گذشت و بنا به وصیت خودش جنازه ایشان را از آلمان به این روستا آوردند ودر محلی بنام "شیش تپه"در نزدیکی روستا به خاک سپردند.

روحش شاد ویادش گرامی باد.

مساجدیکان کهریز:

۱-مسجدجامع ۲- مسجد امام حسین(ع) ۳- مسجد باب الحوایج(حاصار مسجدی) ۴-مسجد انگج ۵-مسجد امام رضا(معروف به مسجد غریب) ۶-مسجد باب الحوایج (چایلو مسجدی) ۷-مسجد صاحب الزمان ۸-مسجد سیدالشهدا ۹-مسجد حاج علی اصغر ۱۰-مسجد محمد رسول الله (معروف به بابا علی مسجدی) ۱۱-مسجد حضرت ابالفضل(ع)

حسینیه ها:

۱-حسینیه مسجد جامع ۲- حسینیه مسجد صاحب الزمان ۳-حسینیه سیدالشهدا ۴- حسینیه حضرت علی اکبر(ع)

زینبیه ها:

۱-زینبه ی صاحب الزمان ۲-زینبیه ی سیدالشهدا

مدارس یکان کهریز:

۱-دبستان پسرانه عمار ۲-دبستان دخترانه سوده ۳-مدرسه راهنمایی پسرانه ۲۲بهمن ۴-مدرسه راهنمایی دخترانه عصمت ۵-دبیرستان پسرانه شهید مظفر جنگی ۶-دبیرستان دخترانه عبرت ۷-پیش دانشگاهی پسرانه شهید مظفر جنگی ۸-پیش دانشگاهی دخترانه عبرت

مهدهای کودک:

۱-مهد کودک متین ۲- مهدکودک شاد

نویسنده:میر بهرام رستمی