مسجد قدیم زاوشت / شهرستان بناب

  تاریخچه مسجد قدیم زاوشت

   عبادتگاهها ومساجد مقدسترین مکان موجود در محل سکونت هر فرد است ومکانیست اجتماعی ومذهبی که در آن علاوه بر انجام مراسم عبادی سایر مراسمها نیز در آن انجام میشود از قبیل مجلس عزا برای اموات ،دادن خرج واحسان ونذری.

زاوشت دارای سه مسجد میباشد ۱-مسجد صاحب الزمان یا پایگاه مسجیدی ۲-مسجد امیرالمومنین یا اورتا مسجید  ۳-مسجد قدیم یا قدیم مسجید.مسجد قدیم زاوشت قدمت دیرینه دارد ودرباره آن در چندین کتاب به نقد وبررسی قدمت آن پرداخته شده است از جمله در کتابهای سیمای بناب نوشته  حسین بابک وبررسی باستانشناختی منطقه بناب نوشته آقای علی صدرایی میباشد باتوجه به اینکه درج  مطالب آن کتابها کار تکراری میباشد لذا سعی بر این میباشد که مطالبی جدید وغیر تکراری در باره مسجد قدیم زاوشت بیان شود هر چند شاید ارائه سند برای بعضی از مطالب اندکی مشکل باشد ودر اینگونه موارد مستندات شفاهی از بزرگان بیان گشته است .قدمت این مسجد در این کتابها ودر نوشته ای که روی سر در آن است به دوره صفویه برمیگردد.ولی قرائن وشواهد امر دیگریست که در جای خود بیان میشوداین مسجد به شماره ۳۰۹۴ در آثار ملی به سال ۱۳۸۵ به ثبت رسیده است.

یکی از اراضی کشاورزی زاوشت اراضی شیخ دیزج میباشد این اراضی نزدیک به چیمن زاوشت حوالی پلیس راه است اراضی مزبور بین دونهر کوچک قرار گرفته که به آن هاچه میگویند (سنگ انداز)چون منطقه بواسطه دونهر به شکل سنگ اندازمیباشد لذا به این نام معروف گشته است .نام اراضی شیخ دیزج  از روستایی به همین نام برگرفته شده است وتا حدود سالهای ۱۲۸۰ خرابه هایی از این روستا  وجود داشته است واکنون نیز هر از گاهی زمانیکه با تراکتور اقدام به شخم زنی میگردد کهنه سفالینهایی ظاهر میشودوطبق گفته بزرگان گروهی از اهالی در آن جا زندگی میکردند وآن منطقه مانند دژ در برابرمهاجمان  به زاوشت به شمار میرفته است ولی بنا به دلایل نا معلوم مجبور به ترک آنجا میشوند وهر چه را که با خود داشته اند به زاوشت آوردند گویا این نقل مکان با تعمیر مسجد قدیم همزمان بوده است که سر ستونهای آن مسجد نیز از آنجا اورده شده است.

 اراضی شیخ دیزج که از اراضی باستانی زاوشت است

زمینهای کشاورزی در منطقه شیخ دیزج که نیاز به بررسی باستانشناختی دارد

اطراف مسجد قدیم محل اصلی روستای زاوشت بوده است واین امر از شکسته سفالینه های  موجود در حوالی مسجد مشخص میشود خصوصا که فاصله مسجد با امامزاده آقاسید کمتر از پانصد متر میباشد و موقع تخریب وتعمیر منازل این منطقه  ظهور سفال شکسته خود دلیل این مدعاست.عنوان کردن اینکه مسجد قدیم قبل اسلام بعنوان آتشکده بوده است بدون مستندات تاریخی کار ی بس مشکل است وبه هر حرف وسخن غیر مستند نمیتوان اعتماد کردوسخن تاریخی گفت ولی  گویا واقعیت اینگونه حکایت دارد که مسجد زاوشت در گذشت به عنوان عبادتگاه وآتشکده بوده است.این مسجد با توجه به گفته اکابرچندین بار مورد مرمت وبازسازی قرار گرفته است واصولا شاید قبل از آن تاریخ نیز بازسازی گردیده است ولی با توجه به اینکه نوشته یا کتیبه ای دال بر تعمیر آن وجود ندارد لذا نمیتوان در این مورد مطلبی گفت. ولی مسلما بابررسی مدارک ومنابع موجود که از این مسجد در دست است همچنین با  تحقیقات  باستانشناختی مسجد جواب بسیاری از سئوالات در باره پیدایش زاوشت ومسجد آن داده خواهد شد.

************

مسجد زاوشت در دورهای زیر بازسازی وتعمیر گردیده است ولی اطلاعی از تعمیر یا مرمت قبل از این دوره ها وجود ندارد.

 ۱-اواخر دوره ناصرالدین شاه حدودسال ۱۲۵۰  توسط فردی پرهیزگار بنام قربان- وی شخص خیر ومستجاب الدعوه ای بود که در امر خیر هیچگاه کوتاهی نمینمود. ایشان سه فرزند دختر داشت که یکی از آنها بنام سریه مادررسول و مرحومین محمد کدخدای روستا ،و حبیب اصغرپور بود ه است وهمیشه بواسطه توان مالی که داشت پشتیبان فقیران ومستمندان بوده  وچنان فرد خدا ترس وبا تقوایی بود که روزگاری مزارع گندم آتش میگیرد وچون آتش به مزرعه وی نزدیک میگردد از خدا میخواهد که آتش خاموش شود وآنگاه آتش قبل ازاینکه به مزرعه وی برسد خاموش میشود شاید باورش اندک مشکل است ولی امریست که اتفاق افتاده است.ایشان اهتمام ویژه به مسجد داشته است وطبق گفته بزرگان روزی در عاشورای حسینی دستجات بناب وارد روستا میشود وبا توجه به اینکه ناهار برای اهالی پخته شده بوده است لذا از اهالی میخواهد که به خانه های خویش بروند وغذا را میهمانان بخورند وایشان دعایی میکنند وبعد از آن ناهار که به همه مهمانان میرسد در روستا بانگ برمیاورند که اهالی برای صرف ناهار به مسجد بروند .بیان این مطالب شاید غیرمرتبط با مطالب سایت میباشد ولی باتوجه به اینکه ایشان نقش بزرگی درتعمیر مسجد داشته است ناگزیر به بیان آن شدیم.مرحوم قربان در حدود سال ۱۲۵۰ اقدام به تعمیر مسجد نمود وچون محلی برای حضور زنان در مسجد نبود لذا ایوان وشبستان زنانه  مسجد را در قسمت شمالی به مسجد اضافه نمود.

 ۲- سال ۱۳۳۷ هجری قمری برابر با۱۲۹۰ توسط مرحوم پیرمحمدساعی.در کتیبه چوبی که از این تعمیردرسقف مسجد برجای مانده چندین مطلب استنباط میشود که اولادلیل تعمیر مسجد در این سال شکستگی در سمت غربی بوده است دوما در دوره ای قبل از این تاریخ نیز توسط پدر ایشان مرحوم حاجی نورمحمد تعمیر گردیده است در باره احوالات مرحوم پیرمحمد که جد اعلای آقایان ساعی میباشد چنین عنوان کرده اند که ایشان گاومیشی داشتند وروزی زن بارداری از کنار در ایشان گذر میکند وچون در دوران ویار بوده است میگوید کاش آدم از گوشت این گاومیش بخورد این حرف به گوش ایشان میرسد ودستور میدهد سر گاومیش را ببرند ودر میان اهالی گوشت آن را تقسیم نمایند . چنین انسانهای بزرگواری چنین مساجدی را بنا یا تعمیرنموده اند.   

نمونه مهر حاجی نورمحمدساعی از  بانیان مسجد قدیم زاوشت با عنوان خیرالحاج

 نمونه مهر مرحوم پیرمحمد ساعی از بانیان مسجد قدیم زاوشت با عنوان عالیمرتبت

تنها کتیبه چوبی موجود از تعمیرات مسجد قدیم زاوشت منصوب در سقف مسجد

 ۳.سال  ۱۳۸۱شروع و۱۳۸۵ اتمام. توسط میراث فرهنگی شهرستان بناب. اصلیترین تعمیرات این مسجد قدیمی وباستانی به  این دوره مربوط میشود که در آن در طول ۴سال به نوعی مسجد دوباره ساخته شده است   تعمیر به صورت کلی انجام گرفت  .در این تعمیرات سرویسهای بهداشتی وآشپزخانه از محل جدید ایجاد گردید همچنین چندین درب ورودی در سمت شمال قرار داه شده است وسقف آن که شیروانی قدیم بوده تخریب وآوار برداری گردیده  وبه شکل جدید در آمده است .یکی از مسئولین بلندپایه  بازسازی مسجد قدیمی زاوشت درباره تعمیرات این مسجد اینگونه اعلام داشته است((تعمیرات از سال ۱۳۸۱ آغاز شددر قسمت شمالی که الحاقی بود به مسجد اضافه گردید دیوارهای ضلع جنوبی و شرقی به دلیل فرسوده بودن کاملا تخریب وبازسازی گردیدسقف آن نیز که شیروانی قدیم بود آواربرداری شده  وبه روش جدید طراحی گردید.در تعمیر وحفر برای پی های آشپزخانه  در درون مسجد ،پی های قدیمی ظاهر شد و متوجه شدیم که پی های دیگری در درون مسجد وجود داردواین نشان دهنده آن است که مسجد در دوره های گوناگون تخریب وباز سازی شده است لذا مجبور شدیم پی های جدید برای ساختن آشپزخانه ایجادکنیم واز آنجاییکه فرصتی برای بررسی باستانشناسی نبودفلذا تصاویری تهیه گردید که میتوان از روی این تصاویر وبا استفاده از باستانشناسان  پی به قدمت دیرینه مسجد برد)).

تصویری از پی های نمایان شده با ازاره های سنگی در تعمیرات درون مسجد قدیم زاوشت که نیاز به بررسی باستانشناسی دارد

ارسال کننده: