آغمیون – سراب – آذربایجان شرقی
سایتها و وبلاگهای روستای آغمیون
شهرستان سراب – استان آذربایجان شرقی
روستای آغمیون یک ازدهستانهای اطراف شهرستان سراب ازشهرستانهای استان آذربایجان شرقی میباشد.روستای آغمیون به جهت داشتن آب وهوای خیلی عالی درتابستان پذیرای عده ای بیشمار ازمیهمانان ازمناطق مختلف به خصوص تهران میباشدوبه جهت واقع شدن درمابین شهرهای تبریزواردبیل وبه جهت نزدیکی به سرعین ازموقعیت خیلی خوبی برخورداراست به همه شمادوستان عزیزتوصیه میکنم چنانچه درفصل تابستان به اردبیل وسرعین آمدید درسرراه خودبه سمت تبریزحتما یه سری به این روستای سرسبزودوست داشتنی بزیند.
دهستان آغمیون
دهستان آغمیون یکی از دهستان‌های شهرستان سراب در استان آذربایجان شرقی ایران است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵، جمعیت این دهستان ۱۰٬۴۸۱ نفر (۲٬۶۳۵ خانوار) بوده است[۱]. دهستان آغمیون در بخش مرکزی شهرستان سراب جای دارد.
مرکز این دهستان، روستای آغمیون است و دیگر روستاهای مسکونی آن از این قرارند:
- سهزاب
- سنزیق
- کادیجان
- فرگوش
- تکلدان
- اسبگران
- سندان
- اسلام‌آباد
- اسفستان
- زیراسف
- گنبدان
- طاران
- شوره‌دل
- صومعه‌زرین
- سوین
- سرخه‌ریز
- چله‌خانه
تلخه رود (یا آجی چای ؛ در ترکی آجی : تلخ ، چای : رود)، رودی دائمی در استان آذربایجان شرقی . تلخه رود به طول حدود ۲۶۵ کیلومتر، از ارتفاع ۴۰۰ ، ۳ متری دامنه های جنوب و جنوب غربی کوه سبلان و حدود ۳۳ کیلومتری شمال شرقی شهر سَراب (در دهستان آغْمیون ) سرچشمه می گیرد و با عبور از شمال شهر تبریز (حدود ده کیلومتری آن )، در مغرب آذرشهر، در ارتفاع ۲۷۰ ، ۱ متری به دریاچه ارومیه می ریزد. جهت عمومی این رود در قسمت علیا جنوب شرقی ـ شمال غربی است . در قسمت وسطا، تقریباً از شمال آبادی بخشایش (حدود۳۱ کیلومتری جنوب غربی شهر هِریس ) تا پیرامون آبادی خواجه دیزَج / خواجه (حدود دوازده کیلومتری شمال غربی تبریز)، جهت عمومی آن شرقی ـ غربی و از آنجا تا مصب ، شمال شرقی ـ جنوب غربی است .
حوضه آبریز تلخه رود حدود ۲۰۰ ، ۹ کیلومتر مربع وسعت دارد (افشین ، ج ۱، ص ۴۷۲). ارتفاعات سبلان و قوشه داغ در شمال و بُزقوش و سَهَند در جنوبِ حوضه آبریز واقع اند و بیشتر ریزابه های تلخه رود از آنها سرچشمه می گیرد. مهمترین کوههای پیرامون این حوضه آبریز عبارت اند از: سبلان (بلندترین قله : ۸۱۱ ، ۴ متر)، نَرمیق (بلندترین قله : ۹۵۰ ، ۲ متر)، قوشه داغ (بلندترین قله : ۱۴۹ ، ۳ متر)، سهند (بلندترین قله به نام قوچ گلی داغ : ۷۰۷ ، ۳ متر)، بزقوش (بلندترین قله به نام گل بلاغ : ۳۰۲ ، ۳ متر)، عَلَمدار (بلندترین قله : ۱۵۵ ، ۳ متر) و کَسَبه (بلندترین قله : ۹۵۲ ، ۲ متر؛ رجوع کنید به جعفری ، ج ۱، جاهای متعدد).
این کوههای مرتفع و برفگیر، در مقدار آب رود و دائمی کردن آن مؤثرند. تلخه رود هم از قسمت علیا هم از قسمت سفلا آبگیری می کند. سرشاخه های دامنه های سبلان و بزقوش جزو آبگیر علیا و سرشاخه های دامنه های سهند و کوههای شمال شرقی تبریز جزو آبگیر سفلای تلخه رود است (افشین ، ج ۱، ص ۴۷۳).
بیوک چای ، نخستین شاخه تلخه رود، پس از پیوستن ریزابه های کابُل و پَستام (سرچشمه از سبلان ) به آن ، در نزدیکی آبادی هولیق (در حدود نه کیلومتری جنوب شرقی شهر سراب ) شاخه وانَق چای را دریافت می کند. سپس شاخه های هَرَه نو (سرچشمه از بزقوش )، زوروچای (سرچشمه از قوشه داغ ) و نیز شاخه های اوجان چای (ریزابه جنوبی )، آری چای (ریزابه شمالی )، کورچای (هر دو از ریزابه جنوبی )، سهندچای و پاژچای (هر دو از ریزابه های شمالی )، اُسکوچای (از جنوب ) و گُماناب چای و وَرکِش چای (هر دو از شمال ) به آن می ریزد (افشین ، ج ۱، ص ۴۷۲ـ۴۹۱؛ جعفری ، ج ۲، ص ۱۵۱ـ۱۵۲). مهران رود (لیقْوان چای / باسْمِنج چای ) به طول حدود ۶۶ کیلومتر از مهمترین ریزابه های تلخه رود است که از تبریز می گذرد و در شمال غربی آن به تلخه رود می پیوندد.
میانگین بارش سالانه حوضه آبریز تلخه رود حدود ۳۵۵ میلیمتر (جعفری ، ج ۲، ص ۱۵۲) و میانگین آبدهی سالانه تلخه رود ۰۰۰ ، ۰۰۰ ، ۳۹۲ متر مکعب است (افشین ، ج ۱، ص ۴۷۳). بر روی تلخه رود و سرشاخه های آن ، هفده ایستگاه آب سنجی نصب شده که سه تای آن بر روی شاخه
اصلی است ( رجوع کنید به نقشه وضعیت منابع … دریاچه ارومیه ).
آب تلخه رود در قسمت علیا مناسب است اما به سبب عبور از شوره زارهای دامنه شمالی بزقوش و نیز پیوستن شاخه های آب شور به آن ، بدطعم می شود (کیهان ، ج ۱، ص ۸۲؛ افشین ، همانجا). از مهمترین شوره زارها در مسیر تلخه رود ناحیه سَرانسَرقشلاق (به طول حدود سه کیلومتر) شامل گنبدهای نمکی و چشمه های شور، و از مهمترین ریزابه های شور تلخه رود دوزدوزان است (افشین ، همانجا). آب تلخه رود برای ماهیان نامناسب است اما در ریزابه های آب شیرین آن ، مانند مهران رود، قزل آلا وجود دارد (هویدا، ص ۵۹).
تلخه رود و سرشاخه های آن ، در مسیر خود، قسمتهایی از اراضی شهرستانهای سراب ، بستان آباد، هریس ، تبریز، اسکو، شبستر و آذرشهر را مشروب می کند. در کناره های تلخه رود و بعضی از سرشاخه های آن ، قسمتی از راه اصلی میان شهرهای سراب ـ بستان آباد ـ تبریز، تبریز ـ اهر، و تبریز ـ آذرشهر احداث شده است . همچنین بر روی تلخه رود پلهایی ساخته شده است که تبریز را با راه اصلی و راه آهن به شهر مرند در شمال غربی متصل می سازد.
ظاهراً نخستین بار در قرن هشتم حمداللّه مستوفی به تلخه رود اشاره کرده است . به نوشته وی (ص ۲۲۳) آب شهر سَراوْ (سراب ) از «سَراوْ رود» تأمین می شود. این رود از کوه سبلان سرچشمه می گیرد و به بُحَیره چیچَست (دریاچه ارومیه ) می ریزد. نام آن در منابع جدید تلخ رود ( رجوع کنید به کیهان ، همانجا) و سرخاب رود ( رجوع کنید به لسترنج ، ص ۱۷۴؛ هویدا، ص ۱۳۹) ضبط شده است . ظاهراً به سبب وجود املاح رُسی و اکسید آهن در خاکهای نزدیک تبریز و رنگ بستر رود در این منطقه ، سرخاب رود نامیده شده است ( جغرافیای کامل ایران ، ج ۱، ص ۴۶). در ۱۳۱۴ش ، با تصویب فرهنگستان زبان ایران (ص ۲۵) نام آجی چای به تلخه رود تغییر یافت اما هنوز به آن آجی چای نیز گفته می شود (هویدا، ص ۱۴۲).
در دوره مادها، دره تلخه رود محل زندگی قبیله دالیان بود (دیاکونوف ، ص ۸۶). از حوادثی که تا دوره صفویه در حوضه تلخه رود روی داده است ، اطلاعی در دست نیست . در ۱۲۰۶ قَرَچُقای خان ، از سرداران شاه عباس اول صفوی ، برای دفاع از تبریز آب تلخه رود را بر آبادیهای اطراف شهر بست (فلسفی ، ج ۲، ص ۴۳۳). در ۱۰۲۷ پیترو دلا واله (ص ۱۵۱) تلخه رود را نسبتاً بزرگ خوانده و به تلخی آب آن اشاره کرده و نیز گفته است که به دستور شاه عباس اول صفوی در کنار رود، جاده سنگفرش عریض و طویل و بر روی رود پلهایی ساخته شد. به نوشته او یکی از پلهای آنجا، اتاقهای کوچکی برای استراحت مسافران داشت (همانجا). در ۱۰۳۸ در کرانه تلخه رود، نزدیک تبریز، میان کردها و قزلباشان نبردی رخ داد که به شکست کردها انجامید (حسینی استرآبادی ، ص ۲۳۶ـ۲۳۹). اعتمادالسلطنه (متوفی ۱۳۱۳) در مرآه البلدان (ج ۱، ص ۶۰۹) از عظمت رود آجی و تبدیل شدن آن به شطی بزرگ در فصل بارندگی یاد کرده است . او وجه تسمیه رود را تلخیِ آبِ شاخه هایی می داند که در فصل بارندگی از شوره زارها می گذرد و به رود می ریزد، وی آن را مهران رود و «سپس چای » نیز خوانده است (همانجا). در ۱۳۲۶ در حمله روسها به تبریز، کاروانسرا و قهوه خانه ها و دکانهای نزدیک پل تلخه رود آسیب دید (براون ، ص ۲۳۰ـ۲۳۱).
از آثار مهم در کرانه تلخه رود، بنایی به نام چهارطاق متعلق به دوره ساسانی با گنبدی از قلوه سنگ و ملاط آهک است که نزدیک آبادی آغمیون (مرکز دهستان آغمیون ) در حدود یازده کیلومتری شمال شرقی شهر سراب قرار دارد و بر روی سنگ قبر موجود در آن ، تاریخ ۷۰۸ حک شده است (عالم پور رجبی ، ص ۹۳؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج ۱۴، ص ۱۲). شهر قدیمی اوجان * نیز کنار شاخه اوجان چای بوده است (لسترنج ، ص ۱۷۵).
منابع : اعتمادالسلطنه ؛ یداللّه افشین ، رودخانه های ایران ، تهران ۱۳۷۳ش ؛ اولین نقشه برجسته نمای آذربایجان ، مقیاس ۰۰۰ ، ۵۰۰:۱، تهران : سحاب ، ۱۳۶۳ش ؛ ادوارد گرانویل براون ، نامه هائی از تبریز ، ترجمه حسن جوادی ، تهران ۱۳۶۱ش ؛ عباس جعفری ، گیتاشناسی ایران ، ج ۱، کوهها و کوهنامه ایران ، ج ۲: رودها و رودنامه ایران ، تهران ۱۳۶۸ـ۱۳۷۶ش ؛ جغرافیای کامل ایران ، تهران : سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ، ۱۳۶۶ش ؛ حسن بن مرتضی حسینی استرآبادی ، تاریخ سلطانی : از شیخ صفی تا شاه صفی ، چاپ احسان اشراقی ، تهران ۱۳۶۶ش ؛ حمداللّه مستوفی ، نزهه القلوب ؛ پیترو دلا واله ، سفرنامه پیترو دلاواله : قسمت مربوط به ایران ، ترجمه شعاع الدین شفا، تهران ۱۳۴۸ش ؛ ایگور میخائیلوویچ دیاکونوف ، تاریخ ماد ، ترجمه کریم کشاورز، تهران ۱۳۵۷ش ؛ مسعود عالم پور رجبی ، تاریخچه فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی ، تبریز ۱۳۵۷ش ؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج ۱۴: میانه ، تهران : سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ۱۳۷۶ش ؛ فرهنگستان زبان ایران ، واژه های نو که تا پایان سال ۱۳۱۹ در فرهنگستان ایران پذیرفته شده است ، تهران ۱۳۵۴ش ؛ نصراللّه فلسفی ، زندگانی شاه عباس اول ، تهران ۱۳۶۴ش ؛ مسعود کیهان ، جغرافیای مفصّل ایران ، تهران ۱۳۱۰ـ۱۳۱۱ش ؛ گی لسترنج ، جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی ، ترجمه محمود عرفان ، تهران ۱۳۶۴ش ؛ ] نقشه [ وضعیت منابع و مصارف آب در شرایط کنونی و آینده حوزه آبریز دریاچه ارومیه ، مقیاس ۰۰۰ ، ۵۰۰:۱، تهران : شرکت مهندسین مشاور جاماب ، ۱۳۶۷ش ؛ نقشه راههای ایران ، مقیاس ۰۰۰ ، ۵۰۰ ، ۲:۱، تهران : سازمان نقشه برداری کشور، ۱۳۷۷ش ؛ رحیم هویدا، جغرافیای طبیعی آذربایجان ، تبریز ۱۳۵۲ش .
