چل چلا در سنه کوه / ساری

توسط admin · منتشر شده ۲۷ تیر ۱۳۹۳ · بروزرسانی شده ۲۷ تیر ۱۳۹۳

نام محلی در سنه کوه : چل چلا

نام فارسی : پرستو

نام انگلیسی : Barn Swallow و چلچله با نام Martin خوانده می‌شود.

نام عربی : الخطاف

نام علمی : Hirundo rustica

با گشتی در دنیای مجازی این نامها را هم برای این پرنده می توان یافت :

پرستوک، پرستک، خطّاف، فرشتو، فرشتوک، فراشترو، فراشتروک، فراشتک، فراستوک، پلستک، پیلوایه، حاجی حاجی، پالوانه، پالوایه، بادخورک، فرستو، فرستوک، بالوایه، ابابیل (در تداول عامه )، بهار، زازال، چلچله، فرتوک، بلوایه، دُمسنجه، دُمسیجه، بلسک، داپرزه، دال بوز، دال پوز، دال بوزه، دال پُوزه، از نامهای دیگر معادل پرستو در زبان فارسی میباشند. در ترکمنی به ان قره لواچ میگویند.

توضیحات :

چل چلا در سنه کوه پرنده ای است هواگرد با بال های دراز و نوک تیز، دم دوشاخه، دهان گشاد و پاهای کوچک و ضعیف. گسترده ترین گونه پرستو در جهان است که پروازی سریع و زیبا و موجی دارد و اغلب به صورت گله های بزرگ و مختلط در اواخر اسفند و اوایل فروردین به سنه کوه می آیند و دو به دو مهمان خانه ها شده و در داخل اتاق یا زاویه کناری روی سکو شیروانی لانه می سازند .

سطح پشتی این پرنده به رنگ آبی با جلای فلزی و سطح شکمیش سفید کرمی است. پیشانی و گلویش به رنگ قرمز بلوطی می باشد و در بالای سینه اش نوار مثلثی شکل به رنگ آبی تیره دارد. شاهپرهای بال هایش سیاه و پوش پرهای زیر بالش سفید می باشند. دمی دو شاخه دارد که پرهای بیرونی دمش دراز می باشند و یک نوار عرضی از لکه های سفید در سرتاسر انتهای بیرونی دمش مشاهده می شود.

ماده ها شبیه نرها می باشند، ولی دمی کوتاه تر دارند. پرنده های نابالغ شبیه بزرگسالان هستند، ولی قهوه ای تر می باشند و سطح شکمی روشنتری دارند و دوشاخه بودن دمشان کوتاه تر است. ساختن آشیانه به کمک هردو پرستوی نر وماده صورت می‌گیرد. لانه را از گِل(تیل) وساقهٔ علفهای خشک وپـَر ساخته می‌شود.معمولا مهارت بسیار خاصی در چیدمان تکه های گِل (تیل) در ساخت لانه شان دارند .

چل چلا پرنده ای است اجتماعی که پروازی زیبا ، چرخشی و موجی با بال باز دارد. بدلیل یکسانی رنگ پرهای پرستو (چلچله) نر وماده وباز شناختن آنها از یکدیگر آسان نیست. در هنگام زادوولد کمتر به صورت دسته جمعی دیده می شود.

در موسم جفت‌گیری و تخم‌گذاری پرستوی ماده تا پنج تخم می‌گذارد، ومدت پانزده روز روی تخم‌ها می‌خوابد، و پس از بیرون آمدن جوجه‌ها از تخم و سپری شدن ۲۵ روز جوجه‌ها برای ترک لانه آماده می‌شوند. اما چند شب نخست را به آشیانه برمی‌گردند، و از آن پس برای همیشه لانه را ترک می‌گویند.

اغلب آنها تا سه دور تولید نسل دارند که جوجه های اولیه در نزدیکی لانه والدین مانده و در پرورش جوجه ها به آنها کمک می کنند و بدین روش زیاد می شوند اما متاسفانه مارها دشمنان طبیعی آنها هستند که طی شبیخون بی رحمانه جوجه های آنها را به تاراج می برند همین عامل بسیاری از سخت گیری ساکنین سنه کوه برای لانه سازی آنها در داخل اتاق خانه ها است و کمتر اجازه لانه سازی درون اتاق می دهند .

زیستگاه : زیستگاه ترجیحی پرستو، مناطق باز با پوشش گیاهی کم از قبیل مراتع، کشتزارها و زمین های کشاورزی و ترجیحا در نزدیکی آب است. آشیانه‌اش را از کاه گل و معمولا زیر سقف یا روی تیرهای چوبی و زیر لبه ی شیروانی ساختمان ها، در سوراخ ها و یا در انبارها می سازد.پرواز آنها در زمینهای زراعی سنه کوه بخصوص در شالیزاری(بیجستان) بسیار دیدنی و مفرح است .

تغذیه : این پرنده هوا گرد است و اغلب در حال پرواز، حشرات را در هوا با منقار خود شکار می کند. بر روی سطح آب های کم عمق و یا بر روی زمین به دنبال حشرات می گردد، از شته ها، مگس ها و بعضا مورچه تغذیه می کند.

اندازه چل چلا حدود ۱۹ سانتی متر و چینه دان ندارد و در پرواز بیشتر بال باز پرواز می کند و از نظر حلالیت گوشتش مطابق نظریه مشهور مکروه و طبق نظر برخی حرام گوشت است.اما از قدیم الایام در سنه کوه احترام خاصی برای این پرنده قائلند و از شکار و ا ذیت آزار آنها به شدت پرهیز دارند و در مجموع مقدس، دوست داشتنی ، مورد توجه و احترام خاصی واقعند .

چل چلاها در اواخر تابستان با پایان جوجه کشی شان به صورت دسته جمعی در محیط داخل و اطراف سنه کوه به پرواز در می آیند و مناظر بکر و دیدنی از انبوه خود را بوجود می آورند و معمولا در اوایل پاییزبا سرد شدن هوا به کوچ مناطق دیگر می روند .

کوچ:

از دیر باز تاکنون انسان می‌خواسته پی به انگیزهٔ مهاجرت پرندگان ببرد و بداند که چه عواملی در جهت‌یابی آن‌ها نقش دارد. در هرسال گروه‌های زیادی از پرندگان که به (پرندگان مهاجر) مشهورند،هزاران کیلومتر راه را طی می‌کنند وده ها هزار ده ،شهر وروستا را پشت سر می‌گذارند. البته عوامل طبیعت، دما، آب وهوا، سرما و گرما در این هجرت سالیانهٔ پرندگان نقش مهمی دارد. «پرستوها» سالانه هفده هزار کیلومتر راه را می‌پیمایند، واز قاره‌ای به قارهٔ دیگر کوچ می‌کنند، و دارای رکورد سرعت در بین دیگر مهاجران هستند. به طوری که نوشته‌اند چهار هزار کیلومتر را در بیست وچهار ساعت می‌پیمایند. یعنی باسرعت ساعتی حدود صد وهفتاد کیلومتر.

در مورد کوچ پرندگان نظرات متعددی وجود دارد. تا پیش از ابراز نظریهٔ جدید گمان بر این بود که رهبری پرندگان با تجربه و مسن، میدان مغناطیسی زمین، نیروی کوربولیس، تابش آفتاب، وساعت فیزیولوزیکی، در کوچ وجهت یابی پرندگان مؤثرند. در سال ۱۹۰۶ میلادی دانشمند زیست‌شناسی آلمانی «اشنایدر» این حقیقت را حدس زد که پرندگان از روی حرکت خورشید جمعیت یابی می‌کنند. پس از عرضهٔ فرضیهٔ اشنایدر، دکتر (کرامر) نخستین دانشمندی بود که درستی فرضیه اشنایدر را به کمک آزمایشهای گوناگون، بررسی و ثابت کرد. وی دریافت که حس جهت یابی پرندگان از روی حرکت خورشید به قدری دقیق است که آنها حتی مقدار تغییر وضع ساعت به ساعت خورشید را هم می‌سنجند.

چل چلا در برف زمستان و کرامت پیش گویی آیت الله محمد باقر دارابکلایی

گفتیم که چل چلا پرنده ای مهاجر در سنه کوه است که از اوایل بهار با گرم شده هوا به سنه کوه آمده و در اوایل تا اواسط پاییز با سرد شدن هوا دسته جمعی مجددا کوچ می کنند و در فصل سرد اصلا آثار و خبری از آنان نیست اما درست یادم هست که درروزی سرد زمستانه دیماه سال ۱۳۶۴ ه ش در بعد از ظهرآن روز تک پرستویی(چل چلا) به د اخل خانه ما پناه آورد و مستقیم روی طناب لباسی که برای خشک کردن نهایی لباسها بخصوص در فصل سرما معمولا در اتاق هر سنه کوهی نصب است، نشست و ما بچه های خانه ذوق زده شده و به سویش می رفتیم او بدون ترسی صرفا جیک جیک کرده پر می زد و دوباره سر جایش می نشست تا اینکه پدر و مادرمان مانع اذیت ما شدند . آن چل چلا آن شب را ماند و صبح زود با چند دور چرخش و جیک جیک کنان که آواز مخصوصش هست به پرواز در آمد و رفت و د یگر خبری از آن نشد.

پدر ازین قضیه بسیار در شگفت شد و با مادر به مشورت و از چند نفر دیگر پرسش اما کسی چیزی نمی دانست و فلذا روزی حرکت کرده به روستای دارالعلما دارابکلا رفت و نزد عالم ربانی و زاهد زمانش آیت الله محمد باقر دارابکلایی آن پیر دانشمند وارسته با شنیدن جریان موصوف پرسید پرنده در صبح به کدام سمت پرواز کرد و پدر به یاد آورد و گفت دقیقا در جهت قبله و ایشان با تاملی و صدایی لرزان فرمودند سفری مهم و معنوی قسمتت هست و بزودی مشرف خواهی شد . پدر به خانه برگشت و جریان برای خانواده تعریف کرد و ما بچه ها که چندین نفر قد و نیم قد بودیم و از همه بیشتر مادر متعجب و خنده ای بر لب که ما تا سفر حج کجا! و تاکید بسیار که برای احدی تعریف و سخن نگوییم که رسم زمانه اش بود …

گویا در بهمن و اسفند همان سال یعنی ۱۳۶۴ثبت نام حج تمتع اعلان شد. چندین نفر از همولایتی ها و فامیل ثبت نام کردند و پدر هم پول نقدی که داشت به یکی از بستگان قرض داده بود و هیچ در فکر و عقیده ای نبود بجز بچه های کوچک و زندگی و کارش ،تا در آینده اگر خدا خواهد. اما یک روز مانده به پایان ثبت نام شرایط ناگهانی تغییر کرد و عمو ما و دیگر پسر عموی بابا دست به یکی کرده و بااصرار زیاد به پدر با همدیگر ناگهانی به شهر رفتند و در آخرین روز ثبت نام کردند و بعد از آن مدت زمانی اندک از ثبت نام قرعه کشی شد و دقیقا نام پدر به همراه چند نفر همولایتی سنه کوهی و عمو در همان سال نامشان جهت اعزام در آمد و در اوایل مرداد به مکه مشرف شدند و با انجام اعمال در کمتر از یک سال پیشگویی حضرت آیت الله دارابکلایی محقق شد و ما هنوز در خانواده متحیر آنیم و …

این است لیف روح دوستم جناب مستطاب آقا ابراهیم طالبی دارابی که به درستی در اینجا گفتند :

هشت قلب داریم. چهار قلب در این لیف عبارتند از : صدر. قلب. فؤاد. لُبّ. صدر داخل انسان است. قلب داخل صدر است. فؤاد داخل قلب است. و لُب داخل فؤاد. و نیز بدانیم که صدر، مال مسلمان و تسلیم است. قلب، مال ایمان و مومن است. فؤاد، مال عالم و عارف است. و لُبّ، مال موحّدین و اُولی الالباب.

تفکر پیرامون هر یک از چهار قلب، عبادتی روحانی ست و لیفی درونی. زیرا؛ کار صدر، درک عمومیات است و کار قلب، درک خصوصیات. کار فؤاد، درک اَخصّیات است و کار لُبّ، شُهود سِرّیات.

ما در کجایش باشیم خدا داند .