جن جناری و رمز گشایی صدای آنها / سنه کوه
نام محلی : جن جناری یا جرجرانی
نام عمومی فارسی : جیر جیرک
نام اختصاصی فارسی: زنجره
نام انگلیسی: Cicada
به طور کلی جیرجیرکها دو نوعند یک نوع بنام زنجره دایم صدا هستند که همان جن جناری یا جرجرانی حاشیه خزری بهش گفته می شود اما نوع دوم بنام سیر سیرک که به محلی به آن سسریک sesrikیا همان سیرسیرک می گویند که اینها را در واقع از خانواده ملخها(به محلی بپ پر) و برخی هم از گروه آبدزدک می شناسند که این مور د را در آینده طی پست جد اگانه ای خواهیم نوشت .
زَنجـِره (به انگلیسی: Cicada) یا جیرجیرک دشتی گونهای حشره است از راستهٔ نیمبالان (Hemiptera)، رده زنجرهریختان (Cicadomorpha) یا Auchenorrhyncha که دارای چشمانی ریز و با فاصله از هم بر روی سر و بالهای شفاف ترانما با رگبندی زیاد است.
زنجرهها با ملخها خویشاوندی ندارد بلکه خویشاوند زنجرکها (leafhoppers) و حشره بزاقدار (spittle-bugs) است.
حدود ۱۵۰۰ گونه زنجره در جهان وجود دارد که غالباً در مناطق معتدل گرم تا گرمسیر سکونت دارند. برای مثال ۲۰۲ گونه در استرالیا، ۱۰۰ گونه در جزایر اسپانیا و تنها یک نمونه در پادشاهی بریتانیا میزید. گونهٔ بریتانیایی آن در ۶۱ درجهٔ شمالی پراکندهاند. این حشرات عموماً درخت کاج را ترجیح میدهند ولی در لاروهای پیر پوست اندازی بر روی ساقهٔ علف و گاه سرخس نیز دیده شدهاست. به طور کلی چرخهٔ حیات جیرجیرکها چندین سالهاست و اکثر این دوره به صورت لارو و زیر زمین سپری میشود. حشرهٔ نا بالغ با سوراخ کردن ریشهٔ گیاه و مکیدن شیرهٔ آن تغذیه میکند. در بعضی گونهها زمان زیادی تا بلوغ و جیرجیرک شدن صرف میشود. از جمله magicicada از آمریکای شمالی که به علت چرخهٔ حیات ۱۷ سالهاش شهرت دارد.
جیرجیرکهای گروه زنجره خود دو نوعند یکی سری زنجره های درشت و معمولا سیاه رنگ هستند که به محلی جن جناری یا جِرجِرانی می شناسند با گرمای هوا در اواخر خرداد ماه در سنه کوه به صدا می آیند و تا اوایل شهریور که هوا گرم است صدایشان را از هر گوشه و کناری می توان شنید، جالب است بدانید که اینها در سنه کوه دیرتر از منطقه دشت به صدا می آیند و زودتر هم بی صدا می شوند و البته جالب تر اینجاست که صدای روز و شب آنها خیلی با هم تفاوت دارد و روز هرچه هواگرمترباشد صدای اینها قوی تر و با آهنگ زیباتری نواخته می شود. این جیرجیرکها بیشتر درختی بوده و صدای بسیار رسا و بلندی دارند .
نوع دوم که شبیه ظاهری نوع اول اما در اندازه بسیار کوچک و معمولا بیصدا و یا خیلی کم صدا هستند که بویژه در شالیزاریها در شب به پرواز در می آیند و در مجموع زنجره ها را در گروه آفات محصولات زراعی جهت مبارزه با آنها قرار دارند .
حتما شما هم تا به حال به کرات صدای یک جیرجیرک را شنیده اید که یک بند جیرجیر می کند و شاید گاهی هم سکوت شبانه شما را برهم زده باشد. اما آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده اید که این آواز چگونه از حیوانی به اندازه یک بند انگشت خارج می شود؟
جن جناریها با تکان دادن بدن خود تولید صدا می کنند و چنین به نظر می آید که پرده ای غشایی کار تولید صدای آنها را بدون وقفه و یکسره انجام می دهد پس به راستی صدای جیرجیر جن جناری از کجا می آید؟
به گزارش ایرنا محققان مرکز جنگ نیروی دریایی آمریکا (NUWC) مطالعات جدیدی را در مورد نحوه تولید صدای جیرجیرک آغاز کرده اند.البته مکانیسم تولید صدای جیرجیرک همیشه برای محققان جالب بوده است.درصورتی که این موجود زنده در اعماق گودال آبی نیز زندگی کند، صدایش در فضای بیرون آب طنین انداز است.
محققان بر این باورند که توانایی منحصر به فرد جیرجیرک(جن جناری) در تولید چنین صدای بلندی می تواند الهام بخش ساخت ابزارهای سنجش از دور قابل استفاده در اعماق دریاها باشد.در این تحقیقات، ارتعاش غشای (tymbal) حشره با استفاده از باریکه لیزر اندازه گیری شده است.غشای (tymbal) در شکم حشره قرار دارد و مهمترین وظیفه آن تولید صداست.
در این تحقیقات مشخص شده است که صدای حشرات به دلیل آناتومی خاص بدن آنهاست؛ بدن برخی حشرات دارای یک غشای آجدار است که در اثر تغییر شکل بدن ، شروع به ارتعاش می کند.نکته جالب این است که جیرجیرک برای تولید صدا، یک چرخه خاص حرکتی را حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ بار در ثانیه تکرار می کند.
درصورت دستیابی به این تکنولوژی، ارتباطات کشتی به کشتی و عملیات نجات متحول می شود.محققان برنامه های کاربردی فراوانی را در راستای این طرح پیش بینی کرده اند.متخصصان معتقدند که با مطالعه این مکانیسم و توسعه آن، می توان در مورد افرادی که تارهای صوتی آسیب دیده دارند، راهکارهای نوینی را ارایه داد.
جیرجیرک نر از صدای خود برای یافتن جفت ماده بهره می برد و هرچه جیرجیرک ماده به موجود نر نزدیک تر می شود، صدایش نرم و موزون تر می شود.
غالباً جیرجیرکهای نر آواز میخوانند. در اغلب موارد با توجه به بررسیهای انجام گرفته آهنگها به اندازهٔ کافی متمایز هستند که بتوان آنها را با توجه به هدف شان طبقه بندی نمود. جیرجیرکها تقریباً همیشه در محل استراحت و عموماً بر روی گیاهان آواز خوانی میکنند ولی در مواردی هم در سوراخی داخل زمین انجام میگیرد. جیرجیرکها به ندرت در هنگام پرواز آواز خوانی میکنند، با این حال در نمونههای اندکی ضبط شدهاست. جیرجیرکها معمولاً در محلی رو به آفتاب آواز میخوانند و اغلب در روزهای آفتابی. در گذشته بیزاری جیرجیرکها از آواز خوانی در روزهای مرطوب را به کار نکردن غشای نوازندهٔ بدن آنها نسبت میدادند، اما حالا میدانیم که علت چیز دیگری است. جیرجیرکها به وسیلهٔ ماهیچهٔ خاص و تسمه مانند دهل و نقاره (پوسته سخت دنده دار مخصوص) که بر بالای نخستین مقطع شکمی قرار دارد، موزیک میسازند. این ماهیچه پوست سخت شکم را میلرزاند و صدا تولید میشود. بر خلاف آنچه به نظر میرسد جیرجیرکها بیش از یک نوع صدا میسازند، مثلاً نمونهٔ fidicina mannifera از پرو، ۴ آواز مختلف دارد: یک صدا در هنگام مزاحمت و ناراحتی، یک آواز برای صدا زدن، صدایی با دامنهٔ کم و بالاخره آواز اصلی. هدف اصلی آواز خوانی جیرجیرک جلب توجه حشرهٔ ماده برای جفت گیری است.
به هر حال این نوع حشرات با اینکه گاهی صدایی بسیار دلنشین و موزون دارند اما جزو حشرات آفت بوده و در سنه کوه بیشتر خوراک بسیارخوبی برای پرندگان هستند و برخی پرندگان در کمین آنها فرصت پرواز را از آنها سلب می کنند . نگارنده در کودکی خاطرات بسیاری با این حشرات دارد که در حال جیر جیر کردن با تیرکمان (رزین ) آنها را هدف گرفته و از صحنه روزگار محو می کردیم و حال که اطلاعات ما کامل شد پی به درستی کارمان بردیم که این گروه حشرات درعین ظاهر زیبا و دلفریبشان آفات محصولات زراعی و درختان هستند و کنترل و کاهش نسل آنها ضروری است .
در حشرات متعلق به خانواده زنجره های درختی پیش گرده رشد زیادی کرده و سر وشکم را می پوشاند و به اشکال مختلف دیده می شود. پوره و حشرات کامل این زنجره ها از شیره گیاهی قسمت های هوایی درختان ودرختچه ها تغذیه می کنند . در برخی از گونه ها پوره ها روی گیا هان علفی و حشرات کامل روی درختان تغذیه می کنند . این زنجره ها ۱ یا ۲ نسل در سال دارند و زمستان را به صورت مرحله تخم سپری می کنند . خسارت اصلی این زنجره ها مربوط به عمل تخمگذاری حشرات کامل ماده می باشد.
نوع خطرناک زنجره ها، زنجره باغات انگور بنام زنجره مو هست که هر ساله بیش از ۴۰ تا ۵۰ درصد باغات مزارع کشور را تحت سیطره خود در می آورند و به آنها خسارت می زنند .یک نوع ازین زنجره های آفت بنام زنجره های قوربا غه ای Cercopidaeزنجره هایی هستند کوچک که از لحاظ شکل ظاهری شبیه leafhoppers ها هستند اما با داشتن دو خار در ساق پای عقبی از آنها شناخته می شوند .
این زنجره ها در روی درختان ، درختچه ها و گیاهان علفی مشاهده شده و از شیره آنها تغذیه می کنند . پوره ها پس از خروج از تخم و شروع تغذیه یک ماده کف مانندی ترشح می کنند که اطراف بدن پوره را احاطه می کند و پوره درون این ماده کف مانند از شیره گیاهی تغذیه می نماید .
محل استقرار پوره ها ، انشعابات شاخه و برگ می باشد.این ماده کف مانند را کف بهاری می گویند ، این ماده توسط غدد اپیدرمی بندهای ۷ و ۸ شکم ترشح می شود .پوره این زنجره ها شبیه قورباغه بوده و به این خاطر اسم انگلیسی froghopper به آنها داده شده است.
خروج حشره بالغ از پوسته اولیه خود که در خاک زندگی می کردند و …
پوکه پوسته ای که حشره بالغ از آن خارج شده و به پر واز در آمده اند و …
گونه ای دیگر از جن جناری و …
زنجره آفت درختان مو(انگور) تاکستانهای کشور و …
منبع:
